Katalog

HAYVANLAR DUNYASI Hayvanlar kendi kendilerinin doktoru Şempanzeler kuvvetlı bır antıbıyotık ıçeren acı yapraklar yutarlar. Zurafa tuz gereksınımlerını karşılamak ıçın taze toprak yer. Asya keklığı yaralarını karıncalarla orterek dezenfekte eder. Hayvan dostlarımız kendı kendılerını doğal ılaçlarla tedavı etme konusunda ustadırlar. R Eloy Rodrıguez ve Rıchard VVrang haın yenı bır bılım dalından soz etmek tedırler Zoofarmakognozı, yanı bazı bıtkılerın hayvanlar tarafından ılaç olarak kullanılması Tabıı kı Aspılıa hayvanların tanıdıgı tek ılaç degıldır VVrangham ayrıca şempanzelerın Flcus bıtkısının genç yapraklarını çıgne meden yuttuk larını gozlemle dı Analız sonu cu bu bıtkının yalnızca genç yapraklarının 5methoxypsoralen ıçerdıqı anlaşıldı Bu madde ozelhkle şempanzelerın başta gelen asalaqı olan Caonoıhabdıtıs elegans a karşı etkılıdır T Rodrıguez bu gıbı bıtkılerın araştırılmasının ınban tıbbına yenı ılaçlar ka Zebralar derılerını temızlemek ıçın kopragm ustunde sırtustu zandıracdgı ka yuvarlanırlar nısın d a d ı r Amerıkalılar ozelhkle mantar oldurucu ılaçlar uzerın usanmadan şempazelerın sabah davra de araştırma yapmaktadır (Aspılıa en nışlarını ıncelerler Romeo sabah sabah azından bugun bılınen mantar oldurucu aç karnına Aspılıa bıtkısının bu acı yap fungısıd ılaçlar kadar etkılıdır) Barsak raklarını yutan tek şempanze degıldır solucanlarını oldurucu bıtkıler yoksul doğal parktakı dıger şempanzelerın de ulkelerde ucuz tedavılpr yapılmasını sabah ılk ışlerı budur Bu darnak zevkı sağlayacaktır Şempanzeler bu bıtkılerın ne duşkun epıkuroscu (zevk ıçın yaşa ılaç ıçerdıgını nasıl anladılar onları nabil yan) hayvanların yuzlerını buruştura bu kullanmaya başladılar? Bunlar tabıı kı ruştura acı yaprakları yutmalarının bır ınsandan bonra en akıllı hayvdnlardır nedenı olmalı Bu yaprakların nasıl sın fakat ılaç ıçeren bıtkılerı de tanımak bu dırıldıgını bulabılmek ıçın maymun uz kadarı tazla dogrusu Bununla bırlıkte manları şempanzelerın dışkılarını ınce pek çok maymun uzmanının gozlemlerı lerler 400 den fazla dışkının mıkroskop aynı noktada bırleşmektedır maymunlar altında ınrelpnmesı yaprakların hempn ılaç etkısı olan bıtkılerı bılmektedır Aspı hemen hıç degışmeden dışkıya geçtık lıa tedavı edıcı olmayıp korucuyudur lerını gostermıştır demek kı yaprakların çunku yaprakları hasta degıl <;aglam besleyıcı bır rollerı yoktur Yalnız yap şempan?p|pr yutmaktadır Şempanzeler rakların uzerınde ıçındekı maddelen dı ılaç etkibi olan bıtkılerı doguştan bılme şarı verebılecek çatlaklar olumuştur mpkte ebpvpynlerındpn ogrenmektpdır Acaba ıştah açıcı ozellıklerı mı var? Ya VVibconsın Unıverbitebi ııden antropo pılan gozlemler Aspılıa yapraklarında ış loq Karen Strıer ın bır on yıldır surpn tdh açrna ozellıgı olmadıgını gobterır araştırmaları gobtermıştır kı Brezılya or Sakın sınır yatıştırıcı veya keyıf verıcı ol manlirında yaşayan orumceksı maymabinlar^ Yo huyıı Abpılıa ydprakların munların (Ateles belzebuth) dışılerı na da boyle bır etkı de bulunamaz dır bır bıtkının meyvalarını bukıp yıyebıl Rıchard VVrangham nıhayet Abpı mek ıçın çok uzaklara gıtmektedırler Bu lıa nın sıırını ÇOZPI o bolgedekı Tongwe meyva yavru yapına yctenegını arttır kabılesı yerlılerı bu yaprakları çay qıbı miktadır Dısı orumrpk rmymunlırı ask kaynatıp rldo pttıkloıı sıvıyı yaralara VP mevbimının bablangıcında bol bol bu yanıklara surmekte vpya barsak solu mpyvahrrinn ypr Meyvaların analızı canlatına karşı çay yıbı ıçmektedırler bunların ıçınde stıgmasterol bulunduAspılıa bıtkısı fazla mıktarda thıarubıne gunu gostermıştır, bu uzun buredır A ıçermektedır Bu kıpkırmızı madde progesteron denen dışılık hormonunu çok kuvvetlı bır antıbıyotıktır Thıarubı elde etmek ıçın laboratuvarda kullanılan ne ınsan ve şempanzelerde hastalık ya bır maddedır pan hemen butun bakterılere vıruslere VVashıngton Unıversıtesı zoologları mantarlara ve barsak solucanlarına etkı yenı dunya maymunugıllerden bır baş omeo (şempanzemız) çok meşgul gozukuyor Uyanır uyanmaz bır çalılıgın kalın tuylerle kaplı sert yapraklarına hucum etmıştır Ppk ıştah jçıcı bır şey degıldır bunlar Romeo bu na ragmen garıp kihvaltısına devam eder hakat adetı oldugu uzere oburca tıkınmak yprıne yaprakları tek tek kopa rarak çıgnemeden yutar yapraklar o ka dar acıdır kı zimın zaman yuzunu bu ruşturur Bır gorev gıbı yapılan bu kuçuk kahvaltıdan sonra bira dsıl kahvaltıya gelmıştır şoyle bol sulu tatlı tatlı meyva lar Bırkaç metre otede Harvard Unıver sıtesı maymun uzmanı (prımatolog) Rıchard VVragham sık agaçların arkasın dan Romeo nun en ufak hareketlerını bıle gozlemektedır Bu gozlemler 1972 yılında Tanzanya da Tanganıka Golu kı yısında Gombe Dogal Parkı nda yapıl mıştır Yırmı yıldan berı R VVrangham ve yardımcısı Jane Goodall bıkmadan lıdır Şempanzelerın bu yaprakları çıg nemedpn yutmalarının nedpnı etkılı ınaddenın mıde buyuyla bindırılmebinı onlemektır Boylece ılaç kımyasal yapı sı bozulmadan barsaklara gelerek ora dakı solucanları oldurur ve kana geçe rek dıger mıkroplara etkılı olur Demek kı şenıpanzeler ılaç ozellıklerı gostorcn bır bıtkıyı tanıyabılmekte ve onu en etkılı bır bekıldo tukctmenın yollarını bılmek tedır Yenı bır bılım dalı Annesı yavru maymunun yarasını yalayarak temızlıyor. lıklı maymunun (capucıne) cer rahlık yaptığına tanık olmuşlar dır Alıce adındakı bu başlıklı maymun kuçuk bır tahta parça sıyla yarasını temızlıyordu lah tayı daha oncekı bır deneyden kalmış bır şurup şışesıne batırıp yarasına surmekieydı Daha sonraları yavrusunun kafası yatalandıgında Alıce bır dal kopar tıp dalın bır ucunu çığneyerek yumubattı ve onunla yarayı kaşı dı VP temızledı Okyanuslarda da turler arası tuvalet gorulur Ornegın sarı hanı balıgı (epınephalus lanceolata) solungaçlarını ve derısını temız Çamur banyosu yapan bır manda letmek ıçın duzenlı olarak ha mam a gelır Hamam labros balıkları (Labroıdes dımıdıatus) denen natır ların kaynaştıgı bır çukurdur Labros balıkları 10 cm kadar uzunlukta ve mavı çızgılı dır Solungıçlardikı ve derıdekı asalakları yıyen labros balıkları boylece besın bulmuş olur ayrı ca korunmuş olurlar Çok ılgınç tır kı hamam da haramı ler de bulunur bunlar gorunuş ıtı barıyle çalışkan labros balıkları nın tıpkısı olan fakat ışlerı guçlerı kan ernmek oldn asaldk ba lıklardır ilgınçtır kı labros balık ları sarı hanının peşınden koş maz hamam da beklerler sarı hanı duzenlı aralarla hamama ugrar ve temızlenmış ve kanı bı raz azalmış olarak hamam dan ayrılır Sembıyoz halınde lyaşa Sarı hanı balıgının solungaçlarını temızleyen yan hayvanların bırçogu ornegın denız hıyarları (holoturı) ıçın bır labros balıgı (ok) de ynşnyin balıklar VP kabuklu lar v^ bır denız bakayıgıyla (actınıarıa) beraber yaşayan palyaço balıgı temızlık yapma kdrsılığındd korunma saglarlar Palyaço balıgı (amfıprıon) denız şakayı gına surtune surtune onun zehırıne karşı berbetlenır (bagibiklık kazanır) buna karşı şakayıgın asalaklarını temızler (ne garıp kı ınsan toplumlarında da benzer durum gorulur bazen kuçuk ulkeler buyuk ulkelerın pıslıgını temızleme karşılıgında korunma elde ederler ÇN) Içguduler hayvanlara eskı ama eskı meyen bır kuralı od|retmektedır SaqlıQın temelı saqlıgı korumaktır Ne yazık kı ın n n h n pn lyı tPdavının hi|ypn (saglıgı koruma) oldugunu 1 gram hııyenın 1 ton tedavıdpn daha çok ışe yaradıgını oğretmek kolay olamıyor Derleyen Doç Dr Selçuk Alsan Devamı gelecek haftaya Denızşakayıgı ıle sembıotık yaşayan palyaço balıkları 48712