Katalog

B İ L İ M D Ü N Y A S I N D A N H A B E R L E R Yerçekimine meydan okuyan böcekler E vınızdekı buyuk bır bocek ten kaçıyor ol saydınız hızla duvarları tırmanmak ve tavanda baş aşağı dolaşmak epey ışe yarayabılırdı Puget Sound Unıversıtesı'nden Alexa Tullis ıle Kalıfornıya Onlversıtesp'nden Robert Full sayesınde artık hamamboceklerının bu sanatı na sıl doruğuna ulaştırdıkları konusunda bıraz olsun bılgı edındık Bu ıkı bılım adamı hamamboceğının dıkey bır duvarı duz tırmanırken harcadığı enerjı mıktarının, baş aşağı ılerlerken harcanandan uç kat flaha fazla oldugunu ortaya koydu Tullis ve Fufll 45 ıle 90 derecelık açılar.^kolaydı? Tallıs ve Full bunun kanıtı konu sunda kesın bır şey soyleyemıyor Full'a gore, hamamboceğı 90 derecelık bır egımı tırmanırken, bır olasılıkla, yerçekimine karşı koymak ıçın çok daha fazla guç harcıyor Hamamboceklerırıın ayakların dakı kuçuk kancalar onların engebe VP yuzeydekı puruzlere ılışmelerıne olanak tanıyor olabılır Aynı kancalar boceklerın yerçekimine karşı koymalarına da yardımcı olabılır Ama bocek baş aşağı olduğunda daha az sayıda ve daha buyuk adımlar atıyor Bunu yaparken de, sankı dengede olma dıgını, kendını bıraktığı anda her şeyın yok olacağını sezınlıyormuş gıbı davranı yor Tullis, yuruyuştekı herhangı bır değışıklığın, daha az enerjı harcayan farklı kasların da devreye gırmesıne neden ola bıleceğıne dıkkat çekıyor, ayrıca, 15 da kıka boyunca koşturduğu bır hamamboceğınde yorgunluğun ızıne bıle rastlan madığına da parmak basıyor la eğıftTtı ve kımı deneyler ıçın ters çevnlmış mınık bır değtwnenı tırmanırken bo ceklerın tukettıklerı oksıjen mıktarını olçtu Araştırmacıların kesın olçumler yapa bılmelerı amacıyla değırmen kuçuk bır bolmeye yerleştırıldı Tullis ve Full elde ettıklerı bulgular karşısında hayrete duş muşlerdı Bocek dıkey bır duvarı tırmanarak bellı bır uzaklığı dşmanın bedelını çok agır odemek zorundaydı Pekı böcekler ıçın bır duvarı baş aşagı dşmak neden yukarı tırmanmaktan daha Dinozorların "yeniden canlanması" çok zor! Evpim ani patlamalarla sürüyor Iskı olduğu ılerı surulen UNA ornek lerının gerçekten eskı olup olmaIdıkları yolunda blr araştırma yapan bılım adamları, dınozor fosıllerınden DNA orneklerı almanın hfçbır ışe yaramadığına dıkkat çekıyor Bu bılım adamlarına gore DNA ancak kehrıbar ıçınde barınmışsa yalnızca bırkaç mılyon yıl yaşayabılıyor tskı DNA'lara yenılerının bulaşması DNA araştırmalarının en buyuk sorununu oluşturuyor Bu fosılden DNA ornegı alın ması ıçın PCR adı verılen yontemle çok kuçuk mıktarlarda DNA dan bınlerce kopya çıkarılıyor bu yuzden yanhşlıkla yenı bır DNA parçasının buyutulmesı old bilıgının bır haylı yuksek olabılecegıne parmak basılıyor Yenı gelıştırılen deney de fosıllerde DNA dan daha yogun olan amınc dbitler olçuldugunden bır buynt me aşamasına gerek kalmıyor Jeffrey Bata ekıbı yaşları 50 ıle 50 bın yıl arasında değışen kemık ve başka do kuları ınceledı Bunların bır bolumu DNA verırken otekılerden ozellıkle de bıyolo jık molekullerın çok daha buyuk bır hızln ayrıştıgı sırak ıklım bolqelerınden elde edılenlerde boylesı bır durum gorulmedı Kehrıbar ıçınde korunmuş daha eskı DNA orneklerı ıse lyı sonuç verdı ve bo cekler bu binavı başarıyla vordıler Bılım adamları kehrıbar sayesınde bıyolojık molekullerın suddn etkılenmeyıp korun duklanna ınanıyor Bu yenı yontemîe gerek zaman gorek enerjıden tasartuf edılecegı belırtılıyor Fosılden DNA orneklerı almak aylar gerektırırkuıı uu ueııey bırkaç gunde tnmamlnnabılıyor Durum boyle olunca acaba Mıchael Crıchton'ın "Jurassıc Park fılmının dayandıgı bılımsel tlmel çurutulmuş mu oluyor? Çogu bılım adamı bır dınozorun yenıden yaratılmasının olanak dışı ol duguna sık t,ık degınmıştır Ancak Crıchton ın doqru yolda oldugu goruluyor Onun fılmdekı bılım adamları kchrıbarda korunmuş kan emen böcekler ıçındekı dınozor kanından DNA orneklerı alıyor lardı Bu da Crıchton ın bellı bır şeylerın ayırdında oldugunu gosterıyor O halde açıkta bulunan dınozorlardan elde edılecek DNA molekullerı bu canavdrldrın 'yenıden yaratılması' ıçın hıç de yeterlı degıl (r u ) •Kdrdıydk hıpertrofı • Kalp kapakçıkları hastalıgı vb kalp ve dolaşım patoloıılerıne rastlanılmıştır Gorulmektedır kı travmatık et kenler dışında sporda olum olaylarının temelınde kardıyak nedenler yatmaktadır Işte kardıyak nedenlerın oluşumuna davetıye çıkaran olgulardan bırısı ve en onemlısı de, sporda yanlış ve bılımsel olmayan antrenmanlardır Yanlış spor antnenmanları Ismaıl Topktna* ABD 'de bır araştırma grubu, bır bakterının 10 000 kuşak boyunca olan gelışımını ızledı Beş yıl suren çalışmanın sonucunda evrımın sabıt bır hızla ılerlemeyıp ara ara gelen anı patlamalarla surduğu fıkrı bır kere daha guçlpndırılmış oldu Charles Darwın'den berı bıyologlar evrımın zaman ıçındekı seyrının dogasını belırlemeye çalışıyorlar Böyle bır ışı başarmanın neredeyse ımkânsız olduğu açık, zıra evrımsel gelışımler çok yavaş seyredıyor Evrım, ıkı ayrı sureçten olusuyor gpnptık mutasyonlar ve doğal seçım Mutasyonlar sonucunda organızmalar yenı karakterıstıkler kazanıyorlar doğal seçımın gorevı ıse değışken durumlara addpte olamayan bıreylerın elenmesı ABD Mırhıgan State Unıversıty'den Richard Lenskı Santıago Elena ve Vaughn Cooper, degı^ıklıklere gore doğal seçım surecının sureklı mı yoksa duzerısız bır şekılde mı gerçekleştıgını anlamak ıstıyorlardı Bakterı hucrelerının boylarının olçumune dayalı bır araştırma yapan ekıp anı dpgışımlerden sonra boylarda duzenlı değışımler gozledıler Bu çalışma ıçın bırkaç mılyon Eschenchıa colı bakterısı kullanıldı Bakterıler ıçınde besın olan bır kavanoza geçırıldı ve sadece elverışlı olanların hayatta kalabıleceklerı kımyasal bır duzpnek hazırlandı Her ıkı haftada bır butun duzenek dondurularak değışımlerın detayları ıncelendı. (sö). Yukarıda sıraladıqımız antrenman yanlışları, ozellıkle gençlerımızın gelecekte kardıyak bır sorunla karşılaşmalarında olumsuz rol oynayacaktır Bu nedenle tum sportı f alt yapı kurumlarındakı spor çalışmalarına lyı yetışmış çalıştırıcıların zorunlu kılınması ılk etapta çozumleyıcı olacaktır sanıyoruz (*) Adnan Menderes Unı. Beden Eğitımi Böl. Oğrt. Elemanı G unumuzde gelışım çağındakı bın lerce genç sporda başarı ıçın çeşıtlı çalışmalara (antrenmanlard) tabı tutulmaktadırlar Okul sporları ve amator spor kuluplerının yaşları 1218 olan yıldız ve genç kategorılerındekı ın sanların çeşıtlı spor branşlarında performans amaçlı antrene edılmeye ugraşıl ması yengı ve yenılgı uzerıne kurulan spor mentalıtesı sonucu, antrenmanlarda hıçbır bılımsel verının kullanılmamasını doğurmaktadır Bırıncıl derecede sorun bu gençlerın sporda başarı ıçın antrene edılmelerı ge regı anlayışıdır Oysa bu genç sporcular ıçın temel anlayış onların çahşmalarla sağlıklı gelışmelerıne yardım etmek ol malıdır Antrene etmek kavramında ıse zorlama, sınırları aşma anlayışı yataı kı bu gelışım çağındakı gençlerde çeşıtlı saglık problemlerı yaratmaktadır fkıncıl derecede ve asıl konumuzu ıçe ren sorun ıse, spor antrenmanlarının bı lımsel olmadıgıdır Spor bılımının temelı olan spor fızyolojısı ve antrenman bılımı verılerıne bağlı kalınmadan yaptırılan ça lışmaların genç ınsanların yaşamlarını rıske eden saglık patolojılerı yarattıgı bır gerçektır Antrenman bılımı açısından en sık rastlanılan yanlışlar 1 Sportıf yuklenmelerde yuklenme şıddetının genç sporculara gore ayarlanmaması 2 Antrenman sıklıgının fazlalığı ya da aşırı derecede seyrek olması 3 Antrenman suresının kapsam ve sure ıle orantılanmamış olması Sorun 1 Kalp atım sayısı (nabız) kontrolunun, dntrenmanlarda kullanılmaması ya da bu kontrolun bılınmemesı 2 Yuklenme ve dınlenme uyumunun eksıklıgı ve yuklenme ıle dınlenmenın bır olçute dayandırılmamasından dogan "toparlanma (kendını yenıleme) koşuluna uyulmaması 3 Yuklenme yontemlerının hangı fızyolojık amaç ıçın kullanılması gereğının bılınmemesı Çeşıtlı bılımselaraştırmdda sporda anı olum olayları ıncelenmış nedenlerı arasında sıklıkla • Akut kalp yetersızlıklerı • Adrenal korteks bozukluklar • Koroner arterıoskleroz Fızyolojık açıdan en sık rastlanılan yanlışlar Sonuç 4875