Katalog

PS I Delilik ve yaratıcılık anasında Büyük sanatçılar, manik depresyonun acılarını ||çoğumuza kıyasla çok daha derinden yaşarlar. Ruhsal bozukluk ile dahilik arasında bir ilinti kuran araştırmalardan sonuncusu da bu görüşü Ü&avunuyor. ınsanın bırlıktelığının bızımkınden daha mutlu olamayacağını duşunurdum V," yazılıydı VVoolf'un 1915 yılından, canına kıydığı gunun dort gun oncesıne dek tuttuğu gunce, bu korkunç hastalığın "manik depresyon",(taşkın çokumlu çılgınlık) ya da gunumuzde çıft kulplu hastalık olarak bılınen hastalık olabıleceğını gosterıyor Ruhsal durumun düzensizliği olarak tanımlanan bu hastalık, gıderek daha sık kendısını bellı eden ve ıkı uç arasındakı uzaklığın zamanla arttığı bır dızı duygusal ınış çıkışları ıçerıyor Kımı hastalarda ço kuntu daha yoğun, taşkınlık anları ıse daha ılımlı olurken, kımılerı kısa surelı ço kuntu donemlerınden sonra sanrılamaya varan çıkışlar yaşıyor VVoolf'un depresıf donemlerı çevrımseldıyazar, kımı zaman mevsım değışımıne bağlı olarak, kımı zaman da bır kıtabı tamamladıktan sonra bunalıma gırıyordu Yıne de, bunalımh gunlerının arasında son kerte uretken, canlı ve alımlı olmayı başarabılıyordu Yakın dostu Nigel Nicolson, onun ınsana yaşam sevıncı aşıladığını, yanında ıken ıkı bardak şampanya ıçmış gıbı olduğunu dıle getırıyordu Çıft kutuplu hastalık tanısı eğer dogruy sa, bu durum VVoolf'u oldukça etkıleyıcı bır konuma sokuyor Bu hastalık, yazarı, çok daha seçkın bır topluluk ıçıne oturtuyor Son yırmı yıldır sayıları gıderek artan ruhbılım ve sınırbılım uzmanları artık çıft kutuplu hastalığın sanatsal üretkenliğe ivme kazandırma gıbı etkısı olabılecegı yonunde ortak bır goruşe sahıp Sanatsal yaratıcılıkla ruhsal dengesızlık arasındakı bagın en ateşlı savunucuları bıle, ruhsal bozuklugu olanların bızlerden daha yaratıcı olmadıklarına parmak basarlarken, sanat dunyasına damgasını vuran devlerın yaşam sureçlerı boyunca çıft kutuplu hastalığın belırtılerını gostermelerının bır rast lantı olamayacağına dıkkat çekıyorlar Kökenı eskı Yaratırı dahılık ıle delılık arasındakı ılın tı kavramının çok eskılere dayanan, çalkantılı bır geçmışı var. Eflatun, esın 0erılerının delılıklerını katmadığı şıırın ustesınden esınlenen Çilgm adamın gelebıldıgıne ınanı yordu Aristo da, melankolık kışılerın neden felsefe, şıır ya da sanat gıbı alanlarda sıv rıldıklerını me v n rak edıyordu A Eskı Yunan v duşuncesı, dınqınlığı n kaygıya ustun geldığı 18'ıncı yuzyıla dek, çağdaş Batı duşuncesıne egemen oldu Soz konusu yuzyılda ruh sağlığı ıle dahılık arasında zorunlu bır koşutluk kuruldu Ne var kı, aynı donemde, çıl gın bakışlı, acıdan kıvra nan sanatçı da kendı benlığı nın otpsınde bır guce dıkkat çekmekteydı 6O'lı yılların unıversıte klasıklerı ara' da yer alan R.D. Laıng'ın "The polıtıc rxp<=>rıenceDeneyımın Sıyasası" gıbı pıtlar, delıllerın, ruh sağlığı yerınde olaı ra kıyasla ıç benlıklerı ıle daha yakın ıletışım ıçınde olduklarını, bu nedenle gerçek anlamda sanatın ancak şızofn den kaynaklanabıleceğını savunuyordu Sanat ıle delılık arasında bır bağ oldı goruşu gunumuzde neden boylesı agırlıga sahıp? Harvard Unıversıtesı rut lım uzmanlarından Albert Rothenb' bunu ınsan dogasının olurnsuz bır oz ğıne balğyor ve yaratıcı bıreylere k. tepkımızın, ya onlara tapmak, ya da ları kıskanmak olduğuna dıkkat çekr Kalıfornıya Unıversıtesı ruhbılım uzrr Frank Johnson bu tepkıyı atletlere k da gosterdığımızı, bu kışılerın yetenekl nı "garıp ve anlaşılmaz" olarak nıteleı rerek, başarıyı yuceltmek yerıne, onu laylı olarak bır hastalığa donuşturdu muzu dıle getırıyor G unumuzden tam ellı yıl once, so ğuk ve ruzgârın ınsanın ılıklerıne ışledıgı soğuk bır mart sabahı, Virginıa VVoolf kent dışındakı evınden yakınlardakı ırmağa dogru yurudu Irmagın kıyı sına ulaşınca bastonunu yere bırakıp yerden buyukçe bır taş alarak paltosunun cebıne yerleştırdı Sonra yurumeye devam ettı Gerısı taşa kalmıştı, uç hafta sonra VVoolf'un kıyıya vurmuş cansız be denı bulundu Eşı Leonard'a yazıp şomınenın rafına ıhştırdığı notta, "Bır tanem, yenıden çıldırmakta oldugumdan hıç kuşkum yok bu kez bunu atlatabıleceğımı hıç sanmıyorum Garıp sesler duymaya başlıyor ve bır turlu kendımı bır şeye veremıyorum Bu korkunç hastalık gelıp çatıncaya dek, ıkı Kimler var? Yazdığı kıtap ve çeşıtlı makalelerıyle, sanatçılgınlık ılıntısı açısından bu konunun kılıt adlarından bırı olan, John Hop kıns Unıversıtesı ruhbılım uzmanlarından Kay Redfield'ın bu mutsuz topluluk ıçın de yer alan sanatçılar lıstesı, sankı son bın yılın en gozde adları lıstesı gıbıdır Bu lıstede, VVilliam Blake, John Keats, Percy Bysshe Shelley, Edgar Allan Poe, Emily Dickinson ve Anne Sexton gıbı ozanlar, Emile Zola, Mary Shelley, Leo Tolstoy, Maksim Gorki ve Robert Louis Stevenson gıbı romancılar, Eugene O'Neill gıbı bır oyun yazarı, Mikelanj, Gencault, Munch, Gaugin, Van Gogh qıbı gorsel sanat devlerı, Handel'den Charlie Parker'e uzanan bır dızı muzısyen yer almaktadır Redfıeld, yaşamı bo yunca sonsuz acılarla kıvranan her sanatçıyı lıstesıne almıştır Lıstenın boylesıne kapsamlı oluşu kımılerının tepkısıne yol açar Bunlar, artık ya şamayan bu sanatçılara onceden olanları kapsayarak tanı koyup sonra da bu tanı ların kanıt olarak kullanılmasının bıhmsellıkten uzak bır davranış olduğunu ılerı su rerler Dahası, çıft kutuplu hastalığın kışıyı yaratıcı kıldığı goruşu boylesı bır etmenler lıstesıne daha yenı yenı gırmıştır. 60"lı yıllarda alkolızm yazınsal uretkenlıgın baş etmenı sayılırken, aynı yuzyılın başlarında sara ve frengı kokenlı felç ıle okelık ara sındd yakın bır ılıntı olduğu one surulmuştur Acaba delılık, Susan Sontag'ın da gozledığı gıbı, insanın kendisini aşmasına yarayan tek araç olabilır mi? Bu go ruşe karşı çıkanlar, oldukten sonra manik depresıf ordusuna zorunlu olarak katılan Keats, Shelley, Poe, Gorki, Stevenson ve O'Neıll'ın gerçekte ruhsal bır hastalıgı olmadığını, bu kışılerın olumcul bır fızıksel rahatsızlık olan vereme bağlı olarak ınış çıkışlar yaşadıklarını ılerı suruyorlar Bır başka karşı göruş de bu hastalıktan canı yananlardan gelıyor Bu kışıler, hastalığın cıddı boyutlara ulaşmış oldugu bıreylerın % 1015'ının, enınde sonunda, kendı yaşamlarına kıydığını belırtıyorlar ve sanat ıle delılık arasında az buçuk bır bağ olsa bıle, bunun kımseye bır yarar sağlamadığına dıkkat çekıyorlar Onlara gorp, boylesı bır bağın vurgu Idnması katılı yuceltıyor, onun yıkıcı nıtelığını allayıp pulluyor ve dengede kalmaya çabalayan sıradan ınsan ıçın yaşamı daha da guçleştırıyor Sanatsal üretkenliğe ivme Neden hep gündemde? Gelgelelım, sorunun her yenı kuşr yenıden gundeme gelmesının daha b bır nedenı olmalı araştırmacılar bu sor bır yanıt bulmak amacıyla geçmış don< lerın buyuk sanatçılarına bır goz attıkla da, her ıkı goruşu destekleyen kanıtl başa baş geldıgme tanık olurlar Neşel Jane Austen bunalımh Virginia WOOİ1 ustesınden gelebılır mft Işının ehlı, k( soylu Anthony Trollope, sunger gıbı ı depresıf Ernest Hemingvvay'ı golgc bırakabılır mı 9 Damarlarını kesen M Rothko, huzur ıçınde yatağında can ren Pierre Auguste Renoir'dan çok d gerçek anlamda bır sanatçı mıydı' Yaşamakta olan sanatçıların ıncel mesı de kolay degıldır Kımı araştırın. lar, orneqın odul sahıbı olan toplun yaratıcı olarak nıteledıgı kışılerın ruh b<. ğını ıncelemp yoluna gıtmışlerdır Ne 5076