Katalog

K ENT VE Kent planlamasına bir örnek Brezilya'nın Curitiba kenti yönetimi, işsizlik, gecekondulaşma, aşırı kalabalık ve çevre kirliliği gibi, istanbul ve bütün benzer kentlerin temel sorunlarına akılcı çözümler getirerek dünyaya örnek oldu. I stanbul'un HABITAT'a ev bahıplığı yapmaya hazırlandığı bugunlerde Brezilya'nın Parana eyaletınde bulunan Curitiba kentının geçırdığı etkıleyıcı değı şıklığı ele alan ve Scıentıfıc Amerıcan dergısının Mart 1996 sayısında yayımlanan yazıyı sızın ıçın derledık 19 yuzyıl sonlarında Jules Verne gıbı uzak goruşlu bırının bıle nufusu bır mılyonu aşan şehırlerı ongormesi olası değıldı Oysa, 2010 yılında bu koşulu sağlayan kent sayısının 500'u aşması beklenıyor Ustelık, toplam 26 kentın nufusunun 10 mılyonun uzerınde olacağı tahmın edılıyor Curitiba, Brezilya'nın guneydoğusunda bulunan Parana eyaletının başkentı Hızla nufusu artan Curıtıba'da, 1950'de 300 000 olan nufus 1990'da 2 1 mılyonu buldu Bu sure ıçınde Curitiba ekonomısı de butunuyle değıştı Çok yakın zamaların tarım merkezı onemlı bır endustrı ve tıca ret merkezı halıne geldı 24 saat sureklı açık olan dukkânlar ve restoranların bu lundugu caddeler kentı sureklı canlı tutuyorlar Kent yonetımı şehır merkezının ış saatı dışında kalan saatlerde hayaletler kentıne donuşmemesı ıçı banka, sıgorta şırketı gıbı 9'dan 5'e açık olan ışyerlerının konumlarını duzenleme yoluna gıtmış Bu olçude hızlı bır değışmenın getıreceği so runlar sıze yabancı gelmeyecektır Işsızlık gecekondulaşma, aşırı kalabalık ve çevre kırlılığı Curitiba, bolgedekı dığer kentlerle bezer ekonomık koşulları paylaşmakla bırlıkte hava kırlılığı çevredekı kentlere oranla çok daha az, suç ışleme oranı da ha duşuk ve halkının eğıtım duzeyı daha yuksek Doğa ıle Işbırlığı Pekı nasıl oldu da Curıtıbıa bu sorunların ustesınden geldı? llerıcı kent yonetımlerı sayesınde Yıllar boyunca ozel otomobıl yerıne toplu taşımayı yeğledıler, sorunlara ısrarla yuksek teknolojilı çareler ara mak yerıne, akılcı ve çevrecı yaklaşımlarla çozumler getırdıler, en onemlısı yaratıcı projelerle halkın doğrudan katılımını sağ ladılar Bu felsefe 60'ların sonlarında ya vaş yavaş uygulamaya kondu 1971 'de de ılerı göruşlu ve aynı zamanda rnımar ve şehır planlamacısı olan Beledıye Başkanı tarafından resmı şehır polıtıkası olarak kabul edıldı Aradan geçen 25 yıl doğru se çımlerın yapıldığını kanıtlıyor Curıtıba'nın başarılarından bırı sel sula rına getırılen çozum oldu 195O'lı yıllarda ve 1960'ların başında kent merkezını su basması kronık hale gelmıştı Dere ve ne hır kenarlarına yapılan evler bu durumu daha da kotuleştırdı Muhendısler derele rın uzerlerını ortup bunları yeraltı kanalları halıne getırdıler ama bu hem çok masraflı oldu hem de çozum sağlamadı 1966 yılında, doğal drenaı sıstemını ko rumak uzere bazı bolgeler drenaj alanları olarak ayrıldı ve alçak rakımlı alanlara ın şaat yasağı getırıldı Bu alanları bır şekılde kullanıma sokabılmek ıçın, pek çok nehır kenarında parklar oluşturuldu ve sel sularını toplayacak yapay goller yapıldı Park lara yogun şekılde agaç dıkıldı ve buralar da bulunan, kullanılmayan eskı fabrıka gı bı yapılar spor ve eğlence merkezlerıne donuşturuldu Otobus hatları ve bısıklet yolları parklara kolaylıkla ulaşımı sağlayacak şekılde tasarlandı Bu uygulama ıle bır taşla ıkı kuş vurulmuş oldu Hem sel suları sorunu ortadan kalktı hem de yeşıl alanlar çok onemlı ol çude arttırıldı 1970'te kışı başı na duşen yeşıl alan yarım metre kare ıken çok hızlı nufus artışına karşı bugun kışı başına 50 metre karelık yeşıl alan duşuyor Toplu Taşımanın Önemı Curitiba yı dığer buyuk kentlerden ayıran en onemlı ozellık tı kanmış bır şehır merkezı ve bunu besleyen aşırı yuklu otoyolların olmayışı belkı de Çoğu modern şehır merkezı şekıl de buyur Kentın ortasında bulu nan ış ve tıcaret merkezlerının yo ğunluğu artar ve zamanla daha oncelerı merkezın dışında kalan bolgelerı ıçıne alır Bu durumdd trafık tıkanıklığı kaçınılmazdır ozellıkle de ın sanlann çoğu şehır dışında yaşa 24 saat açık sokak Bu bolgeden butun banka ve ışyerlerı yıp şehır mer kezlerındekı ışle kaldırılımış. Sadece eğlence ve dınlenme merkezı olarak duzenlenmış (ustte) Altta ıse haftada bır gun çocuklarm resım çalışması rıne ozel araba ları ıle gelıyorlar yapmaları ıçın trafığe kapalı anacaddesmde bır çalışma. sa Curitiba, 1970 lı yıllarda merkezı bu yutme yerıne belırlı eksenler uzerınde buyumeyı destekledı Boylece şehır yayıla rak gelıştı toplu taşıma sıstemı ev, ış ve alışverış yerlerını kolaylıkla ulaşılabılır du ruma getırdı Curitiba nın beş doğrultu uzerınde ge lışmesı saglanmış Bu ekselerın her bırınde uç tane paralel cadde bulunuyor En ortada yer alan ana caddede, otobusler ıçın "tercıhh" ıkı şerıtlı ekspres yol ve bu yolun ıkı yanında bır yanında gıdış dığerınde gelış trafığının kullanacağı yollar ana caddeden bırer blok uzaklıkta tek yonlu ve yuksek kapasıtelı yollar bulunuyor Kent kullanımı kolay ekonomık ve de zdman açısından hesaplı otobus sıstemı gelıştırdı Beş ana doğrultu uzerınde çalı şan ekspres otobuslere ek olarak, bolge ler arasında ışleyen ve bu ekspres otobuslere yolcu taşıyan otobus hatları da bulunuyor Alınan bır bılet otobus hatları arasında transfer etme olanağı tanıyor Curıtıba'nın yolcuların tupe gırerken ode me yaptıkları tuplu durakları otobuse bı nış suresını onemlı olçude azaltıyor ve dolayısı ıle yolculuk zamanı kısalıyor Bu sıs temde tekerlekh sandalye kullanan yurume ozurlu yolcular da unutulmamış, onlar ıçın de tuplere kolayca çıkabılmelerı ıçın tekerlekh sandalye asansorlerı eklenmış Curıtıba'nın metro sıstemı yerıne otobusu tercıh etmesının nedenı şehır butçesı olmuş Metro yapımı ıçın kılometre başına 6070 mılyon dolar gerekırken, ekspres otobus yollarının yapımı kılometre başına 200 bın dolar tutmuş Ayrıca, otobus ışletmesı ve bakımı da daha onceden yabancısı olmadıkları bır ış Curıtıba'dakı toplu ulaşım ozel şırketlerın elınde ama şehır yonetımınce saptanan kurallara ve parametrelere uymak zorun dalar Yolcu taşıma kapasıtesını arttırmak ıçın koruklu ve çıft koruklu otobusler kul lanılıyor Her hatta, talebe uygun şekılde cevap verecek boyutta otobus çalıştırılıyor Kırk yolcu taşıma kapasıtelı kuçuk boy otobuslerden, 270 yolcu taşıma kapasıtelı çıfte koruklu otobuslere kadar de ğışık boyda otobusler mevcut Otobuslerın oıtalama yaşı uç Kullanımdan kaldırı lan eskı otobuslerden, halkı ucretsız olarak park alanlarına taşımada veya gezıcı okul olarak yararlanılıyor Bu otobus sıstemı sayesınde, Curıtı ba'ın duşuk gelırlılerı bıle gelırlerının yal nızca % 10'unu ulaşım ıçın harcıyorlar Kışı başına duşen araç sayısı başkent Brasılıa'dan sonra Brezılya dakı şehırler arasında ıkıncı en yuksek olduğu halde (toplam 500 bının uzerınde ozel araç var yolcuların dortte uçu (gunde 1 3 mılyon ınsan ozel arabalarını bırakıp otobus fccul lanıyor Kışı başına duşen yakıt tuketımı Brezılya da kıyaslanabılır şehırlere gore % 25 daha duşuk ve hava kırlılığı az Toplu taşıma sıstemının kurulması aynı zamanda duşuk gelırlıler ıçın 40 bın yenı sosyal konut yapımını sağlamış Otobus sıstemını kurmadan once şehır yonetımı şehır merkezının 8 kılometre batısında bır arsa satın alıp, konut yapımı ıçın ayırmış Boylece duşuk gelırlıler ıçın ulaşım yollarına dolaısıyla da ışyerlerıne yakın ve başka şekılde arsa fıyatları çok yuksek olacağından ekonomık olarak erışemeyeceklerı yerde ev sahıbı olma olanağı doğmuş Halkın Katılımı Teşvık Edılmelı Crutıba yonetıcılerı dogru ve yerınde olan teşvıklerın en az doğru planlar kadar onemlı olduğuna ınanıyorlar Uyguldmaya koydukları yaratcı bır yenılık de ısteyen herkesçe sağlanabılen arsalar uzerındekı potansıyel ınşaat olanakları bılgısı Işyerı açma veya mevcut olan ışyerı ıznını yenı letmek ısteyen herkes bu yerın trafıge ya pacağı etkıyı araç park yerı gereksınmesı gıbı beledıyeyı ılgılendırebılecek her konu da bılgı vermek zorunda Bu bılgılerın ha zır bulunması arsa spekulasyonuna engel oluyor Toplumun doğru davranışları gosterme sı değışık teşvıklerle sağlanıyor Tarıhı yerlerı koruma amacı ıle ortaya konan uy gulama ılgınç ve de olumlu sonuç vermış Tarıhı bolgelerde arsa sahıbı olup burayı kullanmak ısteyenlere şehrın başka bır yerınde benzer bır arsada ınşaat yapma Kenttekı çocuklar ıçın bır çok cadc trafığe kapatılmış ve bısıklet yolu olar, duzenlenmış olanağı tanınmış Bu uygulamaya ek olarak şehrın belırlı yerlerınde bulunan ışyer lerıne yasal sınırın uzerıne ıkı kat daha çıkma hakkı tanınmış Bu hakkı odeme karşı lıgı elde edebılıyorlar Ödemeler para ve ya arsa karşılıgı oluyor Toplanan bu gelır le sosyal konutlar yapılıyor Kenttekı pek çok cadde araç trafığıne kapatılıp yaya yolları halıne getırılmış bu hava kırlılıgını azaltıcı yonde etkılı olmuş 480 6