Katalog

ESK I YAŞA M BİLİMLERİ SAĞLIK Diş çürüğü ve tartar Dr Zekı Erktın B Fosılleşmış bır ığnesız arının uçma kasları. bir araya toplanan kas lıflerının gozle gorulebılmesı ıçın buyutulmuş Şerıtler arasında katlanmış "mitokandria" zarları bulunuyor. Bu zaıiar ortadan ıkıye bölunduğundeparmak izlermı andırıyor. Beyaz karıncalan, hamamboceklonnı ve peygamber böceklerinı ıçıne alan "Dıctyoptera" sınıfının evrım ağacıbır bolumu Domınık kehrıbarının ıçınde korunan DNA yardımıyla gerçekleştınldı. Turü tukenmış bır "Mastotermes elekctrodomınıcus"tan alınan DNA orneklen, bıçımbılımsel (morfolopk) açıdan hamamboceklerını andırmasına karşın, boceğın, gerçekte bır beyaz karınca olduğunu kanıtlıyor. 9094 mılyon yıllık New Jersey kehribarı son gunlerin en çarpıcı fosıllerının kaynağı sayılıyor Meşemsı çiçeklerden oluşan ve çıçeklı bıtkılerın ılk ortaya çıktığı donemden kalan demet, kehrıbar ıçındekı en eskı çıçek demetı sayılıyor. Kuş tuyu, Kuzey Amerıka'da yaşayan en eskı kara kuşu örneğı. Kehrıbar, aynı zamanda bırçok bocek turunu de kapsıyor Kehrıbann çevresı ıse çeşıtlı çıçek turlerı ıle çevrılı. Bu çıçek turlerınden bır tanesı de, manolyanın bır benzerı sayılan ıkı mılımetre enındekı "Detrusandra" Elektronık tarama mıkroskobu ıle resmı çekılen bu ornek, buyuk bır olasılıkla, orman yangınları nedenıyle saf mangal kömurune dönuşmuş. ır öncekı makalemızde gundeme getırdığımız dış çuruğu olgusunun nedenlerını anlatmıştık Kısaca yenıden anımsatacak olursak, dış çuruğunun meydana gelebılmesı ıçın 4 etkenın aynı zamanda ve aynı yerde bulunması gereklıdır Zayıf, mıneral yapısına sahıp bır dış, şekertı gıdalar bunlardan asıt meydana getırecek bakterıler ve bu faktörlerın bellı bır sure etkın olması çuruk oluşumu ıçin gereklı ve yeterlıdır Işte bu faktorlerden belkı de en onemlısı gunumuzde medyatık hale gelerek şöhret kazanan ve halk dılıne Tartar (Tartre, Calculus) olarak gıren bılımsel lıteraturde ıse plak olarak başlayan patolojık olaylar dızısının sonucu olarak gorulen kıreç temellı bır madde bırıkımıdır Tartar bazen tum bu patolojık dışetı olaylar dızısının sonucu olmayabılır Bunlardan bağımsız olarak gelışebılır Plak dışlere yapısal peltemsı kıvamda bır örtudur Bu yapıda 1. Bakterıler ve urunlerı 2. Ağız ıçındekı dokuların kalıntıları, 3. Salgı bezlerınden gelen bazı artık urunler, 4. Son olarak gıdalardan ve tukruk ten oluşan organlk ve ınorganlk maddeler yer alır Plak denılen bu yapının temelıni bakterıler ve bunların yan urunlerı oluşturur Nasıl oluşur? Plak dıye adlandırılan bu yapının dış lerde tutunabılmesı ıçın dışlerın bellı bır sure temızlenmemış olması gerekmektedır Eğer dışler 48 saat sureyle fırçalanmazsa plak denılen yapının temel taşı olan pelıcele (pelıkıl) oluşur Aslında bu fılm tabaka bırkaç dakıkada dahl dış yuzeyırje tutunabılır Bu ınce bır zardır ve bakterı taşımaz Ancak 48 saat sonra dışler uzerıne aerop (oksıjen ıle yaşayan) ve aneorop (oksijensız) ortamda yaşayan mıkroorganızmalar tutunmaya başlar Dışetı kanamaları da bu dönemde başlar ve dışlerden uzak laştırılamayan bu yapı 46 hafta ıçerısınde artık plak olarak tanımlanır Plak renksız olduğundan gozle gorulemez Ancak spesıfık bazı boyalar ıle gosterılebılır Bu nedenle ağız ıçerısınde gelışen dışetıne aıt yıkımlar sınsıce ılerler Plak ıçerısındekı bakterıler çuruk olu şumundakı en onemlı etkendır Eğer plak denılen oluşum dışlerden bellı su rede uzaklaştırılabılırse çuruk oluşumu da kısmen önlenmış olacaktır Bakterı plağı denılen oluşum yalnız çuruklerı değıl, dışetı hastalıklarının da temel nedenıdır Toplumumuzda dışetı hastalıklarının sonucunda sallanarak çekılen dış sayısı azımsanmayacak kadar fazladır Plağın, ınsanların sosyal yaşamını dayanılmaz hale getırecek kadar etkıleyen ağız (2) kokularının nedenlerı arasında onemlı yerının olduğu bılınmektedır Bakterı plağının oluşturduğu dışetı hastalıkları ıltıhap aşamalarına (pıyore) ulaştığında her turlu zararlı yan etkıler de başlamış demektır Bu ıltıhaplı bölgelerden kalkan bakterılerın kalp ve bobrek dokularına yerleştığını artık çok kesın olarak bılıyoruz Ağız ve dışlerdekı enfeksıyonların goz ve eklemlerde gelışen hastalıkların temel nedenlerı arasında yer aldıkları gunumuzde yapılan araştırmaların somutlanmış sonuçlarıdır Tartar bu denlı önemlıdır de, pekı yalnızca macun ve fırça ıle bu yapının uzaklaştırılması her zaman mukmun mudur? Ya da daha açık bır deyışle her gun dışını dort kez fırçaladığını soyleyen bıreylerde yıne de dış çuruğunun oluştuğunu gormekteyız O zaman dışlerın çurumesını engellemek ıçın yalnızca fırçalamak yeterli değıldır dıyebılır mıyız? Fırça ve macun tıpı ne kadar önemlıdır? Cevabı bır son rakı makalemızde Mutlu ve sağlıklı gulumsemeler dıleğıyle KONGR ELERDEN YaleCerrahpaşa toplantısının ardından Bebek ölümlerinde , teknolojinin ülkemızde artarak kullanılmasına rağmen yeterli bir düzeye inilmediği gözlendi. M FerıdunAk\su* • U Cerrahpaşa Tıp Fakultesı Kadın • Hastalıkları ve Doğum Klınığı ulkele• rarası bılımsel topîantılarına, bılgı ve "know how" alışverışıne YaleCerrahpaşa ıle başladı Aralık 1995 de yapılan uç gunluk Yale toplantısında, ulkemızın butçesınde sağlık yatırımlarının azlığı ozel sektördekı yatırımların ıse musrıf bır şekılde harcandığına değınıldı Bu durum ABD'dekı eyaletler ıle karşılaştırıldı Bır ulkenın gelışmışlık duzeyını en lyı gosteren belırteç cenın ve bebek olum hızının (perınatal mortalıte) lyı bır gebelık takıbı ıle duşurulduğu, teknolojının ülkemızde artarak kullanılmasına karşın yeterli bır duzeye ınılemedığı goruldu Bebek anomalılerının gebehğın ılk uç ayı ıçınde yapılan tanısında, ınvazıv bır yontem olan etene (placentanın korınon halı) bıopsısı yerıne, dol yatağı yolunun yıkanması (servıkal flushınq) ıle de cenıne aıt hucreler elde edılebıleceğı ve yaralayıcı bır yontem olmamasının en onemlı avantajı olduğu belırtıldı Cenın (fetus) doppler (renklı ultrason) sonografının be beğın rahım ıçı yaşamında lyılığını belırten ve takıp edılebılmesını sağlayan en onemlı yontem olduğu belırtıldı Endoskopı (ıç organları ışık optık yardımıyla gozlemlenmesını sağlayan yontem) teknıklerının yavaş yavaş muayenehanelerde uygulanabılecek yontemler olduğu, yumurtlama oluşturulmasında ve endometrıozıs tedavısınde "klomıfen sıtrat" ve "danazol"un tartışmasız yerının doldurulamadığı belırtıldı Menapoz ve sonrasının mutlaka tedavısının gerektığı ayrıca andropozun da kadındakı kadar olmasa da tedavı edılebıleceğı konuşulan konular arasındaydı "Basınç ayarlı Fourıer Transformlnfrared Spektroskopı" teknığının en başarılı yontemlerden bırı olduğu vurgulandı Makedonya Usküp Universıtesı ıle bır sure once benzer bır toplantı yaptık Böylece ılk kez, Turk ve Makedon bılımsel ışbırlığının temellerını klınıklerımız du zeyınde başlattık Köklerı M Ö 300'lere dayanan Makedonya, bugun genç bır cumhurıyet olmuştur Bu yuzyıllar ıçerısınde 500 yılı da ortak bır donem olarak beraber yaşadık Makedonya ıle bılımsel alışverışı de ılk kez başlatmış oluyoruz Umıt edıyoruz kı, Turkıye Cumhurıyetı ve Makedonya Cumhurıyetı arasındakı sıcak ılışkılere bu kuçuk toplantımızın da bır katkısı olur Yapılan protokolla doktor, asıstan, hemşıre ve bıolog değışımı her ıkı fakulte arasında başlatıldı Bu toplantılar, program dahılınde olan, ekım ayındakı Londra Kraliyet Tıp Okulu ıle yapılacak "ınfertılıtede son gelışmeler" mezunıyet sonrası eğıtım kursu ve aralık ayındakı Georgia Universıtesı (Medıcal Collegeof Georgia) ıle yapılacak tup bebek, yardımla ureme teknıklerı ve jınekolojik endokrınolo|i bılımsel toplantıları ıle devam edecektır Sonuç olarak, değışık ulkelerın klınıklerı arası başlattığımız bu toplantılar ılerıde fakulteler ve unıversıteler arasında da yapılabılecektır Toplantılar ulkelerın bılımsel yaklaşımlarına buyuk fayda sağ layacaktır * Prof. Dr.l.U. Cerrahpaşa Tıp Fakultesı Kadın Hastalıkları ve Doğum Anabılım Dalı Başkanı Tüp bebek ve çok yumurtlama Tup bebekte, çok sayıda yumurtlama yerıne, doğal yumurtlama (ılaç kullanma dan) ıle başarılı sonuçlar alınabıleceğı belırtıldı llaçla bu teknığı uygulamanın çok pahalı olduğuna değınıldı Jınekolojık kanserlerın tanı sağaltım ve takıbınde "screenıng (tarama) prog ramlarının" yururluğe konmasının gerektığı belırtıldı Erken tanı, aıle hıkâyesı muayene doppler ultrasonografı, tumor belırteçlerı ve endoskopının "kanser ta raması" ıçın çok onemlı olduğu ve erken tanının bırçok kadın kanserını kokunden halledebıleceğıne değınıldı Daha sonra yapılan Ottovva Unıversıtesı ıle ortak toplantıda kanser hucrele rının erken saptanmasında bılgısayarlı 4778