Katalog

BESLENME VE SAĞLIK u öe ocukların kotu beslen mesı şaşırtıcı boyuttadır. Yeryuzunde beş yaşın altında yaklaşık 195 mılyon çocuk kotu beslenı yor Kotu beslenme gelışmekte olan ulkelerde en açık şekılde gorulur Açlıgın veya savaşın hukum surduğu bolgelerde bır derı bır keınık kalmış ınsanların goruntulerı tanıdık goruntuler halıne gelmıştır Gelışmış ulkelerde yetersız beslenmenin daha farklı bıçımlerı gorulmekte 1992 yılında 12 mılyon Amerıkan çocuğunun Ulusal Bılımler Akademısı'nın tavsıye ettıgı beslenme sınırlarının onemlı olçude altında beslendığı tahmın edılıyordu Kotu beslpnme çocuklarda bir dizi sağlık problemine yol açıyor Bunlar kronıkleşobılıyor da Aşırı kılo kaybına, buyumenın durmasına, hastalık bulaşmasına kaışı dırencın zayıflamasına ve en kotu durumda erken olumlere yol açabılır Vucudun hızla buyuduğu ve kalorı ve besleyıcı maddelere gereksınımın yuksek olduğu yaşamın ılk yıllarında etkıler ozpllıkle tahrıp edıcıdır ıııııc, yoksulluk ı . . kanıtlarının artması, araştırmacıları, gelışmekte olan ulkelerdekı cıddı kötu beslenme durumunu ıncelemeye yonelttı Latın Amerıka, Afrıka ve ABD'dekı bazı çalışmalar zekâ testlerınde kotu beslenme geçmışı olan ço cukların benzer sosyal ve ekonomık durumda ama uygun şekılde beslen mış olanlardan daha duşuk puanlar elde ettıklerını gosterdı Bu araştırmalar kendılerını genelleme yapılamaz kılan çeşıtlı deneysel kısıtlamalar taşıyordu. fakat daha sonrakı araştırmalar yaşamın ılk yıllarında kotu beslenmenin uzun vadelı zihinsel gelışımı sınırlaya bıleceğını gosterdı Çocukluk dönemindeki beslenme konusunda yapılan araştırmalar, kötü beslenmenin zihinsel gelişmeyi beklendiğinden fazla şekillerde etkilediğini gösteriyor. Yoksulluğun diğer yönleri bu etkiyi şiddetlendiriyor. Beyin hasarı konusunda endişeler Bılım adamları ylıllarca kotu beslenme ıle zihinsel gelışme arasındakı bag lantının doğrusal olduğunu duşunduler Kotu beslenmenin esas olarak beynın yetışkındekı buyukluğunun kabata yuzde 80'ınp ulaştıqı ana rahmı np duşuşten ıkı yaşııid kddarkı donemde onem taşıdıgını varsaydılar Bu krı tık donemde herhangı bır derecede kotu beslenmenin beynın ııormal gelı şımını durdurdugu ve boylece cıddı kalıcı hasara yol açtıgı duşunuluyordu Ama araştırrnacılar adım adım bu goruştekı ana etkı modelının çok basıt olduğunu kavradılar Ornegın, yaşamın ılk ıkı yılının vurgulanmasının bıraz yanlış olduğu ortaya çıktı O donemdekı beyın gelışmesı kotu beslenmış ço cuklarda her zaman gprı donulmez şe kılde sona ermıyor geçıcı olarak duraklatılmış olabılıyor, uç yaşına kadar veya yakın bır zamanda beslenme duzelırse, beynın buyumesı normal hızına yakın bır şekılde devam edebılır Tersıne, eğer bır çocuk ıkı yaşından sonra da kotu beslenrneye maruz kalırsa beyınde hasar oluşabılır Bu yeterlı bes lenmenın çocukluğun tamamında kavrayış gelışımı ıçın onemlı olduğunu gosterır Yaşamın ılk ıkı yılında odak lanmak yanlıştır Araştırnular, gelır, eğıtım ve çevre nın dığer etkılerı de çocukları kotu Kavrâma gücü zayıflıyor Yetersız beslenrne kavrayış gücünu de engelleyebıhı bu daha oncelerı varsayılandan çok daha farklı şekıller de olabılır Bır zamanlar oocuklukta yetersız beslenmenin yalnızca beyne kalıcı yapısal zarar vererek zihinsel gelışmeyı engelledığı duşunulurdu An cak son çalışmalar kotu beslenmenin kavrayış gucune başka şekillerde de zarar verebılecegını gostermıştır Ayrıca, beynın donanımının zarar gorduğu durumlarda bıle, zararın bır kısmı gerıye dondurulebılır Bılım adamları bu yuzyılın başlarında oncelerı kotu beslenme ıle zihinsel başarı arasındakı ılışkıyı araştırmışlardı, fakat konu on yıllar sonrasına kadar fazla ılgı çekmedı. 1960'larda, gelışmekte olan ulkelerdekı cıddı beslenme yetersızlığı konusunda devam eden endışelerle bırlıkte ABD dahıl sanayıleşmış ulkelerde beslenme yetersızlığı SAGLIKLI KAHVALTI: Okul çocuklanmn saglıklı bır kahvaltı yapması on re karşı korur. Gıttıkçe gelışen bir ortak anlayışa göre, tam zihinsel gelişım i zorunludur. beslenmenin zararlı etkılerıne karşı ko ruyabıleceğını veya durumu ağırlaştıra bıleceğını gosterıyor Öğrenme Enerjısı Yokluğu 1970 lerde Cornell Unıversıty'den David A. Levitsky ve Rıchard H. Barnes kotu beslenmenin etkılerını ınce lemek uzere kemırgenler uzerınde araştırma yaptılar Kotu beslenmış hayvanların labırentte koşma gıbı zihinsel yetenek testlerınde, beyın hasarı nedenıyle değıl esas olarak enerjı yetersızlığı nedenıyle daha başarısız ol duklarının gorulduğunu belırttıler Eldekı bılgılere dayanarak yapılan tahmınlere gore, yetersız beslenmış çocuklarda kavrayış yetersızlığı, kıs men diğer insanlarla ve çevreleriyle etkıleşimlerinin azalması sonucu da olabılır Bu goruş lyımserlık yarattı, eğer azalmış sosyal etkıleşım, kavrayış yetersızlığının bır nedenı ıse, o zaman sosyal ve zihinsel lyıleştırme ıle çocuğun deneyımlerındekı zarar ları telafı edılebılırdı ilginç bir araştırma 1969 yılında sekız yıl boyunca Guatemala'da dort koyun sakın lerı iki besleyici ek maddeden bırini aldılar Araştırmacılar, ozel olarak çocukların beslenmelerıne eklenen proteıne nasıl yanıt vereceklerını ınceledıler Koylerden ıkısınde anneler ve çocukları Atole (sıcak mısır lapasının bır turunun Guatemala'dakı adı) denen yüksek proteinli Eğer bır çocuk iki yaşından sonra da kötu beslenmeye maruz kalırsa beyinde hasar oluşabilir. Bu yeterli beslenmenin çocukluğun tamamında kavrayış gelışımı ıçın önemli olduğunu gösterir. bir besin aldılar Dıger ıkı koyun sakınlerı (bunlar kontrol grubu oldu) meyve tadında ve hıç proteın ıçermeyen tatlı bır ıçecek olan Fresco'dan ıçtıler Her ıkı ek besınde kalorının yanısıra vıta mın ve mıneraller de vardı 1969 ıle 1977 arasında bu çalışmaya 2000'den fazla anne ve çocuk katıldı Çocukların duzenlı olarak tıbbı kontrol den geçmelerı sonucu her ıkı ek besının de katılanların sağlığında duzelme sağladığı, fakat Atole'nın daha etkıleyıcı sonuçlar verdığı goruldu Örnpgın dort koyun dordunde de çocuk olumlerı azaldı Ancak, Fresco kullanılmış olan koylerde olumlerde azalma yuzde 24 kadar olmuşken, Atole kullanılmış olan koylerde olumlerde azalma yuzde 69 oranında ıdı Ayrıca uç yaşın altın dakı çocuklarda buyume hızlarını yalnızca Atole'ın gelıştırdığı anlaşıldı 1988 ve 1989 da, yapılan araştırmanın sonuçlarını ızleme çalışmasında araştırmacılar bu koylere gıderek erken yaşlarda venlmış olan bu besınlerın uzun vadede zihinsel gelışımı nasıl etkılemış olduğunu ınceledıler Başlangıçta çalışmaya katılanların yuzde /•O'ınden fazlası o zamana kadar yaşları 11 ıle 27 arasında olmuştu ızleme çahşmasına katılmayı kabul ettıler fckıbın ıncelemesı ozellıkle hem doğumdan once hem de doğumdan bonra en az ıkı yıl Atole veya Fresco kullanmış olan 600 kadar kışı uzerınde yoğunlaştı Bu buyume çağındakı ve yenı yetışkın kışıler okuma yazma, bozluk bılgısı ve okumayı anlama, genel bılgı, nrıtme tık testı ve standart zekâ testıne gırdıler Daha sonra araştırmacılar egıtım ve ekonomık durumun (ev kalıtesı ve annenın eğıtımı ıle belırlendı) te&t &onuçlarıyla ne kadar uyum gosterdığıne baktılar Yaşamının ılk donemınde Atole almış olanlar kavrama testlerının çoğunda daha lyı sonuçlar plde ettıler Atole'un en guçlu etkısı sosyal ve ekonomık merdıvenın en alt ucunda olanlarda goruldu Bu çocuklar koylerındpkı daha ayrıcalıklı çocuklar kadar başarılı oldular Atole bır tur sosyal eşitleyici gıbı hızmet etmış, duşuk gelırlı aılelerın çocuklanmn koydekı ekonomık olarak bıraz daha lyı durumdakı akranları kadar başarılı olmalarını sağlamıştı An cak bu çalışmadakı çocukların hepsı 5106