Katalog

HAVA ULAŞIMI VE KAZALAR Uçak kazaları çok azaldı, bir milyon uçuşta iki kazaya indi, ancak her üç uçak kazasından ıkisıne pilot hataları neden oluyor. Bırkaç hafta önce Hindistan'da yaşanan ve havacılık tarihine "en çok ölüme yol açan uçak çarpışması" olarak geçen kaza, pilotlar ve uçak kazaları arasındakı ilişkıyi yeniden gündeme getirdi. Uçak teknolojisi ve pilot eğitim teknikleri ne ölçüde uyumlu? Ocak 1989 tarıhınde, Londra'nın Heathrow Havaalanı'ndan havalanan bır Boeıng 737 uçağının sol motorunda, kalkıştan çok kısa bır sure sonra bır parça bozuldu Motorla ılgılı ters gıden bır şey oldugunu derhal anlayan uçuş personeh 150 kılometre uzaktakı East Mıdlands Havaalanı'ndan acıl ınış ızını ıstedı Havadaki korkunç çarpışmamn per lardakı kayıtlar genellıkle pılotların, kendı uçaklarımn elektronık sıstemlerını doğru durust tanımadıklarını ortaya çıkarıyor 1994'de Japonya'nın Nagoya şehrıne duşen Çın Havayollan'na aıt bır Aırbus A300600 uçağının duşuş nedenı ortaya çıktıgında herkes dehşete duşmuş tu Kayıtlara göre, pilot otomatık pılo tun yonettığı hareketlerı guç kullanarak engellemeye çalışarak uçagın duşmesı ne neden olmuştu Bu kazada tam 264 kışı oldu Pılotun yanılgısı Ne var kı personelın yanıldığı çok cıddı bır noktd vardı, problemın sağ motorda olduğunu zannedıyorlardı Pı lot, bu nedenle sağ motoru kapatarak ınmeye kalkınca pıste yaklaşık 4 kılo metre kala uçak anıden guç kaybettı Pilot durumu anladı sag motoru ycnı den çalıştırmak ıstedı ama artık çok geçtı Uçak pıstın hemen yanındakı bır tarlaya çakıldı, tum uçuş personeh ve yolcuların bır kısmı toplam 46 kışı oldu Havacılık kazalarını araştıran bır Ingılız kuruluşu olan AAIB nın (Aır Accıdent Investıgatıon Branch) uzun araştırmalardan sonra hazırladıgı rapora gore, kokpıttekı gostergeler aslında başından berı sol motorda bır sorun olduğunu gosterıyordu NP var kı pilotlar bu bılgıyı degerlendırememışlerdı Kazadan kurtulan yolculardan bazıları sol mo tordan alevler yukseldığını gorduklerını hatta bu alevlerın bazı hostesler tarafın dan bıle gorulduğunu soyledıler Bırkaç hafta once Yenı Delhı'de havada yaşanan fecı çarpışmaya da pilot hatasının neden oldugu sanılıyor Gerçı son yırmı yıl ıçınde, olumlere yol açan uçak kazalarının oranında cıddı bır azalma var (bır milyon uçuşta ıkı) ama gerçekleşen kazaların uçte ıkısınden fazlasına ınsan hataları neden oluyor Pılotların kendı aralarında anlaşmazlıga duşmosı veya kontrol kulesıyle uçaktakılerın bırbırlerını yanlış anlama ları kazalara neden oluyor Kara kutu Teknolojı ıle psıkolojı uyuşmazlık ıçınde mı? Son yıllarda uçakların elektronık sıs temlerınde çok buyuk gelışmeler oldu ve pilotlar da bu teknolojının bır anlamda 'kolesı" oldular Pilot hatalarından kaynaklanan kazaların oranının bu ka dar yuksek olması dunyadakı bırçok havacılık kuruluşunu, pilot eğıtım programlarında cıddı degışıklıkler yap maya ıttı Her şeyden once pılotlara, bu teknolojıyı nasıl en verımlı şekılde kulla nabıleceklerının anlatılması gerektığını soyluyor uzmanlar Tabıı pılotların stres altında sıstemlı hareket edebılerek ve dogru kararlar verebılecek şekılde ye tıştırılmelerı de çok onemlı NP var kı bu sorun sadece pılotların egıtılmesıyle halledılemeyecek kadar karmaşık Elektronık uçuş sıstemlerını tasarlayan muhendıslerın de pilot psıkolojısını hesaba katarak çalışmaları gerekıyor Kokpıt tasarımcılarıyla pilotlar arasın da cıddı bır ıletışım kopukluğu var bu da uçuşlarda olmadık sorunlara yol açı yor 1960'larda uçakların kokpıtlerı şımdı kılerden çok farklıydı O yıllarda pilotlar bddece yukseklık motor sıcaklıgı yakıt durumu gıbı bırtakım kaba verılerı elektromekanık gobtergelerden takıp edıyorlardı Şımdıkı uçaklarda ıs>e pılota sunulan verılerın haddı he&abı yok Gerçı kokpıt tasarımcıları bu verılerın pılota sunumundakı en onemlı faktorun pılota mumkun olabıldığınce az yuklenmek olduğunu dusunuyorlar ama bu yonde yaptıkları tasarımlar bazen pılotlara karşı çalışmaya başlıyor Kazaları araştıran uzmanların raporları, motorla ılgılı verılerde ıbre yerıne sa dece ışıklı gostergelerın kullanılmasının sorunlara yol açtığını, pılotların bu gostergelerın bazılarına bır turlu yeterlı dık katı yoneltemedıklerını gosterıyor Boeıng fırması gostergelerle ılgılı boyle sorunlar yaşanmaması ıçın yenı gelıştırılen uçaklardakı yenı gosterge sıstemlerını bır oncekı modelı temel alarak tasarlıyor, dolayısıyla pilotlar sa dere alışkın oldukları sıstemın bıraz daha gelışmış bır halıne uyum sagla maya çalışıyorlar Aksı halde pılotların yenı kokpıte alışabılmelerı ıçın yaklaşık 800 saat uçmaları gerekıyor Araştırmalardan çıkan çok ılgınç bır sonuç, pılotların acıl durumlarda elekt Pilot kabinindel ustunlugu uzerı Yılmuz Zenger "Tufek ıcad oldu mertlık bozuldu", de olduğunu soyleyemeyız Mertlığı boznr Unlu Fransız ressamı Delaroche'un, < Tablot'nun 1839'da çektığı ılk fotoğrai "Resım artık olmuştur" dıye bağırmas hıçbır zaman resmın yerını alamadı Gunumuzde de dıgıtal teknolop çıkın lojıyı <;ılıp atacagı goruşlprı one surulm aslında bır yanılgıydı Çunku dıgıtal ve a dışlaması gerekmıyordu ve her ıkısının ı ve zayıf yonlerı vardı Her ıkı sıstemın < kullanım alanları vardı ve olmalıydı Nıtekım uçak kazalarıyla ılgılı yorumİE lot kabınlerındekı gostergelerın buyuk ç yersız, hıç de gereklı olmadan di|itale, donuşmesının sakıncaları ortaya çıkırc gosterge kadranında ıbrenın hareketlerı buk ve hızlı algıladığı, sayısal gostergelp hareket etmesı gereken anlarda yavaş yaptığı goruluyor Demek kı, sayısal g( teknoloıı olduğu ıçın her yerde kullanılm hata, uçaklarda yuzlerce kışının olumun mın hazırlayabılıyor * Şımdı, dıgıtal ve analog sıstemlerle once, dıgıtalın tarıhsel gelışmede kılorm sayalım Dıgıtal bdyısal teknolojının yarım c gunluk yaşamımızda analog uygulamal. 15 yılda gerçekleştı Genel amaçlı 1944'te, ılk dıgıtal bılgısayar 1946'da, u trafık kontrolu 1951'de, bılgısayar prın grafığı 1960'ta kullanılmaya başlandı ve yısal teknolojı ınanılmaz bır hızda yayıldı Muzık elektronıgınde ıse Sony 1979 men'ı yenı urun olarak pazara surerken ler tanıttı Fotoğraf ve sınema alanında ket kontrollerı, 1985'te dıgıtal fılm moı Kodak Photo CD'yı çıkardı Bu yıl yapılj talleşme ünhof, Haselblad gıbı fotoğraf dar gırmıştı Şöyle bır duşunun Evlerım şında, anolog teknolojı olarak ne kaldı? dıgıtal çılgınlığın bır yan etkısı olmayaca Üstun ve zayıf yonler Sayısal teknoloıının sundugu olanak Yıne de, karşılaştırmalı değerlendırmey temlerın akrep ve yelkovan, ıbre gıbı s da duşunemeyız Ayrıntının bır noktadaı Kazaları araştıran uzmanların rapörları, motorla ılgılı verılerde ıbre yerıne sadece ışıklı gostergelerın kullanılmasının sorun gozardı edersenız, dıgıtalın kusursuzluj gıtal bır noktada kesınlık ıfade edıyor ( lara yol açtığını, pılotların bu gostergelerın bazılarına bır turlu yeterlı dıkkatı yoneltemedıklerını gosterıyor. Pılotların yenı bır değer kaybına uğramadan benzer vı kokpıte alışabılmelerı ıçın yaklaşık 800 saat uçmaları gerekıyor. 5086