Katalog

TVBELGESEL ILGINC SORULAR 4 Mayıs Cumartesl TV 2 10.00 Belgesel "Yaşam Savaşı" TV 2 10.30 Belgesel "Dünyanın Kalbi" Moğolistan'da yaşayan halk tanıtlıyor. TV 2 15.20 Belgesel "Bilim Dünyası" TV 2 21.15 Merhaba Çağdaş Türklye TV 3 18.30 Belgesel "Gökkuşağı Peşinde" Kanal D 13.00 Herşeyin Başı Sağlık Sağlıkla ilgili sorular ve uzmanların yanıtları. ATV 16.10 Belgesel "Uzaklar" CİNE 5 18.00 Belgesel "Doğu Afrika" Flash TV 16.00 Belgesel "Ikebana" Sincaplar sakladıkları fıstıkları nasıl buluyop? SORU: Sincapların, yere gömdükleri fıstıkları uzun süre sonra bile bulabildikleri söylenir. Bunu nasıl yapıyorlar ? YANIT1: Amerikalı hayvan psikoloğu Edvvard Tolman, hayvanların beyinlerinin, içinde yaşadıkları ortamla ilgili bir takım karakteristik bılgılerı zaman içınde tıpkı bılgısayar paket programları gıbi bünyelerine aldıklarını ortaya çıkardı. Besın, hayvanın hayatını sürdürmesinde anahtar rol oynadığı içın, hayvanın yaşadığı çevrenın besinle ilişkıli bütün parametreleri de aynı şekilde beyınde yer etmeye başlıyor. Sonuç olarak hayvan, yaşadığı bölgeyi bir sürü ilginç detayıyla tanıyor. Sincaplar, gömdüklerı fıstıkları yeniden bulurken, arazide belirledikleri referans noktalarından yararlanıyorlar. rnelılerde koku alma yeteneğı kuşlara göre çok gelişmiştir ve besin saklayan memeMler besinleri yeniden bulurken koku yetılerinden büyük ö\\ çüde yararlanırlar. Tilki sincapları üzerinde yapılan araştırmalar, bu hayvanların saklı yiyeceklerı bulurken görsel verilerden çok, koku duyularından yararlandıklarını ortaya çıkarmıştır. Gri sincaplarda ıse durum farklıdır, araştırmalar, bu hayvanların saklı yiyecekleri bulurken koku yerine yiyeceğın konumuyla ilgili hafızalarından yararlandıklarını ortaya çıkarmıştır. Grı sincaplarla yapılan bir deneyde arazide gelişıguzel yerlere fıstıklar saklanmıştır. Daha sonra gri sincapların da bir miktar fıstığı saklamalarına zaman tanınmıştır. Bir süre sonra hayvanlar araziye yeniden salındıklarında genellıkle kendı sakladıkları fıstıkları bulmuşlardır, bu da kendi sak ladıkları fıstıkların konumlarıyla ılgılı hafızalarını göstermektedir. Eğer durum sadece koku alma duyusuyla ilgili olsaydı araştırmacıların sakladıkları fıstıkları bulma konusunda bu kadar başarısız olamamaları gerekırdı. Kemırgenlerın, sakladıkları yiyecekleri bulurken kullandıkları görsel stratejinin detayları hâlâ birçok araştırmaya konu olmaktadır. 5 Mayıs Pazar TV 2 0.9.00 Hayvanlar Alemine Bir Gezinti TV 2 19.20 Belgesel "Bilim, Teknoloji ve Biz" TV 2 21.25 Belgesel " Cumhuriyete Kanat Gerenler" TV 3 16.35 Belgesel "Doğa Serüvenleri" Star TV 02.20 Belgesel "Harikalar Yolu" TGRT 12.30 Bilim Magazln Flash TV 16.30 Belgesel "Sürüngenler" Flash TV 16.30 Belgesel "Atocha Efsanesi" Koku yetileri YANIT 2: Besinlerini birçok parçaya ayırarak saklayanlar sadece sincaplar değildir. Birçok kuş türünde de bu stratejiyi gözlemek mümkündür. Fakat me 6 Mayıs Pazartesl TV 2 20.35 Belgesel "Sözün Bittiği Yer" TV 2 21.20 Belgesel "Uygariıklar Ülkesi Anadolu" TV 3 11.30 Belgesei "Mozaik" TV 3 14.00 Belgesel "Hayvanlar Dünyası" Belgeseiin bu bölümünde kuşlar ve yaşamları tanıtılıyor. TV 3 15.15 Belgesel "Barok Çağı" 7 Mayıs Salı TV 3 11.35 Belgesel "Ormanlar, Ormanımız"" TV 312.30 Belgesel "Denlz" Asya ve Avrupa kıtasını birbirlne bağlayan Istanbul kenti ve balıkcılık konu ediliyor. Istiridye nasıl yetişitiriliyor? 8 Mayıs Çarşamba TV 2 19.25 Bilimle Iç Içe TV 3 11.30 Yertl Belgesel "Avşar Düğünü" TV 3 12.30 Belgesel "Trenler Diğerleri Gibi değil" Güney Amerika'nın dağlık bölgelerı ve ulaşımları konu ediliyor TV 3 19.00 Belgesel "Fransız Devrim Tarihl" Devrimin sonuçları ve Avrupa'da yeni bir çağın başlangıct. TV 1 17.30 Belgesel "Mekânlar ve Zamanlar" TV219.20ÇevrePaneli TV 312.30 Belgesel "Düş Değil Gerçek" Afrika'da safari ve aslan avı, Meksika'da salla nehır yolculuğu, Afganistan'da Budist tapınaklar ve gelen ilginç ziyaretçiler. '" TV 3 19.00 Belgesel "Buluşlann Dergisi" Tıp ve genetik alanında yapılan son yılların önemli çalışmaları anlatılıyor. AIDS üzerine yapılan araştırmalar ve son gelişmeler tanıtılıyor. 10 Mayıs Cuma TV 1 17.30 Bu Toprağın Sesl TV 3 11.30 Belgesel "Altaylar" TRTINT 12.30 Belgesel "Izlenimler" TRT AVRASYA 13.20 Belgesel larında bozucu etkıler yapar. • İyonosfer akımları uzun boru hatlarında paslanma ve aşınma yapar. • Üst atmosferdeki yoğunluk artmaları uydular üzerinde ek sürtünme yaratır ve yörüngelerin bozulmasına, uyduların Güneş etkınlığıyle, Yere yakın manyeYurdanur Tolunay* beklenenden daha erken yükseklik yıtirtosfer, iyonosfer ve atmosfer arasındaki melerine neden olur. çapraz ilişkiler için oldukça anlamlı veriÇok güçlü nükleer bir fırının, yaşamın • Enerji yüklü parçacıklar uydulardaki toplanmıştır. Ancak, Güneşin aşırı etkinzevkini ve yararını nasıl etkilediğini anlaelektronik dizgelerde geçıcı ya da kalıcı liklerinin Yere yakın uzaydakı ya da bu tan bu öykü Güneş ile başlar. Oykünün bozulmalara neden olur. ortamda işleyen karmaşık dizgeler üzegerçekte bir sonu yoktur. • Enerji yüklü parçacıklar Buna karşın, Güneşin sonu astronotlar ve çok yüksekte gelmedikçe, her yeni buluş ONTA GÜNEŞ TR0 tYONOS MAHYE uçan pilotlar için radyasyon ATMOS. bir öncekine eklenen yeni GUNEŞ RU2GARI POSFER TOSFER FER FER tehlikeşı yaratır. bir öykü başlatır. • TÜRKSAT gibi Yerle eş Bu konuşmada, "Güneşzamanlı olan uydularda, manYer" arasındaki ilişkiler tanı Şekil 1: GüneşYer dizgesinde enerji aktanmı yetosferın kuyruğundaki plaztılacak, örnekler verilecektir. ma katmanı uydu yüzeylerının Örneğin, çok uzun süreden UZAYBİLİMİ elektriklenmesine neden olaberi gezegenimizdeki hava (Avrupa Bilim Vakfı Uzay Bılimleri KomHaai Anketi, 1990) bilmektedir. olayları ve iklim üzerinde Güneş enerji çıktısındaki ODTÜ Havacılık Mühendeğışıkliklerın etkili olabileceği düşünülmektedir. Bu disliği Bölümü olayla ilgili süreçlerı anlaya2000'lı yıllarda uzay çağı bilirsek, ivedi çözüm bekleçok yoğun bir biçımde yaşaUzayda Üretlm Yer Gözlemtarl yen sorunlar çözülebilir. Ör Aatroflzlk Y«r* Yakın Uzay nacaktır. Buna koşut olarak, neğin, güncel sorunlardan (Uzaktan Algılama) (Mikrogravlta) çağdaş, gelişmiş ülkelerde biri olumsuz hava ve iklim 2000'li yıllara dönük olarak ay koşulları sonucunda oluşan Şekil 2: Uzay Billminin bölümlere aynlması rıntılı programlar, uygulamaya besin kaynağı eksikliğıdir. yönelik ön hazırlıklar yapılmakİklim, hava olaylarının Gütadır. Üniversitemız de bu gelişmeler Y.rinEl.ktrlk EI«Mrom«nyMlk neş etkinliğine göre nasıl doğrultusunda önemli bir adım atmış ve YOkıüz lyonosftr Entrjl değiştiği bilımsel yönden Atmocftrt 15 Temmuz 1992'de PTT (TTAŞ) ile anlaşılabilirse hava ve iklim ODTÜ arasında ortak bir protokol imzaYER öngörüleri gelişebılecek ve lanmıştır. Bu protokoh.çerçevesinde buna bağlı toplumsal, ekoTÜRKSAT'ın ikinci Yer Istasyonu ODTÜ Muıyrtotfer T.n.clk Yartn Many.Uk nomik sorjunlara çözüm buYerleşkesi'nde kurulmuştur ve çalışEn«r)ltl Alını lunması kolaylaşacaktır. maktadır. Bu protokolün sağladığı son Güneş, yaşamın sürdüolanak da TÜRKSAT Simülatörünun rülmesini de içıne alan birODTÜ Havacılık Mühendisliği Bölüçok olayda ana etkendir. Şekil 3: Yerin ve Güneşin birbirine bağlandığı doğal mü'nde kurulmasıdır. Bilgisayar donanıÖrneğin, radyo iletişiminı devre mı ve yazılımından oluşan bu ilerı tekno bozan manyetık fırtınalar, lojı ürünü dizge, uydu sanki şu anda *ororolar Güneş olaylarıyla ilişkılidir. Inkomutamızdaymış gibi tüm işlemlerı yarindeki etkilerini önceden kestirmek busan yapısı olan uydu, iletışim dizgeleri pabilmemızı sağlamaktadır. gün bile tam olarak olanaklı değildir. Yere yakın uzay ortamından etkilenGenel olarak, bir 'uydu' tek başına bir Güneş etkınlığiyle, Yere yakın manyemektedirler. Yere yakın uzay, uzay bı'amaç' değildir. Belirlı bir görevi yerine tosfer, iyonosfer ve atmosfer arasındaki limlerının bir bölümüdür. Bu terim uzay getirmek için kullanılan çok önemli bir çapraz ilişkiler ıçin oldukça anlamlı verı fiziği ya da gezegenler arası ortam te 'araç'tır. Bu yönden, özellıkle ekonomik toplanmıştır. Ancak, Güneşin aşırı etkinrimleriyle eş anlamlıdır. İlgili mühendislik olanakları kısıtlı ülkeler için uydunun liklerinin Yere yakın uzaydakı ya da bu uygulamalarını da içermektedir (Şekil 1). görevlerinin ayrıntılı ve uzağı görebile ortamda işleyen karmaşık dizgeler üzeGüneş ve Yerden oluşan ve gezegencek biçımde tanımlanması, dizgenin rindeki etkilerini önceden kestirmek buler arası ortamı da içeren bu doğal diztüm başarısı yönünden yaşamsal bir gün bile tam olarak olanaklı değildir. gedeki enerji alış verışı Şekil 2'de sergiönem taşımaktadır. Bu nedenle, 20 Güneş enerjisıne ilişkin çalışmaların lenmektedir. Kutular uzaysal birimleri, Mart 1996 günü 'Gelecek Kuşak TÜRKgüncel önemi aşağıdaki üç nedenle kutular arasındaki oklar ise enerjınin akSAT'ların Amaç ve Görevleri Ne Olözetlenebilir: tarım yönünü ve göreceli olarak enerjimalıdır?' başlıklı bir panel ile çok önemli i) Güneş etkinliğinın uzun süre içindenin birimler arasında hangi ortamlarda olan bu konunun tartışılmasını ulusal olkı davranışının anlaşılması gereklidir. aktığını simgelemektedir. çekte başlattık. ii) Bu etkinliğinetkileşimin fiziğinin Bu yüzyılın başından beri iki farklı tür ODTÜ Havacılık Mühendisliği anlaşılması gerekir. Güneş enerjisı sınıflaması yapılmaktadır. Bölümü'nde, TÜRKSAT uydusunun iıi) Insan yapısı dizgelerın ışletimi yöBunlardan ılkı, atmosferin üst katmanlayörünge simülasyonu, uydu konumuna nünden dogabilecek sorunların anlaşılrının gündüz tarafını fotonlarıyla iyonlaşyönelik denetım modelleri ve polıması gerekir. tıran elektromanyetık enerji, ikincisi ise tıkalarının geliştirilmesi yönünde araştırÜçüncü nedenın öneminı vurgulayan Yerın manyetik alanıyla gece ve gündüz malar yapılmaktadır. çok örnek vardır. Bunlardan birkaçı etkileşen, örneğin, yüksek enlemlerde Yere yakın uzaya ilişkin önemli başka şöyle özetlenebilir: ororayı oluşturan tanecik enerjisidir. Tabir araştırma etkinliği de.ortamın uzak• Yeryüzünde radyo dalgaları ile hanecik enerjisi enerji parçacıklardan ve tan ıletişım üzerine yaptığı etkinin nitel berleşme, uydularla ya da radyolarla Güneş rüzgârı plazmasından oluşur. ve nıcel olarak saptanmasıdır. yön bulma, ufuk üstu radar dızgelerinin Şekıl3 bu ilişkileri simgeleyen doğal • Prof. Dr. ODTÜ, Havacılık Mühenbaşarımı lyonosferın durumuna bağlıdır. devreyi göstermektedır. disliği Bölümü • İyonosfer akımları elektrik güç hata GüneşYer ilişkisi © 476 10