Katalog

TARTIŞM AEDİTÖRE MEKTUP Üniversite eğitimin geliştirilmesi üzerine Halıl Kırbıyık* U nıversıtelerın gorevlerı esasen uç grupta toplanabılır Egıtım oğretım, araştırma ve profesyonel hızmetler Unıversıte eğıtımının planlaması, ınsan gucu ıhtıyacına gore yapılmamalıdır Amaç egıtılmış ınsan gucu yetıştır mektır Unıversıte ınsanlara meslekten zıyade "formasyon" verır Ağırlıklı olarak, yukarda soz ettığım iki işlevden bahsedeceğım Once egıtımöğretım konusunu ele alalım lyı ve kalıtelı bır eğitım verebılmek ıçın, once kalitenin tanımı yapılmalı ve daha sonra da bunun nasıl olçulecegı duşunulmelıdır Bunları yaparken gelışen ve değışen ulke ve dunya koşulları goz onunde bulundurulmalı ve guncellık dıkkate alınmalıdır Kalıtelı eğitım derken, programların tasarımı, oğretım uyelerının kalıtesı ve dığer etkenlerın (oğrencının kalıtesı, destek bırımlerının kalıtesı, teçhızat durumu) hepsı beraber duşunulmelıdır Programlar hıçbır zaman statık olmamalı, çağın gereklerıne ve ulusal gereksınmelere gore değışebılmelıdır Tasarlanan ve uygulanan programlar, tek boyutlu olmayan, vızyonu genış, gerçek anlamda unıversıte kulturu almış mezunlar uretmelıdır Bolumler arasında farklılık gosterse bıle, bır programdakı temel derslerın dığer derslere gore oranı yaklaşık yuzde ellıaltmış cıvarında olmalıdır Ancak, her kategorıdekı dersın aynı donemde olduğu, başta oğretım uyelerı olmak uzere oğrencıler tarafından da kabul edılmelı ve bu anlayış yerleşmelıdır Bır programın kalıtesının ölçülmesinin ve değerlendırılmesının çok guç olduğu muhakkaktır Ancak baz krıterler bulmak mumkundur. Bu krıterler neler olabılır? Yansız olması bakımından, bızım dışımızda, başkaları tarafından bır hakeme başvurulabılır, programın evrensellığı konusunda göruşler ıstenebılır. Mezunlarımızın ışe gırme yuzdelerı, çalışma yerlerındekı başarıları, yüksek lisansta ve uretım alanında, ulusal ve uluslararası sınavlarda gosterdıklerı başarıları eğitım programlarının kalıtesının gostergesı olarak değerlendırılebılır Daha da somutlaştırırsak, oğretım kalıtesının tayını, akademık bır komıtenın (orneğın mıllı alan komıtelerı) ılgıll bırımlerı zıyaretı ve uygun olan yerlerde, endustrı, tıcaret ve meslekı bırım temsılcılerı vasıtasıyla yapılabılır Burada, akademık olmayan kurumların seçımınde ve sorumluluk alanları ıle ılgılı hususlarda çok dıkkatlı olunmalıdır Soz edılen kurum ve kuruluş temsılcılerının sorumtuluklarının meslekı konularla sınırlı tutulmasına ozen gosterılmelıdır Kalıte tayın Eğitım öğretim edecek olan bu kışılerın dıkkat edeceğı şeyler neler olmalıdır'' Oğrencılerın oğrenme deneyımlerıne, mufredat kaynaklarının (ders kıtabı, laboratuvar kıtdbı vb) kalıtesıne, akademık ışleyışe, akademısyenlerın gelıştırılmesıne ve oğrencılerın destegıne bakabılırler Bu degerlendırmeler yapıldıktan sonra değışık kurumlarda verılen eğitım kalıte bakımından karşılaştırılabıhr ve dıkey bır sıralama yapılabılır Programların kalitesini artırmak ıçın 1yı ve yeterlı eleman yetıştırmek ve kalıtelı destek personelı sağlamak, guncel leştırmeyı yapmak, oğrencılerı ozgun ve ozerk duşunmeye yonlendırmek, oğrencılerde eleştırel bır anlayışı gelıştırmek yönunde gereklı onlemlerı almak, başkaları tarafından değerlendırılme fıkrını gelıştırmek, uluslararası ılışkılerı artırmak ,sınav sıstemlerımızı sureklı gozden ge çırmek gerekmektedır Bunların yanında laboratuvar ve donanım, bılgısayar ve kutuphane olanakları, kıtap, dergı vb ıhtıyaçlar karşılanmalıdır Eğitım ve oğretımın onemlı bır kısmını oluşturan lısansustu eğitım uzerınde bıraz duralım Bır unıversıtede lısansustu egıtımın ağırlığı ne olmalıdır'' Kararlı bır lısansustu eğitım surecı nasıl yaratılabılır? Bu konu ulkemız ıçın oncelıklı ve gunceldır Zıra hızla gelışen, gumruk bırlığı anlaşmasıyla Avrupa'yla butunleşme surecıne gıren ve yuksekoğretımde eğıtıcı ve araştırmacı gereksınımı çok fazla olan bır oluşum ıçındeyız Burada da amaç kalıtelı yuksek lısans ve doktora derecelı eleman uretmektır Bunun başarılabılmesı ıçın lısanustu programların teşvık edılmesı, parasal ve benzerı desteklerın sağlanması duşunulmelıdır Bır unıversıtedekı lısansustu oğrencılerın kompozısyonu başka unıversıte oğrencılerını de ıçermelıdır Farklı unıversıtelerden oğ rencı alınabılmelıdır Tum unıversıteler olmasa bıle bazı unıversıteler arasında yapılabılmelıdır Yuksek lısans ve doktora programları olan bır unıversıtede beklenen oğrencı oranları % 60 lısans ve % 30 yukseklısans ve % 10 doktora gıbı duşunulebılır Ancak boyle bır oranla etkın bır lısans üstu eğıtımden bahsedebılırız, yenı unıversıtelerın oğretım uyesı gereksınımlerını karşılayabılırız Egıtımın onemlı unsurlarından bırısı öğrencı, dığerı de oğretım uyesıdı Önce oğrencılerı ele alalım Unıversıteye gıren oğrencılerın kalıtesı nasıl değerlendırılebılır ve nasıl arttırılabılır'' öğrencı kalıtesının değerlendırılmesı ve arttırılması hususu doğrudan orta oğretımle ve oğrencılerın yonlendırılmesı ıle ılgılıdır Bu unıversıtelerın kontrolu dışın dadır. Ancak, durum böyle dıye beklemek mı gerekır Hayır' Bu konu ıle ılgılı kurum ve kuruluşları uyarmak ve hatta onlara yardım onererek orta oğretımde, eğıtımoğretımın daha lyı nasıl yapılacağı ve kalıtelı oğrencının daha lyı nasıl yetıştırıleceğı hususunda gırışımlerde bulunmak gerekır Bu sorumluluğumuzun bır parçasıdır Egıtımın kalıtesı ıle ılgılı ıklnci önemli unsur öğretim üyesıdir. Oğretım uyelerının akademık faalıyetlerının değerlendırılmesı yapılmalı, denetım ve terfı mekanızmaları gelıştırılmelıdır Bu değerlendırmeler objektıf krıterlere dayandırılmalıdır Jurı veya değerlendırme komısyon larına muhakkak kurum dışından uye alınmalı ve komısyon uyelerının seçımınde tıtız davranılmalıdır Uyeler konularında ıhtısas sahıbı, ehlıyetlı kışıler olmalıdır Bu uyeler, mumkun oldugunca akademık ozgeçmışlerı ıncelenerek seçılmelıdır Jurı uyelerı yukarda bahsedıldığı yontemlerle seçılırken ılgılı bırım soz sahıbı olmalıdır Oğretım uyelerının sadece bellı noktalarda değıl, tum meslek yaşamları boyunca değerlendırılmelerı daha anlamlıdır Eğıtımoğretımın kalıtesının olçme yollarından bırısı oğrencı değerlendırmesıdır Ancak oğrencı değerlendırmelerı dıkkatle kullanılmalıdır Oğrencı değerlendırmelerı daha çok derslerın lyıleştırıl mesınde etkın olarak kullanılabılır öğrencı değerlendırmesı muhakkak başka kanıtlarla da desteklenmelıdır Başka kanıtlar ne olabılır? Ders kıtabı, yardımcı kıtap ve materyel ve derste ışlenecek konuları ıçeren "ders bılgı formu" (Bu, her donem başında oğrencılere dagıtılmahdır), donem sonlarında ders veren her oğretım uyesının kendı bolumune verdığı ve verılen notların dağılımını, donem ıçınde ışlenebılen konuları, verılen sınav, odev ve orneklerını ıçeren "ders değerlendırme raporu", gereklı görulmesı halınde meslektaşları tarafından doğrudan değerlendırme raporu olabılır Bunlara bolum ıdaresının ızlenım ve goruşlerı de eklenmelıdır Yukarda soz edılen belgelere dayalı değerlendırmenın ılk aşaması, bolumde kurulacak komısyon veya komısyonlarda yapılmalı, ıkıncı aşamada ıse dekanlığın kuracağı komısyon veya komısyonlarda ele alınmalı ve nıhayet "oğretım uyesı değerlendırmesınden sorumlu" rektor yardımcısına ıletılmelı ve "gerı beslemelıdeğerlendırme" raporu halıne getırılmelıdır Sonuç olarak amacımız, unıversıtede vereceğımız eğıtımle kışının uygarlaşmasını, olaylara tepkılerının ıncelmesını, çağdaş ve geçerlı bılgıler ışığında olayların doğası hakkındakı anlayışını olgun bır şekılde ıfade etmesını, olaylara eleştırel bakabılmesını, doğruluk, durustluk ve ınsanlığın, ortak ve temel ahlakı değerlerı uzerınde duşunmesını, ve bellı bır alanda derınlemesıne bılgı sahıbı olmasını temın etmektır ve boyle bır formasyon vermektır * Prof. Dr. ODTÜ FenEdebiyat Fakultesi Dekanı 06531 Ankara Yöntem tartışması Atılla Gürel S Eğitim öğretim kalitesi Lisansüstü eğitim ayın Doğan Ergun Cumhurıyet Bılım ve Teknık'tekı yazısında (1) "Bı lımde felsefı ınanca göre öncelık vardır, ya da oncelık felsefı ınanca gore verılır, şoyle kı, felsefı tumdengelım ınancına bağlı dıyalektık yöntem butnluk kavramına oncelık verır, felsefı tumevarım ınancına bağlı olan ampırık/deneysel yontemler, gözleme öncelık verırler " demekte ve "tumdengelımın emrındekı tumeva rım" ıfadesıyle de kendı tercıhını belırtmektedır Oysa kanımca tumden gelımın mı yoksa tumevarımın mı bıhmsel gelışmede daha onemlı veya temel oldugu şeklındekı tartışmalar rnodern bılımın doğuş gelışme surecınde yapılmış ve artık felsefe tarıhın de yerını almış bugun ıçın gereksız tartışmalardır Burada bırakın hangisinin onemlı oldugu tartışmasını, bunlart bırbırinden bağımsız ikı yöntem olarak görmek blle ancak bllimın gelışmesindeki dinamığı farkedememekten doğan bır duşunce hatasıdır. Bılımin bır bütün olarak gelışmesı ancak ve ancak bu ikı surecın karşılıklı gerıbesleme ıle işlemesıyle gerçekleşebilir. Toplanan ampırik bılgı bılımcıyı varolan modellerı gozden geçırmeye zorlar Varolan modelın (geçerlı oldugu varsayılan temel prensıplerın) açıklayamadığı olguları bırlıkte açıklayacak yenı modeller uretilir. Bu yenı uretılen modeller henuz gözlenmemış olguları ongoruyorlarsa bu olguların gerçek olup olmadığı yonunde yenı gozlemler yapılır Böylece yeni ampirik verller bırıkır Ve bu pozıtıf gerıbeslemelı dongu surer gıder Yalnızca tumdengelımın butunluğe onem verdığı yanlış bır değerlendırmedır Adı uzerınde hem tumevarım hem de tumdengelımın amacı tumu kavramaktır Bu nedenle ampirik verı toplamamn amacı çetele tutmak veya pul koleksiyonu yapmak değıl, olguların arkasında yatan genel geçerli kanunları prensiplerı bulmak ıçin bir dedektıf gıbı ıpucu toplamaktır. Bu ıse Huartenın sozunü ettığı ampırıst zekâ/hayvanı zekâdan çok farklı bır şeydır ve tumdengelim kadar akıl yurutme faalıyetı ıçerir. Bunlar farklı metodlar değıl, tek bır metodun yanı bıhmsel metodun parçalarıdırlar. Bunlardan bırının tek başına bır ışlevı yoktur (saf matematık hanç) Doğa bılımlerınde olsun sosyal bılımlerde olsun gozlemlerde karşılaştırılmayan ve sınanmayan bır teorı ne kadar guzel olursa olsun bır şey ıfade etmez Bunlardan hangısının butune daha oncelık verdığınden veya daha onemlı olduğundan soz etmek bır evın ınşasında duvarın mı yoksa kapı ve pencerelerın mı daha onemlı olduğunu tartışmak kadar anlamsızdır Burada felsefı nedenlerle değıl olsa olsa kışısel eğılımlerı doğrultusunda kımı duvarcı olmayı kımı de kapı pencere yapmayı seçebılır (teorık çalışmayı veya deneysel çalışmayı) Ancak ne duvarcı ne de marangozun evın ınşasında temel rolu kendısının oynadığından sozetmesı yersızdır Bu nedenlerle "tumdengelımın emrındekı tumevarım" ıfadesının herhangı bır yarlarca yıl sur mektedır. Bu hız değışken olmaktadır. Hız bır sure artmakta sonunda ışık hızına ulaşmakta, bu esnada evrenın kıtlesı sonsuza çıkmakta, boyutu sıfıra ınmektedır (Eınsteın'ın relativıte teorısıne göre) Sonra hız azalmaya başlayınca BıngBang oluşmakta, sonsuz kıtlelı sıfır boyutlu evren hızla genışlemeye başlamakta ve evrenın de boyutu ufalmakta ve bu sureç mılyarlarca senelık periyotlarla devam etmektedır Kendı kuçuk dunyası ıçınde yaşayan insanın ervenı, belkı çok daha karışık erven sıstemının ufak bır elemanıdır Bu evren sıstemlerı ıçlndekı sayısı bıhnmez evrenler bırbırlerı etrafında dönmekte, devamlı yok olmakta ve varolmaktadır Yanı makrokozmozun sınırı yoktur ve bu sonsuz makrokozmozda zaman anlamstz bır kavramdır. Prof. Dr. jsmet Taşdelen Uludağ Ünlve. Tıp Fak. Genel Cerrahi ABD. öğretim Uyesi Ipucu toplamak MateMatikçi BingBang nasıl oluştu9 S onsuz boşluktakı her cısmın hareketı vardır Bu hareketler hem kendı etrafında hem de başka bır cısme gore olur * Elektronlar çekırdekler etrafında doner, ay dunyanın, dunya guneşın etrafında döner, guneş başka sıstemlere doğru belırlı bır hareket ıçındedır Galaksı ıçındekı yıldız sıstemlerı bır yerlere doğru hızlı hareket ıçındedır Galaksıler kendı etraflarında donerler ve bunlar da galaksı sıstemlerı ıçlnde hareketlıdlr Içınde bulunduğumuz evrende 200 mılyar galaksı oldugu ve her galaksı ıçın de 200 mılyon yıldızın bulunduğu tahmın edılmektedır. Evren sonsuz boşlukta hızla genışledığı saptanmış, boyutları sınırlı bır oluşumdur. Evrenın de sonsuz uzay boşluğunda belırlı bır hareketı olmalıdır. Bu hareket ya başka evrenlere doğru veya evren sistemlerı ıçınde olmaktadır Evrenın hareketı miyarlarca yıl sürmektedır. Bu hız değışken olmaktadır Evrenın hareketi mıl