Katalog

A R A Ş T I R M A D Ü N Y A S I N D A N Alo Ufo hattı! TÜBİTAK "Alo ufo hattı"na maların analizi M Emin Özel* nadolu Ajansı'nca gazetelere "TÜBİTAK 'Alo UFO hattı açtı" şeklınde yansıyan, olay aslında, "AA muhabırının MAM Uzay Bolumu Başkanına olan sorularına, UFO'lar hakkında genel yanıtlar verme yanında, vatandaşlann da bu yoldakı ve dığer konulardakı yazılı ve sozlu sorularını zaten TÜBİTAK olarak her zaman yanıtlamaya çalıştığımızı bıldırdığım "telefon" goruşmesıdır Bunun basına bu şekılde, genış ve değışık şekılde yansımasını beklemıyorduk Ancak, bayram suresınce ve daha sonra da devam eden telefonla bılgı alma, 'ılgınç' olayları aktarma hat tında (kı bu TUBlTAKMAM'm Gebze'dekı genel telefon santralının numarasıdır ve 'UFO hattı' dıye bır hat yoktur) vatandaşlarla yapılan goruşmeler bır dızı noktaya da ışık tuttuğu ıçın bunlar hakkında burada kısaca özet bılgı vermek ıstıyorum 1. 28 Nısan5 Mayıs 1996 arasında MAM'ı arayan, bılgı veren ve açıklama ısteyenlerden, benım kaydını tutabildıklerım 53 kışıdır 2. Arayanların çağrı veya konuşma yaptıkları ıller ıtıbarıyle dağılımı şoyle Istanbul 23, Ankara 4, Izmır 3, Denızlı 2, Bursa 2, Kırıkkale 2, dığer 12 ılımızden 1'er, Almanya'dan 1 ve Kıbrıs'tan 1, yerı tespıt edılemeyen 4 3. Cınsıyet olarak 37 erkek (% 70), 17 A Azı zarar, çoğu da zaran Bir sinir sistemi hastalığının genetik hikâyesi Mehveş I'oda*. Aeynep Tıımer** selımınde olan Venüs'un neden olduğu yanılmalar, toplam raporların % 44'unu oluşturmaktadır özellıkle son 3 grubun da dışlanması ıle çunku bunlar kendılerı bır olayı rapor etmemektedırler bu oran % 62'ye ulaşmaktadır Ilgınç ışık olayları kategorısı de 9 bildirilen olayların ve araolayla ıkıncı yuksek orana (% 17) ulaşmıştır Bunların 8'ı gece, 1'ı gunduz olaylarıdır Bunlardan, olayın vıdeo çekımıne sahıp olduğunu bıldıren 2 gözlembayan (% 30) vatandaşımız bızı aramışcı vardır. Gorduklerı olayla ılgılı fotoğraf tır (Konuşmacının cınsıyetı, verılen ısımveya başka kanıta sahıp olan kımse çıklerden ve konuşma sırasında alınan notmamıştır Goruşmecılerın bır kısmı 'gorlardan belırlenmışlerdır) Yaş grupları duklerını' çızıp gondermeyı, vıdeo saolarak, 20 yaşın altındakıler % 25, 20hıplerı de ellerındekının kopyasını ılet50 yaşlar arası % 60, daha yukarı yaşmeyı vaadetmışlerdır. Fılmler ıncelentakıler % 15 cıvarındadır. (Bu son yaş dıkten sonra, bunlar hakkında daha ayrakamları fazla guvenılır sayılamaz) rıntılı bılgı edınılecektır Gunduz olayının 4. Yapılan konuşmalardan, verılen bılda ek bılgıler (çızım vs) ıle yenı bır degı ve olayların Tablo 1 'dekı kategorılere ğerlendırmesı yapılacaktır. ayrılması mumkun' Hat hakkında bılgı almak ısteyenlerın Bazı gezegenlerın ve şu gunlerde olsayısı ve oranı da oldukça yuksektır (% duğu gıbı en parlak dönemınde ve yuk13) Bunlar arasında sade vatandaşlar yanında, gaTablo 1: AloUFO Hattı'na yapılan aramalann dökümü zetecıKategorı Sayı Yuzde radyo 1 Venus (veya muhtemelen Venus) gezegenını ve TV FO sanan yurttaşlar 21 %40 ıstas2 Dığer yıldız ve gezegenlerı ılgınç olay olarak yonları yansıtanlar (1Ayyuk, Capella, adlı parlak yıldız, vardır 1 Mars gezegenı) Bır rad3 Olağan ve olağandışı atmosferık veya dığer ılgınç yo ısışık olayları anlatanlar % 17 tasyo4 UFO'larla goruştuğunu, onlarla temasta olduklarını 'beyan'la olağandışı deneyım ıddıasında olanlar nu, be% 11 5 Hıçbır kategorıye sokulamayanlar (goruşmesı n ımI e 5 kesılenler, ne gorduklerını belırtmeyenler) %9 yaptığı 7 % 13 6 Hat'ta elde edılen sonuçları oğrenmek ısteyenler goruş%5 3 7 "UFO Hattı" açılmasını uygun bulmayanlar meyı başla 53 %100 TOPLAM rından (Burada, bu turden kapsamlı bazı araştırrmalarıfln kullandığı "a) Gece Işıkları/ b) Gunduz g eç e n Işıkları/ c) Işık Radyo bıriıktelığı/ d) 1 Tur GrVlem/ B) 2 Tıır Fızıksel etkılenme/ f) 3 Tur bır olayı Daha yakın temas" gıbı standart sayılan (Goldsmıth, Owen, 1992) sınıflama yerıne, sınırlı uydurduruma daha çok uyan Tablo 1 hazırlanmıştır) duklarılerden soz edeceğiz PMZ ve PMP22. Yukardakı genlerden bır tanesının, PMP22'nın, durumu dığer miyelln genlerınden, hatta tum dığer genlerden oldukça değışık Bu gen HMSN grubundan uç ayrı hastalığa neden olabılıyor PMP22 genı hasta olmayan kışılerde ıkı kopya olarak bulunurken, bu genlerden bırının yokluğu hafıf seyreden bır noropatıye yol açıyor Daha ılgıncı genın kromozomlardakı2 bır bo zukluk sonucu uç kopya olması daha ağır bır noropatıye (CharcotManeTo oth tıp 1A), dort kopya olması ıse DejerıneSottas sendromu (DSS) adı verılen ağır bır hastalığa neden oluyor Kısaca bır kışınln hastalığa yakalanmaması ıçın PMP22 genının tamı tamına ıkı kopya, yanı dozunda olması gerekıyor nı ve benı habersız olarak radyolarında canlı yayına aldıklarını daha sonra 'ıtıraf ettıler Bır TV ıstasyonu (HBB) benı sonuçlar uzerınde bılgı vermek uzere canlı yayın konuğu olarak davet ettı Bır yerel gazete, bu hattın bır 'yanlış anlama' sonucu ve MAM'ın bılgı ve ısteğı dışında ılan edıldığı yonune onem verıp, ertesı gunu, "AA'yı protesto eden" bır yazı yayımladı Bılgı ısteyen butun gazete, TV ve radyolara' o ana kadar ulaşan bılgıler ozetlenmış, ancak arayanların kımlıklerı ıle bılgıler saklı tutulmuştur Vatandaşlar ıse, genelde boyle bır hattın açılmasını çok lyı karşıladıklarını ve meraklarının gıderılmesı sonunda özellıkle Venüs'un gozlemcılerı, hem bır rahatlama hem de bıraz da (az da olsa) hayal krıklığı ıçeren ıfadeler kullandılar Bu yondekı ılk objektıf 'anket' bılgısı olması bakımından 'Alo UFO' hattının yararlı olduğu kanısındayım Ilk sonuçlar dığer bulgularla uyum halınde sayılabılır Daha once UFO olayı ıle ılgılı daha genış anketler yapıldığı bılınıyor Bunlardan en kapsamlı ve guvenılır olanlardan bırı ABD Stanford Unıversıtesı Center for Space Scıences & Astrophysıcs (Uzay Bılımlerı ve Astrofızık Merkezı) tarafından yapılan araştırmadır Bu araştırma ve anket sonuçları Journal of Scıentıfıc Exploratıon'da (Sturrock, 1995) basılmıştır Daha ayrıntılı bılgı bu yayından elde edılebılır 1 D Goldsmıth T Owen, "The Search for Lıfe ın the Unıverse ıkıncı baskı, s 493 Addıson VVesley 1992 2 P A Sturrock Journal of Scıentıtıc Exploratıon, cılt 8, sayı 1,2 3 1994 Sonuç: Referanslar * Prof. Dr. MAM Uzay Teknolojileri Bölümü/ GebzeKocaeli açtığı gosterılıyor Benzerı durumların, orneğın Down sendromu (mongolızm ya da kromozom 21'ın uç adet olması) gıbı kromozom sayısının fazlahgı ıle seyre den hastalıklar ıçın de bır model oluşturabıleceğı duşunuluyor I nsan (Homo sapıens) 50,000100,000 genın bulunması ve yapısının ortaya çıkarılmasını amaçlayan insan genom projesi (HUGO Human genome proıect) ıle bırlıkte kalıtsal has talıkların genetik temellerını gıderek daha lyı anlamaya başladık Eskı bılgılere yenılerı eklenıyor Bılgılerımız çoğaldıkça da daha az bılıyoruz.Genetık bılımının en klasık bılgılerınden bırı, bırgen bır proteın teorısıdır Her proteın bır gen tarafından kodlanır Boylece genın yokluğu durumunda proteın yapılamaz ve bunun sonucunda da kalıtsal bır hastalık ortaya çıkar Genin fazlası da bela! Bu yazının konusu olan perıferık sınır sıstemı hastalığının genetik temelının ortaya çıkmasıyla bırlıkte farklı bır mekanızmanın varlığı gösterıldı Yanı bır genın fazla olmasıyla da hastalık ortaya çıkabılıyordu Bıze bu kanıtı veren hastalık çevresel sınırlerdekı ıletımı bozarak etkısını gösterıyor Hastalığın tıbbı adı kalıtsal motor ve duysal noropatıler (HMSN) Bu noktada temel genetik bılgılerıne kısaca bır goz atmak gerekıyor Bazı kalıtsal hastaîıkların ortaya çıkması ıçın tek bır genın en kuçuk bırımındekı (nukleotıd) bır değışım (mutasyon)1 yeterlı Genler tum vucudun yapı taşları olan proteınlerın şıfresını taşırlar (kodlarlar) Proteınler hucre çekırdeğınde her bırı bırer eş kromozom uzerınde bulunan ıkı gen tarafından kodlanır Başka bır deyışle her genın (ıstısnalar dışında) ıkı kopyası vardır Bu genlerın bırının ya da ıkısının bırden yokluğu veya başka bır bozukluğu proteınlerın yapı ya da ışlevlerınde aksaklıklara yol açar Işte hastalıklar da bu aksaklıklara bağlı olarak ortaya çıkarlar Örnek alarak bızım toplu mumuzda da sık rastlanan Akdenız anemısını ya da kıstık fıbrozu gosterebılırız Genlerdekı farklı bozuklukların prote ınler uzerındekı etkılerı de farkhdır Genlerde oluşan ve hastalık etkenı olan değışıklıkler proteının yapısının kısmen bozulmasına ya da yapımının bellı bır aşamada durmasına neden olabılır Genın tumunun yokluğu ıse proteının eksıklığı ıle sonuçlanır Bu mekanızma pek çok kalıtsal hastalık ıçın geçerlıdır Şımdı sozunu edeceğımız hastalık grubu ıse genlerın yalnızca eksıklıklerının değıl fazlalıklarının da hastalığa yol açacağını oğrettı Yazının konusu olan kalıtsal motor ve duysal noropatıler (HMSN) ashnda tek bır hastalığın değıl, bır hastalıklar grubunun adı Bu hastalık ısım olarak çoğu kışıye bırşey ıfade etmeyebılır Halbukı bu oldukça sık rastlanan bır Sinir hücresi hastalık ve bır araşSlnır hucrelerının aksonları elektrık tırmaya gore her Aksonun L 2500 kışıden bırın ıletısının olduğu bölumdur ortusu ıse çevresını saran mıyelın de bu hastalığa ıletının hızını belırler Mıyelın rastlamak mumkun örtusunde yer alan proteınlerın Aslında en sık rastbozuklukları da bazı çevresel \ lanan genetik has(perıferlk) sınır sıstemı talıklardan bırı olan hastalıklarına yol açaı HMSN'nın temel belırtılerı kol ve bacak kaslarında oluşan zayıflık ve kasların gıderek erımesı Sınır hucrelerının çevresınde bır anlamda yalıtkan olan ama sınır ıletısını sağlayan mıyelın tabakası yer alır Myelın tabakasının yapısında bulunan pek çok proteının herhangı bır bozukluğu sınır ıletısının bozulmasına neden olur Bunun sonucunda aralarında HMSN ve Bu mekanızma ılk kez HMSN hastalık multıple sklerozun bulunduğu pek çok grubunda gösterıldı Bu hastalığın bır tıhastalık ortaya çıkar pıne (CharcotMarıeTooth tıp 1, Multıple sklerozun altında yatan temel CMT1A) yakalananlarda 17 numaralı bozukluğu henuz bılmıyoruz ama kalıtsal kromozomun bır bölgesının çıft olduğu noropatılerın bır kısmının temel nedenı (duplıkasyon) goruluyor Daha sonra çozulmuş durumda hastalığın fare modelının de yardımıyla Burada myelın proteınlerınden ıkisını PMP22 adlı mıyelın proteının bu bolgekodlayan ve HMSNIerde rolu olan gen de olduğu ve doz etkısıyle hastalığa yol Tek hastalık, ıkı gen HMSN hastalık grubu ıle ılgılı tek ılgınç yon doz sorunu değıl Dejerıne Sottas sendromu ıle CMTIA'nın doz ılışkısı dışında bır başka ılışkısı daha var PMP22 genının bır bolgesınde oluşan nokta mutasyonları3 CMTIA'ya yol açarken, bır başka bolgedekı mutasyonlar DSS'ye yol açıyorlar Yanı aynı genın farklı mutasyonları farklı hastalıklara neden oluyor Dahası DejerıneSottas sendromu PMP22 mutasyonları dışında PMZ mutasyonları ıle de oluşabılıyor Bır başka deyışle farklı ıkı genın bozuklukluğu aynı hastalığı yol açabılıyor Yanı bır anlamda tek bır hastalığın, ıkı genı olmuş oluyor Ustelık PMZ genının farklı bolgelerdekı mutasyonları bır başka tıp CharcotMarıeTooth hastalıgına da yol açabılıyor Genler ve hastalıklar Hastaîıkların genetik mekanızmaları ortaya çıktıkça olayın aslında sanıldığından daha karmaşık olduğunu göruyoruz Bır genın bozukluğu bellı bır hastalığa yol açtığı gıbı başka bır hastalığa da neden olabılıyor Aynı hastalığa farklı genlerdekı bozukluklar yol açabılıyor Bır genın yokluğu yanında, fazlalığı da hastalığa yol açıyor Genetik bılımı son yıllarda buyuk aşamalar kaydettı, bınlerce gen bulundu, yuzlerce kalıtsal hastalığın temelı kısmen de olsa anlaşıldı Ama hâlâ bılmedığımız pek çok şey ver Dip notlar 1 Mutasyon genlerde oluşan ve hastalığa yol açan degışlklıklere mutasyon adı verilır 2 Insan hucresınde 23 çıtt kromozom bulunur Bunların 22 çiftının kadın ve erkekto benzer olmasına karşılık <?3uncu çıft kromozoma eşey (cınsıyet) kromozomu denır ve kadında ıkı X kromozomu erkekte ıse bır X ve bır Y kromozomu bulunur 3 Nokta mutasyonu Genlerde bır ya da bırk.% nuk leotltı «kılcypn kuçuk dogışlklıkler * Biyolog, I.U. Deneysel Tıp Araştırma Enstitüsü (DETAM) "Dr. TUBİTAKTOKTEN/UNISTAR Şemsiye Programı Danışmanı 4788