Katalog

KADIN EĞİTİMCİLER Tıp I akültesinin ilk kadın doçenti Dr. Afife Cenani Demirel 90 yaşında Şeıvf Elker*, Gıılten Dmç** U lkemızın ılk kadın doçenti Dr Afıfe Cenani Demirel 5 Ara lık 1906 da Gazıantep'te dogdu Babası Gazıantep ın koklu eşraf aılesınden Cenanızade Meh met Alı Bey dnnesı ıse yıne eşraftan Izdırapzade Şakır Bey'ın kızı Nazıre Hanım dır Aıle 1908'de baba Alı Cenani Bey'ın Antep mebusu olrnası uzerıne Istanbul a taşınır Afı fe Hanıtn ılkokula Teşvıkıye Muradıye de Medreseı Uhuvvet Mekte bı nde başla Bır yıl sonra 1913'te Fransız Dame de Sıon okuluna ge çer Ancak 1914'te 1 Dunya Savaşı'nın başlamasıyla Afıfe Hdnım bu kez Teşvıkıye de yenı açılan Nılufer Hatun ü k u l u na naklolunarak 1918'de burayı bıtırır Aynı yıl Arna vutkoy Amerıkan Kız Kole|i'ne gırerek 1924 te mezun olur Çok lyı de recede Ingılızce ve Fransızca bıl mektedır Bu arada baba Alı Cenani Bey hapsedılerek Malta'ya surulur ve ıkı yıl orada kalır Aıle zor gunler geçırır 1922 de Malta dakı surgunler bırakıldıqında hepsı dogrudan Turkıye Buyuk Mıllet Meclısı'ne ıltıhak ederler Afıfe Cenani 1924'te Tıbbıye'ye gırer Ilk yıl Beyazıt ta Zeynep Hanım Konağfnda ogrenım gorulur Ikıncı sınıftan sonra ıse derslere Haydarpaşa'da devam edılır Tıbbı yenın uçuncu sınıfında Tıbbî Kımya Laboratuvarı nda gonullu olarak ça lışmaya başlar Son sınıfta Prof Dr Neşet Oıner ın (Irdelp) klınığınde bır laboratuvar kurar 1930'da Tıbbı ye den mezun olduktan sonra fahrı asıstan olarak Neşet Ömer Bey ın 1 Dahılıye Klınığı'nde çalışır Daha sonra bır sure Dr Hayrullah Diker'ın Asabıye Klınığı'nde asıstanlık yapar, nıhayet 1932'de Dahılıye'de aslî asıstan olur 1933 Unıversıte Reformu ndan sonra klınık Cerrahpaşa'ya taşınır Ord Prof Dr Neşet Ömer reform sonrasında unıversıte rektoru, daha sonra mılletvekılı ve aynı zamanda Ataturk un doktoru olacak, bu sırada klınık dırektorluğunu de surdurecektır 1935'te klı nıkte Prof Dr Muzaffer Esat Guçhan ıle Doç Dr Nurettın Kamıl Irdelp de bulunmaktadır Dr Afıfe Cenani ıse başasıstandır Afıfe Hanım 1935'de ıhtısas sınavını vererek klınıkten ayrılır ve ıkı yıl Edırnekapı Verem Dıspanserı nde çalışır Ord 1937'de klınıkte açılan doçentlık sınavına gırmesını onerdığınde Dr Afıfe Cenani Intanî hastalıklarda elektrokardıyograf değışıklıkler uzerıne bır tez hazırlayıp sınava gı rer ve klınığe Turkıye nın ılk kadın doçenti olarak gerı doner Afıfe Cenanı'den ıkı donem once mezun olan arkadaşı Dr Mufıde Kâzım'ın (Kuley) ondan daha sonra doçent olmasının nedenı Mufıde Kâzım ın Neşet Omer ın yanında ıhtısas sonrası ayrılarak Haydarpa şa ya Prof Dr Tevfık Sağlam ın klınıgıne geçmesı ve ancak Tevfık Sağlam ın 1942'de tekrar unıversı teye donmesınden sonra 1943 te doçentlığe başvurmasıdır Bu arada Afıfe Hanım ın binıf arkadaşı Dr Kâmile Şevkı (Mutlu) ıse 1945 te Turkıye'nın ılk kadın profesoru olacaktır zaturre akut eklern romatızması dıfterı erızıpel menengokoksık ve tuberkuloz menenjıt vakasında sıstemlı olarak klınık EKG uygulamala rı yapmış ve bu yenı tanı yontemını yaygın kullanıma açmıştır Dr Afıfe Cenani ayrıca çeşıtlı tıbbı makaleler yayımlamış Neşet Omer Bey'le bırlıkte hazırladıkları ıç hastalıkları kıtabının kan ve akcığer hastalıkları kısmını yazmış Dr Agâh Sakol ıle 194/ de G. Burch ve T. Winsor'den 'Muhtasar Elektrokardı yografı" adlı kıtabı çevırmış Turk Tıp Cemıyetı nde çeşıtlı vdka tak Avrupa'mn ilk kadın ppofesöpü Laura Bassi'nin biyografisi yazıldı 1 1942 Tıp Fakultesı karıkatur albumunde Sadı Unal'ın çızımı ıle Doç. Dr. Afıfe Cenani 0 yıllarda Dahılıye Klınıgı nde asıstan olarak Osman Barlas, Hakkı Ogan, Nızamettın Ture, Orhan Ersanlı, Zahıt Ustabaşıoğlu, Seyfullah Ture ve Alı Sıpahı bulunmaktadır Afıfe Cenani doçent olduktan sonra servısın ust katındakı koguşların ıdaresını ustlenır, haftada ıkı kez propedotık dersler verır, ayrıca laboratuvar uygulamaları yapar 1942'de Yuksek Ekonomı ve Tıcaret Okulu Profesorlerı nden Esat Demirel ıle evlenır 1943'de oglu Ahmet 1948 de kızı Fatma dogar 1957'de kendı ıstegı ıle emeklıye ayrılır Ikı yıl kadar ozel çalıştıktan sonra çalışma hayatına son verır Doç Dr Afıfe Cenanı'nın 1937'de basılan "Bazı had ıntanî hastalıklarda elektrokardiyogram değışıklıklerı" adlı doçentlık tezı ulkemızde EKG ıle yapılan ılk klınık çalışma olması nedenıyle ılgı çekıcıdır Afıfe Cenani bu çalışmasında toplam 79 adet kızıl, kızamık tıfo dım ve tartışmaları yapmıştır Halen Bebek'de aılesı ıle bırlıkte yaşamakta olan Dr Afıfe Cenani Demirel ulkemız kadın hekımlerının duayenı sayılmalıdır Kendısının 90'ıncı yaşını kutlarken tum ogrencılerı adına bu onderlığını daha nıce yıllar surdurmesını ıçtenlıkle dılerız Kaynaklar: Doç Dr Atıfe Cenani Demirel ıle 16 Mayıs 19G0 da yapılan goruşme notları Doç Dr Atıfe Cenani Demirel ın kalemınden O7gpçmış notları 4 s Atıle Cpmnı B'\7t had ıntanî hastalıklarda f If ktroknrciıyogr ım dogışıkllklerl Ist 19J7 34 s Cernıl Cahıt Guzelbey CpnanılPr Gazıantpp 1984 1'fiG Burulı T VVııısur MuhtdSdr Bİektrukdrdl yognfı Çov Afıfo Cenanı Agâh Slkol Ist 1947 IX»212b Mutlu Kamıle Şevkı Hekımlık Mesleuınde lurk kadını Ist Tıp Fak Mec N 1 ı. 1b 1953 98 108 s Once Oztan Saglık Alanında Ilk Kadınlarımız Dırım No 9 Yıl 51 Eylul 1976 355 lf>5s sadı Unal Tıp Fakuttesı Hocalarımızın karı k ıtur albumu Ist 194, Prof Dr Neşet Ömer Irdelp (*) Zeynep Kâmıl Kadın ve Çocuk Hastalıkları Hastanesı Uzm Dr (") I U Cerrahpaşa Tıp Fakultesı Deontolojı ve Tıp Tarıhi Anabilim Dalı Doktora Ogrencısı 732 yılında Italya'da Bolonya Beledıye Başkanlı gı'nda yapılan, bılım adamları, senatorler ve Papalık temsılcısının de katıldıgı onemlı tartışma da 20 yaşınddkı Laura Marıa Caterina Bassi metafızık ve ahlak felsefesı uzerıne tartışmanın odağın da duruyor, dkıcı latıncesıyle kara tahta uzerınde tez lerını savunuyordu Bu kamu onune ılk kez çıkışından 4 hafta sonra Bayan Bassı doktor unvanını alacak, ıkı ay sonra da ıkıncı bır doktora ıle Avrupa nın en eskı unıversıtesınde, Avrupa'mn ılk kadın profesoru olarak kursu sahıbı olacaktı Bılım tarıhçısı Beate Ceranski Bolonyalı bu bılım kadının, kadınların fazla seselerının çıkmadığı o çağda Bassi'nin bu ınanıl maz yukselışının nedenlerını araştırdı ve bu ılk kadın profesorun bıyografısını yazdı ('Und sıe furchtet sıch von nıemandem" Ve o kımseden kork maz Campus Verlag, Frankfurt 292 sayfa,49 DM) Zengın bır aılenın çocuğuydu 8 yaşın dayken Latınceyı *•>'••< < 1 t a m ogrenmış, aılenın " "*^. *v» d o k t o r u tarafından keşfedılmış, bılım ve felsefe tartışmalarında sıvrılmeye başlamıştı Bassı, doğa bılımlerıne yonelmış ve profesorluk tezı olarak suyun doğası konusunu araştırmıştı Bassı, toplumsal zorluklarla mucadele etmek zorunda kalmıştı Evlenmesıne karşı çıkılmış bakıre olarak kalması ıstenmıştı Araştırma yapmaması ıçın çevresınden gelen telkınlerle boğuşmak zorunda kalmıştı Bu alışılmamış kadın, felsefecı ve tıp doktoru Veratı ıle evlenmesıne, 5 çocuk doğurmasına rağmen, bı lım hayatından kopmamış, derslerını evde vermeyı surdurmuş, 1745 yılında da, Bılımler Akademısı'nın ucretlı 24 bılımcısınden bırı seçılmıştı Ucretlı bılım kadını olarak her yıl yenı bır araştırmasının sonuçlarını açıklamak zorundaydı ve o fızık alanını seçtı Bıyografısınden oğrendığımıze gore, Luigi Galvanı Bolonya'da 1790 yılında "hayvansal elektrık" konu sundakı unlu keşfını yapmadan 10 yıl once kadın profesorumuz Bassı elektrık olayı uzerıne deneyler ve araştırmalar yapıyordu Kıtabın yazarına gore, Laura Bassi'nin ılgı alanları ıçıne, mekanık elektrık optık, hıdromekanık pnotna tık gırdığı ve hepsıyle uğraştığı ıçın, buyuk bır keşıfte bulunamamıştı Çocuklarından, ozel derslerınden temsılcılık yapmaktan kendısıne buyuk bır buluş yapmak ıçın fazla zaman kalmamıştı Ancak Bassı hep unlu kaldı O zamanlar Bolonya'nın gorulmeye değer ozellıklerı arasında onun da adı geçıyor, Voltaire ve Alessandro Volta Bassı nın goruşlerıne başvuruyorlardı 1776 yılında o donemın genç bır bılım dalı olan deneysel fızık kursusu sahıbı oluyor ancak lyı yıl sonra da kalp krızınden oluyordu (194J üluş vo Hıçlık) adlı esoıındü tuijUıniblıı 27 Mdyıs 1944 de ılk leıribilı ydpılan Hlw C/os (Çıkı, Yok) ıdlı tl yatro eserı bu kıtaptakı fıkırlenn populer hdle yetıtılmıs şeklını ıçerır kı bunu Pdul Johnson Cehennem başkala rıdır sozlerıyle ozetlemıştır Not 12 dekı eserın 231 sahı lesıne bkz 12Bkz Johnson, P 1988 Intellectuals Harper Pe rennıal HarperCoHıns New York s 235 ve sonrası Da nıel Cohn Bendıt Sımone de Beauvoır ın da pek sevımlı olmadıqmı ıma pdiyorsa da verdıqı ornekten ınsan gene dp Sartre t haklı bulamıyor1 (bk? Cumhunyet Dergı sayı 55b (lOKdsım 199b) s 7) 13Ru konııdn mprhıım Tnklypttın Mpnquşoqlu nun Heıdeggör ın dılı tı ıkkınd ikı olıımsu? ynrgılırınn kntılmı mak nıumkun degıldif Not 7 dekı eserının 149 satııleal nın ılk parayrdfınd bkz Ben burnd ı dıl ınalı/rılprının tn kıpçısı olduo,um Izlenlmlnl kat lyyen vermek ıstemıyorum A n n k dıl menm anlatmak ışlevını kaybederse (kı hele Hpıdeqqer ın bazı yazılarında bu durum so? konusudur) 0 / ı n n n knrşılıklı tıkır alı? vprışı yanı akılrı dıyaloq m kânsız hdle gelır Heıdegqer e çok dnhn yakın nlması bnklnnnn Danınl Cohn Bondlt n göre de Heldeqger oku ıtidk kolay degll {Cumhunynt Dorgı •nyı 5ei'i (10 Kasım 1996) 8) 1 IFayerabend, P 1987 Fjruvvall lıı Rn ır.nn Vnr o London J27 s Bonım Cumhunyut Bılıın Tt knık d( y ı yımlanmış şu yazılarıma da bkz 1992 Bılım Folsolesı Feyerabend ve Mağaraya Davet CB! sayı 256 s 12 1 î 1992 Bılım Telsefesı ve Feyerabend Amıgolugu CPT sayı 269 s 1 / yırebılırler Bızzat kendısı akıl duşmanı olan Sartre veya Feyerabend gıbı bır felsefpcı ıçın boyle bır fedakârlığa dahî gerek olmayabılır Tum bu soylodıklorımın ışıgında Sayın Somel ın en kapsdmlı ıddıası olan Felsefe akıldışı değıldır'e verılecek cevaba sıra gpldı Bunun ıçın dp antık Hellas'da (dunyanın ortası kabul edılen) Delfı'de bu lunan Apollo tapınağında gırışe altın harflerle yazılmış olan ve bu yazının da başlığını oluşturan ıkı kplımpyı «îpçtım 'yvtt6l <rtavTov' yanı "kendını bıl" Bu emır burada tabıı kı felsefeye yonlendırılmıştır ama felsefe kendı kendını bılpmeyecegıne gore aslındd onunld uğrdşanlara onu lyı tanıma Idrını sağlık vermektedır Felsefe tabıı kı akıldışı olmamalıdır ama ne yapalım kı sık sık olmakta VP ınsanlığın başına ınanıl maz dertler aomaktadır Dunya tarıhındekı tum dın ve ıdeolojı savaşları, tum katlı amlar felsefî duşunce farklılıklarının akıl dışına kaydırılmasının sonuçlarıdır Doğa bılııncıler yalnızca do ganın o an bılebıldıklerı tum ımkanlarını vıtrınlerıne yerleştınrler Bunları o vıtrınden Felsefe akıldışı olmamalıdır.. alarak evlerde de okullarda da hastane lerde de kullanan sdvdş meyddnldrındd dd kullanan, gaz fırınlarında da kullanan herhangı bır nedenden oturu polıtık torcıhlorı nı yapmış olan ınsanlardır Benım ıddıam sayın Somel ınkının tam tersıne bu polıtık tercıhlerın oluşmasında doğa bılımlerının sunduğu seçenogı çok sınırlı doger yargı ları (or gozlemle 1uyumlu oldn tabvırı tercıh et' çelışkıden kaç gıbı) sosyal bılımlerın ve bu arada guncpl felsefenın <sunduqu fevkalâde zengın bır seçenek yelpazesıne dagıl mış olan değer yargılarının doğa bılımlerınınkılerle aynı olanlar dışında kalanlarının tamamından daha saglıklı olduğudur 1C B 7 5ayı4bü(1JOrak 1996) s 5 2V«rnant, J P 1982 The Ongms ot Ureek 7houghl Cornell Unıv F'ress Ithaca 144 s Ayrıca bkz StaiT, C O [111111901 The Orıgıns ot Greek t ıvılızatıon 7100 650 BC W W Norion & Co NPW York KVIII+^B^+VIH 1 (ynnl hır nnsnz llp yonı knrton kapak baskı) 3 Bdlı kulturu ve Turklpr bdşlıklı bu yi?ı ıçın hk7 Akurgul, E 1191 An ıdnlıı tlygnrltkhrı S R i i k l 1NPI Y lyınljıı Istunbul b r>34 536 Bu çok orıpfiılı mıkilf hu yu^el kıtjbın dalu (ıııcekl tııfiı blskılırındT ?61 snhıfr ĞP başlar 4Orta çaq Avrupa sında gelışen hurrıyet kavramları ve demokratık ıdireye doqru atılan adımlara en çarpıcı ornfk olnnk hk7 Davls G R C 1 182 Maqna Oatia The Brltlsh Lıbr iry [L ondonl 19 'i VP onrin v*»rll**n dp t tylı k lymklir jVVılson, E O 19BU Socıobıoloyy Aıı Abndged Edı tıon Ihe Belknap Press ot Harvard Unıversıty Press rambrıdqe Mass s 55 GJ bDarwın ın olumsuz şaheserının ılk baskısının kolay elde edılebılecek bu şeklı Penguın Classıcs &erısınde çı kınıdır Darwln, C 18^9(1968] The Orlyın of Spetıes Ppııyuııı Bouk Luııd(jn (bır ylrış yı/ısı ılo bırlıkte ylyım tıa^ıılciyan J W Buıtuvv) dıgerkanılığın bu doQdl seçme nı< k ını/nı ısı oldıığu lı ıkkındd ozüllıklo bu baskının şu bjhıtelı.rınB bk^ 243 263 /'Bu vjroluvun varoluşçuluk açısından guzel bır tanı ııııııı Maıtııı Heıdsgyer klds>ık oserı Snın und ZBII da (Oluş ve Zaman) vermışiır Duseın ın (yanı mevcudıyetın) kendı sıyle şu ya da bu şekılde bag kurabıldıçjı ve daıma da herhanqı bır şekılde ılışkıde bulundu<!)u varlığa bız varoluş ( Exıstenz] adını yenyoruz (bkz Mengufoğlu, T 1988 Fe/sefeye (jmş 4 Basım Remzı Kıtabevı Istanbul s 11ü) HOı Heıd«ggar. M 19J9 Metalızık nedır? Felsete Se mınen Detgısı sayı I (Istanbul Unıversıtesı Yayınları ya) s HU 9 Naks veya naksptme burada Heıdeqqer ve bart re ın anlamında Negatıon un karşıtı olarak alınmıştır Eskı fplpfp tprmınolojısınde buna blzde se/ö denmıştır (or not 8 de kı Hpıdeggpr tprcump^ınp bk7 ) kı urünbarg va OnnrtnOSO Mıntık Tpnmlnrı Çfolugtt A n Ynyınnlık Is Ijııbul) bunj degıllpme Akarsu d.ı (198B Fnhetp Te nmlrırı <>O7İuğu 4 Bıskı Inkılap Kıtabovı Istanbul) hem değılleıne tıeııı do y ıd^ıına dıyur Bp.n yundnlık dıl« de gırıııış olan bır matematlk deyımı uldlı nakbotmüyl teı ult edıyoıum 1UOr Varoluşçuluk ınançlar gıbıdır açıklanaınaz yalnıZLd ya^dnabılır Cronan, C 1940 Petlt Calechısme de I exısteıitıalısme pouı les pıotanes Parıs (atıf Johnson dan s 234 dıpnot 12 ye bkz) 1 1 Sartre bu fıkırlerını bılhassa L Ctre el ie N6ant * İTU Maden Fakultesı Jcoloji Bolumu Avrupa Akadcrrıısı uyesı, Turkıye Bılımler Akademısı aslı uyesı 507 S