Katalog

T A R T I Ş M A E D İ T Ö R E M E K T U P Akademik yiikselmeler ve ötesi Dr M. Iluluk Türkdemir* uksek Öğretım Kurulu'nda yapılması planlanan, Akademik yukselmelerın standartlara bağlanması çalışmalarını, bu kapsamda dergınızde yer alan yazıları çok olumlu duygularla ızlıyoruz Araştıncılardan dunya standartlarına daha uygun bılımsel duzey beklenmesı, akademik yukselmeler ıçın yayın nıtelık ve nıcelığının daha yuksek duzey de ıstenmesını , hem ulke menfaatlerı ve hem de akademik saygınlığın yenıden kazanılması açısından gereklı goruyoruz Ancak, ıstenen nıtelıkler, sağlanan olanaklarla orantılı olmalıdır Bızlerden ıstenen dunya standartlarına uygun çalışmalar yapmamızda ıse, dunya standartlarında araştırma olanaklarının sağlanması da kaçınılmaz bır zorunluluktur Bugun ulkemızdekı en onemlı eksıklık tam donanımh bır yayın ve dokumantasyon merkezının bulunmamasıdır Yakın zamana kadar bu konuda yeterlı olmaya yakın olan tek merkez YÖK Yayın ve Dokumantasyon Merkezı ıken, son 23 yıldır araştırıcılar bu konuda tamamen kendı çaresızlıklerıne terk edılmış durumdadır Gelışmış ulkelerdekı tum araştırma kurumlannda, araştırıcıların hemen yanıbaşında bulunması vazgeçılemez olarak kabul edılen bu en onemlı bılımsel altyapının, tam donanımh olarak en azından ulkemızdekı bır merkezde bulunması, araştırıcıların ılgılendıklerı konularda tarama yapması veya onemlı olduğunu duşunduğu makalelerı temın edebılmesı olanağı yaratılmadan bellı standartların konması haksızlık olacaktır Akademik yuksejtmelerde temel alınmasının ongoruleceğını duşunduğumuz yayın sayısının belırlenmesı, karşılaştırılmasının doğru bır şekılde yapılması da dığer bır kaygı konusunu oluşturmaktadır Bır yayının araştırıcıya kazandıracağı puan belırlenırken, yayının yer aldığı dergının kalıtesı, yayında yer alan araştırıcı sayısı ve araştırıcının ısmının kaçıncı sırada yer aldığının yanısıra, çalışmanın yurtıçınde yapılma yuzdesını de goz önune alacak somut bır formulun belırlenmesının ve tartışmaya yol açmayacak şekılde önceden duyurulmasının yararlı olacağı goruşundeyız Burada sozunu ettığımız formuî, Dergı Puanı Yazar Sayısı x Isım Sırası Faktoru x Çalışmanın Yurtıçınde Yapılma %'sı = Araştırıcıya Katkı Payı şeklınde olabılır Bu tur bır formul sayesınde, çalışmada yer almayan kışılerın adlarının sonradan çalışmaya eklenerek yayın sayısını haksız arttırma yöntemlerının onu kapatılacağı gıbı, fazla bır çaba gerektırmeksızın hazır koşullarda yurtdışında yapılan çalışmalarla yurtıçı olanakları zorlayarak yapılan çahşmaların ayırt edılmesı de mumkun olabılecektır Akademik yukseltmeler ıçın bır standart getırme çalışmalarında amaçlanan, bu unvanların alınışında (veya verılışınde) dogabılecek olan haksızlıkları gıdermek ıse, yenı adaylara uygulanacak bu standartların bırkaç aylık sure ıçın avanta) veya dezavantaı halıne gelmemesı de duşunulmelıdır Aksı halde aynı unvana başvu ru ıçın aranan özellıkler dolayısıyla aynı kurumda çalışanlar arasında uçurumlar dogabılecektır Bunu bır ölçude de olsa engellemenın yolu, unvanı önceden almış olanların da, yapılan degışıklıklerle ıstenecek ozellıklere verılecek makul bır surede, omeğın 34 yıl ıçerısınde sa hıp olmalarının ıstenmesıdır Ancak boyle bır uygulama, bırkaç ay ara ıle akademik yukselmeye aday olan araştırıcılar arasındakı haksızlığı ve bu haksızhktan doğacak şıkâyetlerı onleyebılır kanısındayız Doçentlık ve profesörluk bırer bılımsel unvan değıl de akademik unvan olarak değerlendırılıyor ıse, yayın ve atıf sayıları dışındakı akademik faalıyetler de bu unvanlara başvuru ıçın goz onune alınması gereken etkenler arasında duşunulmelıdır. Unıversıtelerımızde akademik olgunluk derecesının olçusu konumundakı bu unvanlara başvurmadan once akademik ku rumlarda asgarı çalışma surelerının ongorulmesı bu amaçla tekrar duşunulmelıdır Başlatı lan lyı nıyetlı gırışımlerın yanı sıra, bılım çevrelerınde yeterınce tartışılan bu konuda olumlu gelışmeler ortaya çıkacağma yurekten ınanıyoruz Bilgi jnternet ve kitaplar A. CemalEkın* D Y unyanın her yerınde oldugu gıbı Turkıye'de de "bılgı devrımı' • "bılgı toplumu, "bılgı otoyolu" kavramları basında hemen her gun yer alıyor Kuşkusuz çekıcı ve buyuleyıcı yanları çok bu konuların Yayımlananların çoğu ya konunun buyusune kapı lıyor ya da buyunun etkısıne tepkı gosterıyor Ancak, bunlarla ılgılı konuşup yazanlar deyımler uzerınde henuz anlaşmış degıller ve bu nedenle de konuya çeşıtlı yonlerıyle ve akılcı olarak yaklaşmak zorlaşıyor "Bız yeterınce bılıyoruzdan "Internet'sız olamayıza kadar ıkı uç goruş var lletışım teknolojısının Turkıye'de de gunluk yaşamı her duzeyde eğıtımı, ış ve tıcaret dun yasını, polıtık arenayı degıştırecegı kaçınılmaz bır gerçek Onemlı olan bu gı bı degışıklıklerın ne zaman ve ne gıbı şartlar altında gerçekleşeceğıdır "Bilgi" nedir? Ingılızce'den hem "ınformatıon" hem de "knovvledge" sozcuklerını karşıla mak ıçın çevırıde kullanılan "bılgı" sözcuğu karışıklığın bır nedenı Dış basında "bılgı toplumu" (knovvledge socıety) ya da "bılgı (ya da lletışım) devrımı" (ınformatıon revolutıon) deyımlerı kullanıldığında sozu edılen bırkaç kavram var Birıncisi, bılgı bırıkımının ve bu bırıkımın onemını dıle getırıyor Bılgı ınsanlıgın her dönemınde önemını korumuştur, koruyacaktır ve korumalıdır Ancak, bılgı edınmenın guçluklerı ve gerektırdığı kaynaklar bu kaynakları olanları bılgı sahıbı kılmıştır Baş don durucu bır hızla gelışmekte olan bılgısayar ve ıletışım teknoloıısı bılgı birıkımıne ulaşmanın bedelını duşurmuştur Bılgı devrımının en onemlı katkılarından bırı bılgı edınebılen ve edıneme yenler arasındakı bu farkı azaltmasıdır Buna benzer ornekler radyo, televızyon ve telefon konularında da yaşandı Turkıye'de Her teknoloıının kullanma alanı genışledıkçe fıyatı duşer ve bu şekılde toplumun kaynakları kıt kesımıne ınerek toplum kesımlerı arasında o alandakı farklılığı azaltır Dolayısıyla, bu anlamıyla "bılgı"ye ulaşabılenlerın de sayısının artacagını beklemek ve bu nedenle de "bılgı toplumundan soz etmek doğaldır. "Bılgı olarak Turkçe'ye çevrılen sozcuklerden ıkıncisı de, "ınformatıon", tam anlamıyla yerıne oturmuş degıi Turkçe kullanımda Aslında Ingılızce'de de bu sozcuk kullanıldığı bağlama gore çok kısıtlı kavramlardan çok esnek konulara kadar anlam taşıyor Bu anlamda bır bılgısayarın belleğındekılere "bılgı (ınformatıon) denılır Radyo ve televızyon yayınlarının havada taşıdıkları sınyaller de "bılgı" Bır takvımın ıçerığı, futbol maçı sonuçları da "bılgı" Istanbul trafığının nerelerde tıkalı oldu ğu, hıdroıen atomunun ağırlığı, bugun Isvıçre'de Sterlın'ın fıyatı da "bilgi" Kısacası, "bilgi toplumu" denılınce aklımıza yalnızca ansıklopedık, bılım, teknık ya da sanat konuları gelmemelı Eğer bakış çerçevesı bu şekılde kısıtlanmazsa "ateş yakma ya da balta kullanma bılgı değıl mıydı" soruları anlam taşımaz Bılmek ıstedığımız her şey "bılgı"dır ve gıderek bılmek ıstedıklerı mız de artmaktadır Bu yıl en lyı yardımcı oyuncu Oscar'ını acaba kım aldı"? Televızyon Oscar törenını canlı ve rıyor mu 9 Hangı kanalda ve saat kaçta"? Internet'te Oscar ıle ılgılı bılgı nere de bulunur^Bu konuları tartışırken "bılgı" sozcuğunun anlamını dar tutma mamız gerekır Tersl durumda bu konuyla ılgılı teknoloıının bır kısmını konu dışı bırakır ve bu yuzden ya yeterınce yararlanamayız, ya da yanlış sonuçlara ulaşabılırz Yuzyıllar boyunca bırçok bılım ınsanının duşunce suzgecınden geçmış, yaratıcı duşuncenın yansıması olarak bırıkmış "bılgı" suzme bılgı dıyebılecedımız bır bırıkım Bu anlamıyla "bılgı" lngılızce'dekı "knovvledge" soz cuğunun karşılığı Ingılızce "ınformatıon" sozcuğu çok daha başka bır an lam taşır ve her ıkı sozcuğu de karşılamak ıçın "bılgı" sozcuğunu dıkkatsızce kullanırsak duşunce karmaşasına yol açarız Bu karmaşayı onlemek ıçın "bılgı" sozcuğune ek ikinci bir Türkçe sözcük ya da bır anlamı ıçın yabancı kokenlı bır sozcuk kullanılabılır En sağlıklı yöntem ıse "bılgı" sozcuğunun çeşıtlı anlamları olduğunu kabullenıp anlamını bağlama göre belırlemeye alışmak olabıTır Bilgi Devrimi nedir? Yukarda sozü geçen "bılgı devrımı" bılgı toplumuna geçışı destekleyici ve hızlandırıcı bır etkendır Bılgı devrımı (ınformatıon revolutıon) denılınce yalnızca ıçerık ve bılımsel bılgı"yl duşunmemek gerekır Sozu edılen devrım çok yanlı bır devrımdır Bılgı devrımı bılımsel bılgı bırıkımıne katkıda buluna cak, gunluk yaşamımızdan ış dunyasına, hukukdan polıtıkaya kadar bılgıden yararlanmamızı buyuk olçude değıştırecektır Bugun teknolo|i bılgı derleme, saklama ve sunma konularına devrım getırmekle kalmayıp, kullandığımız lletışım teknolojısıne ve "bılgı"den yararlanma yontemlerımıze de buyuk katkılarda bulunmaktadır lletışım ulke sınırlarını aşan bır kavram olduğundan onu destekleyen teknolo|ilerın değışmesı, bılgı aktarmasında da devrım yapacaktır lletışımde kullanılagelmış teknolo|ilerın ıletışımı denetım altında tutma yeteneklerı gıderek kullanılamaz duruma gelmekte ve yalnız Turkıye'de değıl butun ulkelerde yenı soruları gundeme getırmektedır Sozu edılen devrımın tartışılması gereken en onemlı yonlerı teknolojık değıl ekonomık, polıtık, hukukı ve toplumsaldır "Bılgfnın kıtlelere ulaşabılmesını sağlamak ıçın konunun yalnız teknolojık yonlerını desteklemek bu devrımden beklenen olumlu sonuçları almaya yeterlı değıldır mek gerek Birıncisi kıtabın mı yoksa kıtabın ıçerıgının mı onemlı oldugu so rusudur Kapağında Hamlet yazan çok şık bır defterın hıçbır kıtap degerı olmadığı açıktır Maddenın değıl, ıçerıgının değerı vardır basılı yayında Bılgının sunuluş yontemındekı degışıklıge bugun gosterılen tepkı çok daha yogun bır bıçımde Gutenberg'e de gosterılmıştı Uzerınde durulması gereklı bır nokta da elektronık ortamda bılgı dagıtımının geleneksel yollardan çok daha kolay ve ekonomık olmasıdır Bu nedenle bırçok yapıtı ekonomık olarak çok da ha genış kıtlelere ulaştırmak mumkundur Boylece bılgıye ulaşmada kıtleler arasındakı fark da gıderek azalır Uçuncu bır konu ıse teknoloıının bılgı sunmaya getıreceğı zengınlıktır Bugun yazı ve goruntu dışında bır şey sunmak baskı teknolo|isının yeteneklerı dı şındadır Soru edılen bılgı devrımının katkılarından bırı de sunulan bılgılere sesın ve hareketlı goruntunun de katılabılme olanagıdır Yarının "kıtabı" yalnız Mona Lisa'yı kımın yaptığını bır fo tograf ekıyle göstermekle yetınmeyecek, okuyucu ısterse Mona Lısa'nın yapıldığı donemle ılgılı tarıh ve sanat konularında bılgı verıp muzık orneklerı de sunacak. Sonra da Louvre'dakı rehberlı tura devam edecek Bunlar şu anda yapabıleceğımız ışler, ancak en azından bır bılgısayara gerek var henuz Yarının "kıtabı" daha da kuçuk, cebe sığan, hafıf ve kullanması son derece kolaylaştırılmış "kışısel okuyucu'Mar olacak Isteyen "okuyucu"sunu da alıp bır ağacın goigesınde bır tıyatro yapıtını okuyacak ya da seyredebılecek Kâğıdı, cıldı ve murekkebıyle geleneksel kıtap, elektronık kıtap olabılecek Bu kavrama tepkı duymamız doğal olabılır. Ancak, bu tepkının bnemlı bır nedenı de bızım değışıklığe karşı duyduğumuz dırençtır Kitap kalkacak mı? Teknoloıının baskı surecının yerıne geçmesı yakın gelecekte gerçekleşemeyecek kadar genış kapsamlı bır duşunce olduğunu da unutmamak gerekır. Bu nedenle kıtap, dergı ve benzerı geleneksel ıletışım araçları uzun bır sure daha kışılerın ve eğıtım kuruluşlarının yanında olacaktır "Bılgı devrımı" Turkıye'ye ulaşacak. Kaçınılmaz bu gerçeğı desteklemeyı gerektıren çeşıtlı nedenler var. Bu tur teknolojı transferlerının bır bedelı olduğu da gerçek Turkıye'nın ıletışım altyapısı yonunden eksıkleri de bılınıyor Omeğın telefon sıstemı bu tur bılgı taşımak ıçın oldukça yavaş. Yuksek kapasıtelı hatlar ancak bugunlerde Istanbul'a gelmek uzere Fıyatlarının çok yuksek olacağı soylenıyor Henuz genış kapsamlı bır telefon agı yok Bunlar gıbı bırçok başka engei de olabılır Madalyonun dığer yuzune de bakalım Unıversıtelerımızdekı kaynak yokluğu teknolojı aracılığıyla dış kaynaklara ulaşılarak onemlı olçude azaltılabılır. Araştırmacı bılım adamlarımız dış ulkelerdekı verı tabanlarına ulaşabılırler Gerek yurtıçınde gerekse yurtdışındakı meslektaşları ıle bırlıkte çalışma olanakları artar öğrencılerımız "duvarsız sınıflarda" kendılerı gıbı baş ka ulkelerden oğrencılerle goruş alışverışıne gırebılırler Eğıtımın her duzeyınde yenı paradıgmalar denenebılır Iş hayatında ıletışım hızlanıp malıyetı duşebılır Tıp dunyası şımdı ulaşamadığı uzmanlara ve bılgılere kolayca ulaşabılır Unutmamak gerekır kı, sozu edılen teknolojılerı kullanmanın ulkeye ve kışıye bır bedelı oldugu gıbı, bunlardan gereğınce yararlanmamanın da bır malıyetı vardır Hızla değışmekte olan teknolojı dunyasının yaratacağı potan sıyelden olumlu bır şekılde yararlanabılmemız, bu madalyonun ıkı yuzunu de görebılmemıze ve akılcı bır şekılde durumu değerlendırebılmemıze bağlıdır Yavaşça, tam gaz1 (*) Dr A Cemal Ekın Öğretım uyesı Provıdence College, Ftl, ABD Bilgi teknolojisinin basılı ıletişımle ilişkisi nedir? lletışım, bılgısayar ve elektronık gıbı sayısal (dıgıtal) teknolojilerın geleneksel yollarla basılı, ozellıkle kıtap olarak, bılgı dağıtımını kosteklemesınden urkenler de var Bu nedenle lletışım teknolojısıne karşı çıkanların uzerınde duşunmelerı gereklı bırkaç konuya değın (*) Inönü Üniversitesi Öğretim Üyesi 4764