Katalog

B İ L İ M D Ü N Y A S I N D A N H A B E R L E R dayanağı yoktur Olsa olsa hem tumeva rım hem tumdengelımın bırlıkte "tumu kavrama amacının" emrınde oldukları soylenebılır Sosyal bılımlerde tumevarımın ve tumdengelımın rolu de dığer bılımlerdekınden çok farklı değıldır Tumdengelımın uygulanabılmesı ıçın daha temel olana daır bılgı nın var olması gerekır Oysa özellıkle sosyal sıstemler gıbı karmaşık sıstemlerde bu temel parametrelerın/kanunların ne olduğunu kestırmek daha zordur Bırtakım temel sosyal parametrelerın (sı nıf ıhşkılerı, ekonomık yapı vs) temel ka nunların (dıyalektık) olduğu varsayılsa ve bunlara dayanarak bır olçude tumdenge lımle bırtakım sureçler yaklaşık olarak açıklanabılse bıle oyle durumlar olabılmektedır kı bir kışının eylemı bıle sosyal akışta bazen toplumsal parametrelere dayanarak kolayca kestırılemeyecek değışıklıkler oluşturulabılmektedır Bu durum fızıkte akışkanların hareketlyle karşılaştırılabılır Sıvıların akışı bellı şartlar altında bırkaç parametreyle (belırlı bır noktada akış hızının şıddetı yönu vs) tasvlr edılebılen ve bazı dıferansıyel denklemlere uygun olarak gerçekleşmekte ıken (atomlar bırbırıne karşı hareket etmeyıp grup hallnde bırlıkte hareket etmekteler) belırlı şartlarda bu duzen bozulmakta ve ıç ıçe çeşıtlı ölçeklerde anaforlar oluşmakta ve tek bır noktanın hareketını ızlemek ıçın akan sıvının ıçıne bırakılan çok kuçuk nesnenın hareketı nerdeyse rasgeleye donuş mekte ve önceden kestırılmesı pratıkte ımkânsız olmaktadır (turbulans) Her ıkı durumda da akışkanı oluşturan atımların hareketını tasvır eden kanunlar bılınmekte ıken ıkıncı durumlarda bu temel bılgılerle 10 2 3 mertebesınde atomun denklemını çozmek ve böylece ne olacağını kestırerek bunu mevcut gozlemle karşılaştırmak pratıkte mumkun olmamaktadır Tumdengelım olayı anlamada bır anlamda ışe yardrnamaktadır Bozkurt Guvenç de sanırım "bazı doğa bılımlerı de sosyal bı lımler kadar karmaşık bır alandır derken bunu kasdetmektedır Burada kastedılen karmaşıklık veya zorluk bılımcının kendısı nı ınceledığı olaydan ayrı tutabılmenın zor luğu değıldır Aynca doğamılımın mı sosyal bılımlerın mı zor oldugu tartışması kımın yaptığı ışın daha değerlı olduğu şeklınde alt anlamları da çağrıştırdığından dolayı tartışmanın bu yonde gelışmesınden Kaçınmak gerekır Yine "dumansız sigara" O n yıl aradan sonra yenı bır dumansız sigara gırışımı ıle karşı karşıyayız Amerıkan sigara şırketı R.J. Reynolds tutunu yakmak yerine ısıtan bir sigara uretmeye çalışıyor Şırket yetkılılerı bunu pasıf ıçıcılerı korumak ıçın yaptıklarını soyluyorlar Yetkılıler uretmeye çalıştıkları bu sıgaranın, sıgarayı ıçen kışıye daha az zarar vereceğını bne surmuyorlar ama yenı sıgaranın daha az nıkotın ve katran ıçereceğını belırtıyorlar Şırketın araştırma laboratuvarını yöneten Gary Burger her sigara uretıcısının bu yolda çalışması gerektığını soyluyor Sigara karşıtları ıse olaya temkınlı yaklaşıyorlar zıra bu durum sigara tıryakılerını daha fazla sigara ıçmeye teşvık edebılır Sigara şu gunlerde halen denenıyor öte yandan federal yönetım de bu yenı nesnenın tıcarı urun olarak 'sigara" adına taşıyıp taşıyamayacağını belırlemeye çalışıyor G Yenı sigara tıpkı dığer sıgaralara ben zıyor fakat dığerlerının aksıne uçtakı karbonu yakmak yoluyla tutunu ıçerıden ısıtma sıstemıne dayanıyor Bıraz duman çıkıyor tabı ama bu dumanın da %80'ı su ve glıserınden oluşuyor Çıkan duman, normal sigara dumanından çok da ha az yogun gorunuyor ve çok çabuk dağılıyor R J Reynolds şırketı 1989 da da bu na benzer bır sıgarayı pıyasaya surmuş ama bır yıl sonra uretımı durdurmuş Zıra ınsanlar bu sıgaranın tadını begenmemışler Şırket o ana kadar 300 mılyon dolar harcadıgı projeyı askıya almak zo runda kalmış Sigara karşıtı gruplar da A B D nın unlu besın sağlığı kuruluşu F D A yı devreye sokarak şırketten Dığerlerıne benzıyor ama urunlerının gerçekten dıger markalardan daha sağlıklı olup olmadıgını ıspatlama larını ıstemışler Şırket bu olaylardan çok ders almış olacak kı en yenı urunlerı Eclıps ıçın sağlıkla ılgılı hıçbır ıddıa öne surmemış Sı garayı daha lezzetlı kılmak ıçın de ıçıne bır şekılde az mıktarda yanan tutun de eklemışler Yenı sıgara uç kısımdan oluşuyor En uç kısımda bır parça karbon ve az mık tarda tutun var bunların ıkısı de yanıyor Sıqaradakı asıl tutun orta kısımda bulunuyor bu tutunle yanan kısım mınık bır cam yalıtkanla bırbırınden ayrılıyor Uçtakı yanan kısımdan yayılan ısı bu tutunun ıçınden geçerek uçuncu kısıma yanı fıltre kısmına, oradan da cığerlere ulaşıyor Sigara karşıtları olayda yıne bır bıt yenıgı olduğu göruşunde oldukları ıçın F D A yı yıne ışın ıçıne karıştırmaya çalışıyorlar (SO) Belırlı şartlar gerek Bu nedenle bır borudakı akışkanın hareketınden çok daha karmaşık olan sosyal olaylarda belırlı bır duzen ve mantıksal ılışkı gorunuyorsa bıle bu ılışkıler ancak be lırlı şartlar altında geçerlıdır Mesela sosyal bır yonu de olan hısse senedı harğketlerı bır yonuyle bu turbulans hareketlerıne benzemekte ve kestırılmesı bırçok durum da tumdengelımle pek kolay mumkun olmamaktadır Matematığın sosyal bılımlerdekı rolunun mumkmun olduğu kadar artması gerektığı yonundekı goruşe tumuyle katılıyorum Is tatıstıksel yontemlerle verı toplamanın o ana kadar farkedılmeyen bırtakım temel ılışkılerın açığa çıkmasına yardımoı olama yacağını ve hatta bazı genel kabullerın değışmesıne neden olamayacagını kımse peşın olarak soyleyemez Mesela gelır dağılımı bozukluğuyla fanatık eğılımler arasında pozıtıf bır ılışkı vardır' onermesı belırlı bır sosyal gerçeğı ıfa de edıyor olabılır Ancak gelır dağılımı bozukluğu kavramı hem de ve de özellıkle fanatızm kavramı belırlı bır sub|ektıvıteyı ıçermektedır Bunun yerıne a) gelır dağılımında hesaplanan standart sapmanın değerı b) kendı duşuncesınden başka bır duşunce tarzını meşru gormeyenlerın top lumdakı oranı (fanatızmın tanımı olmasa bıle göstergelerınden bırı olabılır Psıko loglar tarafından hazırlanmış bır kısmı do laylı bır grup soruyu ıçeren bır anketle bır olçude belırlenebılır) şeklındekı verılerı toplayıp bunlar arasındakı ılışkıyı bır grafık şeklınde dokmenın daha fazla bılgı ıçereceğıne şuphe yoktur lık bakışta çok basıt sanılan akışkan hareketını turbulans ortaya çıktıgında mate matıksel olarak tasvır etmek bu kadar zor ıken ne kadar matematıkselleştınlmeye çalışılırsa çalışılsın butun bu yontemlerın sosyal olguları açıklamada sınırlı olacağı tabıı kı gozden uzak tutulmamalı ve abartıh beklentıler ol namalıdır (1)Sayı478 Uçak tasammında yanlış formül S on altı yıl boyunca uçan tasarımcılarının oldukça sık kullandıkları bır formulun yanlış olduğu ortaya çıktı Hatayı keşfeden ıkı matematıkçı formuldekı bozukluğun uçakların duş mesıne yol açabılecek kadar cıddı olduğunu belırtıyorlar Havacılık muhendıslıgınde "duvar kanunu" dıye anılan bır formul sıkça olarak kullanılıyor Bu formul kullanıla rak hava akımının uçağın çeşıtlı kısımlarına uyguladığı kuvvetı hesaplıyorlar Tabıı uçağın veya kanatların şeklıne gore bu formul bır takım donuşumlere uğruyor ama bır şey hep aynı kalıyor kuvvet logarıtmık bır karakterle değışım gosterıyor Fakat yuksek hızlarda durum boyle değıl Bu formul ılk olarak 1930 lerda orta ya atılmış ve o zamandan berı uçak tasarımında sureklı olarak kullanılmış Ne var kı, formulun matematıksel yapısı deneylerle karşılaştırma yapmaya pek uygun olmadığı ıçın ışın bu kısmı hep ıhmal edılmış Berkeley Unıversıtesı nden Alexander Chorın ve Grıgory Barenblatt, bunun cıddı bır ıhmal olduğunu ılerı suruyorlar Aslında muhendışler soz konusu denklemın verdığı sonuçlarla olçtuklerı kuvvetlerın pek uyuşmadığını daha ılk yıllarda farketmışler örneğın ruzgar tune lındekı turbulansın denklem sonucu nun verdığı değerın çok ustunde oldugunu anla mak Içın matematıkçı olmak gerekmıyor Fakat muhendısler denklem sonucuyla olçumler arasındakı bu farkı hep ölçum aletlerının kabalı ğına ya da ruzgar tunelının puruzluluğune bağlamışlar Tdsarımlar yapılırken bu fark goz onunde tutulmuş ve uçaklar, denklem sonucunda çıkandan daha buyuk tur bulans değerlerıne dayanabılecek şekılde tasarlanmış Yanı uçaklar ıçın so run çok buyuk değıl Fakat uzay mekığının tasarımında formule gerekenden daha çok guvenılmış Barenblatt ve Chorın kuantum meka nığınde kullanılan bazı matematıksel teknıklerı aerodınamığe uygulayarak denlemı değıştırdıler Denklem bu halıyle turbulansı çok daha lyı behrlıyor Yenı formulun kısa zamanda uçak tasarımcıları tarafından yaygın olarak kullanılmaya başlanacağı tahmın edılı yor (so) eleneksel yassı panellı goruntuleme teknolojısının kımı olumsuz yonlerı dızustu bılgısayar kullananların hıç de yabancısı olmadıkları bır durum Ucuz modellerde göruntu grı tonları ya da donuk renklerle kısıtlı kalırken, göruntunun parlak ve tonu hızla değışebılen renklerde olduğu daha gelışmış bılgısayarların fıyatları da cep yaktığı gıbı pıllerı de bırkaç saat ıçınde tukenıverıyor Kent Devlet Unıversıtesı Sıvı Krıstal Enstıtusu araştırmacıları son gunlerde çok daha net bır göruntu sağlayan ve çok daha az bır enerjı harcayan oldukça ucuz yeni bır sıvıkrıstal göruntu (Lıquıd Crystal Dısplay=LCD) yöntemı gelıştırdıler Şımdı kullanımda olan sıvı krıstal paneller gerek gıren gerek çıkan ışığı fıltreden geçırıyor Panel ıçındekı sıvı krıstal noktaları, ya da pıkseller doğal olarak ıkıncı bir fıltreden geçebılmek ıçın ışığı kırmak zorunda kalıyor Ama bır pıksel devreye girdığınde kırılmıyor ve nokta karanlığa go muluyor Ne yazık kı bu tur kutuplaştırıl mış fıltreler gıren ışığı ortadan kesıyor Parlak noktaların renklı noktalara donuştu rulmelerı bır başka fıltreyı de zorunlu kılı yor LCD'ler sonuçta, arkadan bır lambayla ışıklandırılmadıkça bılgısayar goruntuleri açısından son kerte donuk ve karanlık Aydınlatma ıse daha çok guç anlamına gelı yor Lıang Chy Chıen ve ekıbı kolesterollu sıvı krıstal adıyla bılınen bır maddeden ya rarlanarak bu sorunun ustesınden geldi. Bu maddeyle ışık kırılacağı yerde gelen ışınlar ıkı bolume ayrılıyor, ışının bır tanesi yansırken otekı de başka bır yere ıletılıyor. Sozu edılen kımyasalın elektrıkle yuklenmesı ona duru bır gorunum sağlıyor LCD ler ışığı kutuplaştırıcı fıltreye gerek kalmaksızın yansıttıklarından arkadan ışık landırıldıklannda geleneksel LCD'lerın olduğu denlı parlak ve okunaklı olacaklarıdır (Tk kolesterollu LCD ler tek renkle kısıt lıydılar Chıen ıkıncı bır maddeden az miktarda eklemek ve panelın uzerıne çeşitli miktarlarda morotesı ışık yansıtmak suretıyle, koyu kırmızıdan parlak mavıye uzanan bır renk yelpazesı elde edılebıleceğını ortaya koydu Bunu bıraz da polımer karıştırılarak seçılen bır renkte karar kılınabılıyordu Bilgısayar muhendıslerı şımdı de buna benzer maskelerın yongalara uyarlanarak LCD panelı uzerınde mılyonlarca kırmızı, mavı ve yeşıl noktanın yaratılmasına çalışıyorlar Kolesterık LCD ler şu anda geleneksel "edılgen matrıs" göruntulerınden % 20 daha pahalı ama ışlevsellık açısından kat kat ustun Bu tur panellerde pıller on kat daha uzun bir sure dayanıyor Ancak yenl LCD'lerın en onemlı ustunluğu bunların daha yuksek bır çözunurlüluğe sahıp ol malarına olanak tanıyan ve geleneksel panellerın fıyatını uç kat arttıran "etkın matrls" elektronlarına gerek duymamaları IBM, Sony ve Toshlba glbı önde gelen bilgısayar şırketlerının bu yenı buluşun lısansı peşınde oldukları bıldırılıyor Ekranda kalıcı görüntüler MfinLabel Yazıhm alanında bırçok konuda urün gelıştıren Motıva, VVınLabel barkod etıket programının yenı surumu v1 2'yı çıkardı EAN13 EAN8 UPC, CODE39 CODE2of5, CODE2of51 CODEABAR gıbı barkod standarttarını destekleyen VVınLabel, her turlu yazıcıdan her ebatta etıket basabılmenıze ımkan sağltyor Normal adres basımında da kullanılabılecek VVınLabel Bltmap ve Metafile desteğı ıle etıketlerınıze resım ılave edebılmenızı de mumkun kılıyor Motıva dan altnan bılgıye gore WınLabel++ v 2 00, tümuyle gorsel ve etıket bılgısayar ekranında fare ıle hazırlanıyor OLE2 desteğı ıçeren ve Contaıner/server olarak çaîışabılen v2 00 ıle başka programlara da barkod nesnesı yerleştırılebiiinıyor örneğın OLE desteklı bır yazı programında yazının herhangı bır yerıne barkod ılave etmek v2 00 ıle mumkun Etıketler arası Sürukle/Bırak mantığı ıle nesne transferı yapılabılen v2 00'da değışık font ve renk desteğı yanı sıra, yazıcıdan çıktı almadan Baskı Onızleme de yapılabılınıyor Motlva, teknolojının getırdığı kolaylıkların duşuk malıyetle son kullanıcıya aktarılmasının gerektığını savunuyor Bılgı (256) 612 3095 no lu telefondan edınılebılır 4825