Katalog

BİLİNÇ VE BEYİN ARAŞTI "Bilinci" bilimleştipmek ne kadar Bilinç sorusu güç soruların en ıçinden çıkılmazı mıdır? Bılrnç dedığimiz şeyın kokenını beyındekı ağlarda mı, yoksa kuvantum mekaniğınde mı aramak gerekır? Ve hayvanlar sandığımızdan çok daha fazlasını mı bılıyorlar? işte Tuscon'da yapılan konferans bu sorulara yanıt getirmeyi amaçlıyordu. I ılım adamı karanlık bır odada ka |ra bır kedı arayan kışıdır, bıçımın"de tanımlanabılır Pekı ya duşunur? Içınde kara kedı olmayan karanlık bır odada kara kedı ara yan bırıdır Bu garıp tartışma, 800 bılım adamı ve duşunurun Tuscon da ger çekleştırılen "Bilinçte Bir Bılime Doğru" konulu konferans ıçın bır araya gel dıklerı bır donemde salt bır rastlantı so nucu olarak Tuscon Weekly' adlı hafta lık bır gazetenın yıldız falı koşesınde yer aldı Bılım adamlarının aradığı kedı, beyındekı sureçlerın nasıl bır duyarlı bılıncı yarattığının bır açıklamasıdır Bılım adamları henuz kedıyı ele geçı remedıler ama arada sırada gozlerıne ılışenler onların bunu bır gun gerçekleştıreceklerı konusundakı ınancı pekıştırıyor Duşun adamlarının peşınde oldukları kedı bır başka deyışle o ıçinden çıkılması guç" bılınç sorununun var olup ol madığı ıse lyıden lyıye kuşkulu bır konu Zıra boyle bır şey eger var ıse o zaman bılım adamlarının başı gerçekten belada demektır Konferans boyunca bılım adamları bu guç soruna ınananları bır yaylım ateşıne tuttu Hangı kesım haklı olursa olsun bır şey kesın o da bılıncın ınsana ozgu buyuk gızlerın ılkı olduğu ve sonuncusu olma nıtelıgını de bugune dek korudugu Öyleyse bu ne bıçım bır sorun' Duşunurler bılıncın kendı ıçınde bır bırlık olduğunu savunuyor ve bılıncın kesınhkle kendıne ozgu nıtelıkler taşıdığını ozel, oznel kışıye ozgu bır şey olduğunu ve uçuncu bır kışı tarafından doğrudan gozlenemeyecegını ılerı suruyor Kalıfomıya Unıversıtesı nden Davıd Chalmers'ın da ozetledığı gıbı, 'Gordu ğumuz zaman, kırmızılıgın duyumsanan nıtelığı koyuluk ve açıklık gorsel bır alanda derınlıgın nıtelığı gıbı kımı gorsel duyguları yaşarız Başka deneyımler farklı bıçımlerde ortaya çıkan algılama larla bırlıkte gelır bır klarnetın sesı naf talının kokusu gıbı Bır de acıdan orgaz ma uzanan bedensel duyumlar vardır anlakta ıçsel olarak oluşan ruhsal ımge ler duyuların duyumsanan nıtelığı ve bı lınç akışı duşuncesının ydşanması Tum bunların ortak yonu tumunun de yaşa nan durumlar olmasıdır Beynı kavramakbılıncı kavramak mı? Yaşamının 20 yılını papaganlara adayan Irene Pepperberg, Alex adındakı papaga yanıtlamasını, bırden altıya kadar sayı saymasını, bıçım ve renklerı ayırmayı ve Maymuna konuşmayı ogretme nunde ılk gırışım pek başarılı olam Washoe adındakı dışı şempanze ya sunun kurdugu ıletışım şempanzt Ipe sapa gelmez goruşler mı? etkın olarak dılden yararlandıgı ko sunda kuşku duyanları ınandıracak Karşı cephedekılere gore tum bunlar duzeyde değıldı Ne var kı Washo< ıpe sapa gelmez goruşlerdır Bu goruş yalnızca konuşma eğıtımı verılmış dı lere Tuscon da ılk karşı çıkan Bılıncın me konusunda hıçbır şey yapılmam Açıklaması' adlı yapıtı kaleme alan Daçok onemlı bır adım atlanmıştı D nıel Dennett oldu Dennett ıçın, beynın sonra Sherman ve Austın adlı ıkı şı bılgı ışlem surecının "bılınce' donuşme panze yavrusuna bırlıkte egıtım ver sınde gızemlı bır sureç soz konulu deIkı şempanzenın dıl konusundakı y< gıl beyın dunyada olan bıtenle ılgılı bıl neklerı bırbırlerını dınlemek ve dılı kr gılerı sureklı yenıleyen bır tur savuretıcı lıklı çıkarları ıçın kullanmak suretıyle makıne Ona gore zekâ durumların bıverdı Bu yakınlarda da ıkı pıgme şı lınce donuşmelerı ıçın beynın özel bır panze yae da bonobo kendılerıne bolumune gırmelerı gerekmıyor yalnızgılızce konuşan ve duvarda asılı ırr ca davranışın dpnptlenmpsınde başka gosteren ınsanlar eşlıgınde yetıştın anlaksal durumlara kıyasla ustuniuk Bu ıkı şempanzeye belırgın bır dıl egıl sağlamaları gerekıyor verılmemes Beyın sureçlerıkarşın her ı nın kışının kendı azı insanlar görme dude dılı kenr bılınç deneyımlerrgınden kd| yusundan yoksun olnı açıklayamayaverdı Btınd cağına ınananlar, makla birlikte, bir düda anlaşılac. Dennett'a gore sozeyde "görmeyi" sürdürebiligıbı maymu ruyu tumden yanların dılı kavr yorlar. Bu noktada "bilinç" lış ele alıyorlar Bu maları ıçın < kışıler bıreyın tum ve beynin bilgi işlem süreçazından uç y bu beyınbeden şındakı bır ç < leri ayrı bir kavrammış izlenietkınlıklerıne ek cugun gereV olarak, farklı bır mi veriyor. sındıgı koşu şey olduğunu varların sağlan sayıyor Oysa kı ması gerekıyordu Soz konusu ıkı pıgrru bırey, bedenının gelıştırdığı onca çekış şempanze artık ılk duyuşta dogru tepkı melı etkınlığın yalnızca bır duzenlemesıler verebılıyor ve daha karmaşık kav dır Kışı bedenınde olan bıtenden kendı ramları da oldukça lyı kavrayabılıyor lığınden haberdar olur, çunku olmasayKuşkusuz maymunlar ınsan dışında dı, o beden de kışınln bedenı olmaktan bılınçlı duşunme konusunda en ustun çıkardı ozellıklere sahıp canlılar benzer bır ozellığe sozgelımı yunuslarda rastla Başka canlılar da var mak çok daha guç Zıre yunuslarla ın sanlar arasındakı ortak ozellıkler yok de Toplumsal ılışkıler yumagında dıl recek denlı az Maymunlar ınsanlar qıbı başkalarının bılıncıne ulaşmamız açısınellerını kullanıyor onlarla kımı araç gere dan bıze ışık tutan bır araçtır Kımı bılım cı yapıyor Karada ınsanlar yolun kımı adamları başka canlı turlerın zekalarına ışaretlerle belırlenmesının ne denlı akılcı aynı açıdan yaklaşmayı denedı ve çoğu bır yontem oldugunu bılıyor Oysa kı ok bu turlerın de bılınçlı olabıleceğı sonu yanuslarda boylesı bır yontemın yerını cunda bırleştı Bu goruş çok kışının şımne alabılır? Insanlar maymunlara bır şey şpklerını uzerıne çektıyse de son gun soyleyebılır maymunlar da buna belırlı lerde elde edılen kanıtlar dılı bır araç bır bıçımde yanıt verpbılır ama bır yu olarak kullanan ve soyut kavramlar oluş nusla ıletışım nasıl kurulabılır? turan t«k canlı turunun ınsanlar olmadığı Bılım adamları yunusların zekasal ye goruşunu lyıce pekıştırdı Artık uzmanlar teneklerını olçmekte zorlanıyorlarsa en azından maymunların son kerte gef kuşların beyınlerine ulaşmakta çok da * lışmış bır bılınce sahıp olduklarına ınanı ha fazla guluk çekıyorlar Yıne de kuşyorlar larda bılıncın var olduğu yonunde kımı başka alana yonelmek suretıyle açıklanabılecpgıne ınanır D u ş u n adamları bey nın nasıl ışledı gının kavran masının bılıncı kavrayacağı mız anlamına gel med ığını savunur Orne ğın, renklerı ayırmamıza yardımcı olan gorsel sureçle rın ışığın farklı dalga boyutla rına tepkı gos tererı gozun ağtabakasın dan başlayarak ızlenebıle ceğını kabul eder Ancak, bıllncın ve bu gıbı sınırsel sureçlerın nasıl olup ınsanın "Bılıncın Açıklaması" ısımlı kıtabın yazan Danıel Dennett Beynın da bılgı ışlem surecmde "Bılınce" donuşmesınde gızemlı bır sureç kendıne ozgu soz konusu değıl; beyın dunyada olan bıtenle ılgılı bılgılerı sureklı bır duygu yarattığının açık yenıleyen bır tur savuretıcı makınedır dıyor lanması başlı başına bır sorundur Chalmers bilıncın tıpkı zaman ve uzam gıbı başka bır şeye ındırgenemeyecek blr kavram olduguna parmak basar Bılıncın kav ranmaya çalı şılması Evren ıle ılgılı tum bıl dıklerımızı ye nıden gozden geçırme zo runlulugu do gurur Bılım adamları ıse bılıncın yalnız ca kuvantum mekanıgı qıbı normal neden sellık yasaları Nobel odullu Chrıstof Koch "Bılıncın buyuk olçude bılımsel bır nın geçerlı ol sorun " olduğu goruşunde dığer bılımadamlan ıle bırleşıyor madıgı bır Araştırmalarını ıse ozellıkle "yanılsama" uzerınde yogunlaştırıyor 482 6