Katalog

T A R T I Ş M A E D İ T Ö R E M E K T U P Mimarlık eğitimi: Çozum 5 yıl mı? Ferhan Yıtreklı* K urumsal mimarlık eğıtımının 4 yıldan 5 yıla çıkarılması göruşu sonunda başarılı olmuş ve YÖK durumu fakultelere bıldırıldı Bır unıversıtemızın önculuğunde alınan bu karar yıne aynı unı versıtenın henuz hazır olmadığını belırtmesıyle askıya alındı Gerekçelerı gıbı, beş yıllık yenı program da elımıze geçmedığı ıçın dört yıllık programın tamamlanan eksıklıklerını de oğrenebılmiş değılız Ancak mı marlık kalıtesının yalnızca eğıtıme, eğıtım kalıtesının de yalnızca eğıtım suresine bağlanmasının yararlı değll zararlı olacağına inandığımız ıçın, goruşlerımızı aktarmak ıstıyoruz Mimarlık eğıtımı dört yıla ındığınden berı, bunun yetersız olacağı göruşu genellıkle meslek dunyasında ısrarla ılerı surulmuş ve akademık çevrelerde de genış olçude destek bulmuştur Yenı mezunların yanlarında çalışmaya başladıkları mımarların beklentılerıne uymadıkları sık sık dıle getı rılmıştır Şehırlerın goruntusunun gıderek bozulması da eğıtımın yetersızlığıne bağ lanmıştır Bız de bugunku ortamda mımarların tamamının lyı yetışmedığıne ınanıyoruz Mimarlık eğıtımının yetersız olduğu goruşlerı goruş sahıplerının mımarlıktan ne anladıklarını ortaya koydukları ıçın çok değerlıdırler Bazıiarına göre mimarlık muşterının ısteklerını karşılayan sağlam ve guzel bınalar yapmaktan ıbarettır Yanı bır bınanın duzenı ışlevını görmesıne uygun olmalı bına lyı ısınmalı çatısı akmamalı çevresındekı bınalara benzer bu kelımeyı bılınçle kullanıyoruz olmalı vb Bunlar ger çekten geçerlı mıdır yoksa meslek uygulaması ıle haşır neşır olmuş muşterı mem nunıyetını amaçlayan kışılerın göruşu mu dur? Benzer şekılde toplumumuzun en yetkılı kurumlarında bıle çevreyı koruma boş arsalara da oncekılere benzer bına yapmak olarak gorulmektedır örneğın Boğazıçı nde yenı yapılacak bı nalarda kırma çatı ve saçak mecburıyetı danışma kurulunca konmuştu Sıt alanı ve kultur varlıgı kabul eriılen durumlardakı mı marlık kararları mimarlık yapmayan ve mimarlık duşunmeyen dar açılı uzmanların onayına bırakılırsa yenı bınaların da eskıler gıbı yapılması doğal olacaktır Ancak mimarlık bu mudur? Bılınenı tPkrarlamak en kolay yoldur ancak entelektuel bır tutum değıl kendınden emın bır mimarlık anlayışının kendınden emın bır mimarlık ta nımının yansımalarıdır Gerek uygulama ve denetleme gerekse oğretım kurumlarında bu anlayışın egemen olması bızce ulke mı marlığı ıçın bır talıhsızlıktır (*) Bu anlayışın eğıtımde de verılecek şeylerın bellı ve de ğışmez olduğu ve 4 yılda verılemeyıp ancak 5 yılda verıleıleceğıne ınanması doğaldır Ancak acaba bugun tek bır mı marlık tanımı geçerlı mıdır? Mimarlık artık kuru bır teknık uygulama alanı değıl entelektuel bır uğraş halıne geldığı ıçın tanımı belırsızleşmış olamaz mı? Kurumsal eğıtımın amacı meslek edındırmekten once meslek edındırmede zaman kazandırmaktır Her şeyın hızlandığı dunyada zaman en onemlı değerdır Sadece teknık bılgıyı aktaran eğıtım artık zaman kaybettırıcıdır çımsel beğenı peşınde olmak değıldır Mimarlık her yenı çalışmada yenı bır ko şullar takımı ıle karşı karşıya kalınılan, du layısıyla her seferinde ışlevbıçım teknık uçlusu ıle yenı, entelektuel bır hesaplaşmanın gundeme geldığı bır değışık alandır yoksa bılınen denenmış çözumlerın o yer ıçın optımızasyonu değıldır Mimarlık yerı ve yaşantıyı gelıştırme amacını taşır Sat ranç gıbı bellı kurallarla değışmeyen bır tahtada oynanan bır oyun değlldır kı kısıtlı bılgılerle yapılabllsın Mimarlık ıdeallerın yönlendırdığı goruşlere gereksınım duyar Bu nedenle mimarlık eğıtımının amacı öğrencının yaratıcı potansiyelınln farkına varmasını ve kullanmasını sağlamak olmalıdır Ancak bu şekılde, karşılaşılan herhangı bır koşullar takımının sakladığı sorunları gormek ve bunlarla başa çıkacak yenı bılgıyı uretmek ıçın, Işlevblçimteknik uçlusü ıle yenı bır entelektuel hesaplaşmaya gıtmek yolu açılabılır Kurumsal eğıtlmde doğal olarak bır sure vardır Bu surede bellı kredıyı sağlayama yan oğrencıye ek sure verılerek bu kredılerı tamamlaması zaten sağlanmakta olduğu na gore surenın tum oğrencıler ıçın uzatılmak ıstenmesının bır sebebı, eğıtımde sağlanması gereken kredı mıktarını artır mak ıse bır dığerı de yetkı almadan once akademık ortamda kalınan sureyı uzatmak gereksınımı olabılır Akademık ortamda ka lınan sureyı artırma göruşu, perde arkasında pratık ortamın gelıştırıcı değıl yıpratıcı kemırıcı olduğu savını da beraberınde taşı maktadır kı bu da doğrudur dığı tutucu zıhnıyetlerden arındırılması ıçın jurı seçımlerınde krıterler gozden geçırılmelıdır özellıkle Bayındırlık Bakanlığı son 30 40 yıldır duzenledığı yarışmaların Turk mımarlığına katkısını ıvedılıkle değerlendırmelıdır Tum yetkılı kurullar ve danışma kurulları uyelerının belırlenmesınde olçutler gözden geçırılmelı, "Boğazıçı"ndekı bınalar ancak saçaklı ve kırma çatılı olabılır veya eskı esere yapılan ek ancak cepheden bır metre gerıde ve tumuyle fume renk camlı olur" şeklınde göruş veya yonetmelık hazırlayan sözde deneyımlı ancak kısır goruşlu uzman mımarların mımarlığa zarar vermelerı onlenmelıdır Bunları gormeyenlerın, yenı mezun mımarları yetersız bulmaları anlamsızdır Belkı de bugun yetkılı makamları ışgal edenlerın onyıllar once aldıkları ve bilinen çozumlerı öğreten eğıtımlerı nedenıyle bugunku mimarlık ortamını çozemedıklerı duşunulmelıdır Kentlerın bugun sergıledıklerı göruntunun önemlı kısmını "spekulasyon olur' dı ye ımara açılmayan alanlarda kaçak olarak yapılan bu nedenle de bır turlu bıtmeyen bınaların oluşturduğunu bunda da ozurun mımarlarda değıl oy peşınde koşan ve arazı rantını hâlâulusal ekonomtnın en önemlı kalemı olmaktan çıkaramayan polıtıkacılarda olabıleceğını de duşunmek gerekmektedır Hangi sistem iyi? Bemu Bt ıJge C Bunlar kımın? Sadece Istanbul da son on yılda kamuda olumsuzluğu nedenıyle tartışılan, bazılrı yıkılan bazıları durdurulan bınaları yenı mezun mımarların mı deneyımlı mımarlığı sorgulanmayan buyuk lerının mı yaptığı ya da onayladığı araştırılmalıdır Okullarda bugunku egıtım suresını yetersız bulmak tan once Park Otel ın yıkılması ıçın kam panya açan saygın mımar veya mimarlık kurumlarının Taksım alanına kaç katlı gok delenler onerdığı veya gokdelen onerenlere hangı odullerı verdığını araştırmak da ıl gınç sonuçlar verecektır Bunlar yapılma dan mimarlık eğıtımının kalıtesını egıtım suresine baglamak sadece hedef saptır mak olacak ve ulke kaynakları boşa harca nacaktır YÖK egıtım suresını uzatmak gıbı pahalı ve bugunku akademık koşullarda hatta nsklı bır yolu denemeden önce unıversıte lerden meslek odalarına yerel yonetımler den bakanlıklara kultur kurumlarından da nışma kurullarına kadar ılgılı her kurum ve kışının katılabılecegı ve herkesın kulahını onune koyduracak tartışmaların yapılabıle ceğı bır Mimarlık Şurası nın toplanmasını sağlamak ıçın çaba gostermelıdır C) Kendı kpndınp p i y bıgen meslek odası veya bılım akademısı gıbı kurumların zararlı da olabıle cegınt gosteren örnekler unutulmamalı Ingılte re de Matematıksel Trıpos adlı bır tur onur sırala ması binavının bu ulkede yuzyıl boyunca cıddı matematıgın gelışmesını fıılen kostekledıgı (bak G H Hardy Bır Mdtematıkçmın Savunması s 12) Paster un asıl mucadeleyı mıkroplara kdn>ı degıl Fransız Tıp Akademısı ne karşı verdıgı akılda tutul malıdır ( ) Akademık alanın sorununun oncelıkle unı versıto kanunları olmadığını 1750 yı yaşamış otan ların soyleyebılmesı gerekır Sorun etık (oz dtnetım) borunudur Insan (bu arada akademıs yen) beynmın onemlı ozellıgının kendı kpndını ız lemok va denetlemek oldugu unutulmaktadır Mımarın başarısı Ulkemızde koşullar mımarlara mimarlık yapma şansı tanımamaktadır Bunun yennı burokrasıyı aşma çabası almış bulunmak tadır Toplumumuzda mımarın başarısı ruhsat alma hızı ıle olçulur olmuştur An cak akademık ortamın da ıdealden çok uzak olduğu bır başka gerçektır Öqrencı ye eğıtımın okulla bırlıkte bıttıgı hıssını ve recek bır anlayış devrı kapanmıştır Eğıtım oğrencıye meslek bılgısı vermek yerıne ona mımarlığın ne olduğunu veya olmadı gını kavratmaya yonelık olmalıdır Gorulu yor kı daha lyı mimarlık ıçın mimarlık egıtı mının suresını 5 yıla çıkarmaktan once ya pılması gereken başka şeyler vardır Çun ku egıtım çok pahalı bır alandır Yapılacak olanlar şoyle ozetlenebılır Neler yapılabılır? Oncelıkle, akademık alanda kadro nun oğrencıye hala oqretmek ıddıası yerıne oğrencı ıle bırlıkte oğrenmek yanı bılgı uretmek çabasında olması akademık orta mın sergı konferans katılınan veya ızlenen sanat faalıyetlerı gezı tartışma vb lerle su reklı canlı tutulması oğrencının okumak ve proje yapmak kadar yazmaya da alıştırıl ması duşunulmelıdır (") Okulların fızıksel olanaklarının gelıştırıierek oğrencılere en azından bır masa dolap tabure ve pano ıle studyoda sureklı bır yer sağlanması kı taplıkların daha uzun sure açık tutulabılmesı studyoların gecelerı ve tatıl gunlerı de açılması oğrencılere yurt sağlanması gerekmektedır Oğrencının toplum hayatı ıle butunleşmesı ınsanları ve yaşantıları t.ı nımabi kultur olaylarını ızlemesının sağlan ması yonunde de çaba gösterılmelıdır ay rıca akademık kadrolar egıtım eksıklıklerını ogrencıde oğrencının seçımınde mufredatlarda veya sure azlığında aramaktan once kendılerını gozden geçırmelıdırler Asıstanlıktan ıtıbaren sureklı kadro sahıbı olma guvence sının oğretım uyosıne sağladığı avantajlar egıtım ıçın dezavantaı olacak şekılde kotuye kullanılmama lıdır Kendı kendını denetlemekten kaçınan kidro kendı kendını denetlemenın mimarlık yapmak ıçın kaçınılmdz olduğunu oğrencıye nasıl verebılır? Uygulama alanında ıse ön celıkle mımarlara mimarlık yapma şjnbi verılmelıdır Çunku uygulama hayatı da egıtımdır Her proıeden bır sonrakı ıçın ders almak gerekır An cak bunun ıçın her projenın mımarm yapılabılmış olması on koşuldur Burokrası ve kotu kullanıma batmış bır ortamda mımarların başarılı ol ması beklenebılır mu • Amaç ne olmalı'? Ûzellıkle teknık bılgı kapı pencere detayı beton nıtelığı ısı yalıtımı su yalıtımı vb çok çeşıtlenmış geniblemış ve hep sınden onemlısı gelınen teknolopk duzeyde hem devınım kazanmış hem de fırma bazında know how sorunu olmuştur Hem bılgının hızla değıştığını kabul edıyor hem de okulların gorevının statık ve bırıkmış bıl gıyı aktarmak olduğunu nasıl ılerı surebılı yoruz? Gerçek mimarlık bılgısının salt ınşa etme bılgısınden çok farklı bır şey olduğu nu nıye duşunmuyoruz 7 Işlev açısından ıse bınaların bellı bır fonksıyona tum olarak uygun şekılde ta sarlanması muşterının ılk andamemnunıyetının en ust duzeyde olmasını saglasa da bunun uzun vadede yarar değıl zarar konusu olabıleceğı bu yuzyılın deneyımlerı ılp açıkçı gorulmuştur Artık bınanın ıçın de oluşacak yaşantıyld her zaman butunleşebılmesı stratejısı onem kazanmıştır Bıçım açısından ıse sorun bellı uslup ları akımları bılmek ve uygulamak tarıhı eser yanına yenı tarıhı eser yapmak veya muşterının bıldıgı ve ibtedığı bır başka bıçı mı sağlamak yanı bıçımsel uyum ve bı * Prof. Dr. İTU Mimarlık Fakultesı v fl Genç mımarlar ıçın başlıca teşvık unsuru olan yarışmaların ıse hala ancak bellı ardayışların degerlendırıl umhurıyet'ın Bılım Teknık ekın de (sayı 474) "Tartışma Edıtore Mektup" sayfasında "öğrencı lerı Bölmek " başlıklı yazı ıle 457 sayılı Bılım Teknık'te yayımlanan "Ilk ve ortaöğretımdekı sorunlar başlıklı yazıma yanıt veren, 'Bır okur" ımzalı yazıda değınılen tek konu butunleme sınavlarının kalktığı ortaokul egıtımınde uç kırık ıle sınıfını doğrudan geçen oğrencı ıle takdır alan oğrencının aynı veya ayrı sınıflarda olmasının getırdığı sorunlardır öncekı yazımda belırttığım gıbı eskı s ı s t e m d e ö ğ r e n c ı l e r ı n belırledığı "amaç" sınıfta veya butunlemeye kal mamaktı Bu amaç yenı sıstemde yok oldu Yaşamımızın her dönemınde bır "amaç" belırledığımızı duşunursek, bu sıstemdekı öğrencılerımıze nasıl bır amaç gostermelıyız " Orta 1 dekı öğrencı ıçın unıversıte sınavı gerçekçı bır "amaç" olamaz O yaş çocuğu ıçın daha yakın bır amaç belırlemek gerek lıdır Bu nedenle ya butunleme sınavları gerı gelmelı (eskı amaç) ya da öğrencılerı yetenek ılgı ve başarılarına göre A B C D sınıflarına (Ingılızce de settıng veya streamıng) ayırmalıdır" önerısı getırılmıştır Ikı onerının de mutlaka iyi ve sakıncalı yonlerı vardır Yaşamının son yırmı yılını eğıtım çağdaş yontemler ve eğıtım psıkolo|isıne ayırmış sureklı araştıran ve eğıtımde yuksek lısans yapmış bır eğıtıcı olarak verebıleceğım tek açıklama A B C D tum şubelere ayırma sıstemının bugun tum çağdaş ulkelerde kullanıldığı bu konuda sayısız araştırma yapıldığı butunlemeye yeğ tutulduğu ve oqren cı velılerı tarafından yanlış yonlendırıl medığı takdırde oğrencı psıkolojısını olumsuz otkılemedıgının gozlemlendı ğıdır Burada en onemlı nokta her donem başarı durumuna göre şııbe atlama olanagının tanırırridsıdır O zaman oğ rencının amaç belırlemesı çok kolay olacaktır Vasat oğrencı çok iyi zayıf oğrencı daha iyi olma fırsatını yakala yıp 3 aylık donemlerde şube atlayabılecektır Okurun yazdığının tersıne Batı da yapılan araştırmalar başarılı oğrencı nın oğretmenlerm daha çok ılgısını çekmedıgını gostermektedır Oğret menler genelde zamanlarının çogunu daha az başarılı ve daha yaramaz ço cuklara ayırmaktadır Okurun sozunu ettığı sayın hocamız Atalay Yorukoğlu nun deneme orneğınde ıse denemede seçılen ogret menlerın on yargılı olduğu gorulmek tedır Oysa onyargısız duyarlı ve yapı cı tavır sergıleyen bır oğretmen qrubu ıle yapılan başka bır denemede bu tur bır ayrımla her sınıftakı başarının arttı ğı saptanmıştır Deneme bonundd tum oğrencı ve velılerıne bu uygulamanın surup surmemesı sorulduğunda ço ğunluk surmesını ıstemıştır Bunun ne denı de başarı yo n unde n k u v v e t 11 bır sınıfta okuyan az başarılı bır oğrencının psıkolojık yonde n O7guvenı nı yıtırme •îi başarı sızlık beklentibine gırmesı Og ren ıne hevesının tumuyle korlenme sı oysa başarı yo nunden kendısıne 4804