Katalog

J EOLOJI Dünyanın her bölgesinde bulunan kum, nasıl oluşuyor? Neden farklılıklar gösteriyor? Deniz kabukluları ve kum ilişkisi... Kum dünyasında gezinti K umsaldan elımıze bır avuç kum alıp kum tanecıklerı nın parmaklarımızın arasından suzulup aktıgına tanık olduğumuzda aslında yerbılım tarıhı nın mılyonlarca yıllık bır urunuyle karşı karşıya gelırız Kum tanecık lerı mıkroskop altında ıncelendıgınde ıse, kokenlerı ve hangı aşa malardan geçtıklerı ortaya çık makta ve yerbılım tarıhının buyuk bolumune ışık tutmaktadır Başta kuvars ve feldıspat olmak uzere, kumların buyuk bır çoğunlu ğu, anakarasal kayalıklar gıbı, dağlık alanlarda yaşam bulur Buzulların devımmı donma ve erıme çevrımlerı ıle parçalanan bu yuk kayalar, daha kuçuk kayaçların ve çakıl taşlarının oluşmasına neden olur Daha sonra, bıtkı ve yağmurlar dan kaynaklanan kımyasal etkıler parçalanan bu kayaları daha da ufa layarak kum taneoıklerını doğurur Yerbılım uzmanları kumu, çapı 0,05 ıle 2 mm arasında olan kaya parçacıkları olarak ta nımlıyor, daha buyuk pdrçacıklar ça kıl daha kuçukler Bu kum orneğı, ruzgârdan kayndkldfidn bır ıse çamur kapba aşınmanın ızlerını taşımaktadır Donuk mat yu mına qırıyor zeyler kum tanecıklerının, su degıl de, ruzgarla Dogunıddn son suıuklendıklerı bır sııada aldıkları darbeleıı yansıt ra kum tanecıklerı maktadır Ruzgar kokenlı bu tanecıklenn yuzeyı, daglardan ve tepe su yogun ortamlaıın yuzme ve cıtalanma olanak lerden ınen sularla larından yoksun oldukları ıçın puruzlenmeye daha ırmak yataklarına açıktır Bu nedonlc başka tanccıklerle karşılaştık suruklenırler Ora larında daha da aşınırlar Bu tur kum tanecıklerı da yuvarlanıp, bırruzgann hızından da nasıplerını alırlar Çol kumla bırlerıne çarparak rının bır başka farklı 07PİIıgı de> tanpcıklprın çok bu kez de, bır kaya farklı boyutlarda olmasıdır Tortulann elekten ge parçasının ruzgar çırılmebi surecınde su havadan çok daha "ınce almayan yuzundekı eleyıp, sık dokuyarak buyukluklerı bırbırlerıne yagırdaplı bır su bırı kın o/d/ı pdrçdcıklan bır araya toplar kıntısı ıçınde topla Kahire ve İskenderiye arasındaki Büyük Sahra nırlar Yolculugun bır sonrakı aşamasına dek yıllar geçebılır ama sonunda bırıken bu kum tanecıklerı bır ırmak kanalıyla dag ları terk ederler Ir mağın ıçındekı kumla rın bır bolumu kıyıya ulaşırken, bır bolumu de yol boyunca tortu olarak kalır Orta buyuklukte bır ırmağın kumlu tortusunu 1,5 kı lometre taşıy a b 11 m e s ı ıçın bır mılBu resımdekı tum mercan ve denız kabukları yon yıl ka ışıltısını yıtırmış dış yuzeylerı donuk, tebeşıdar bır sureGuney Pasıfık'tekı kımı adaların kıyıld rımsı ve delıklı bır gorunum almıştır Kalkerlı yı gerektırır mlar, denız lalesı ve "Crınoıdea" sınıfınd kıyı maddelennın çurumesı sonucunda meyBu sureç bıçımındekı denız Cdnlıldrının kalıntılanı dana gelen bu duruma tropıkal Florida adaboyunca sumuştur öncelerı bıtkı oldukları sanılaı larındakı beyaz kumsallarda zaman zaman yun ıçındekı hayvdnldrı kdlkerleşmı^ bır d\zı tekerlt tanık olunur Sıcak denız suyu, yoğun guneş kımyasallar levhadan oluşan uzun qovdelere sa/ı/pf ışıgı ve bol mıktarda yagmur suyu olu bıtkı kum tane vanldr olunce, yumuşak dokulan ^urur ı ve hayvan ıskeletlerınden kalan karbonatların cıklerını parve kalkerleşmış dıskler okyanus dıplerın yenıden denıze kanşmasına yol açar latır K um un oluşmaz Kımı kumfarklı yerlere dağıtılrnasında ruz sallar denızlerde ya da denızlerın qârın da en az su denlı buyuk bır yakınlarında oluşan kıreçtaşı parpdyı vdrdır Bıtkı ortusunun yogun çacıklarından meydana gelmıştıı olmadığı yerlerde kum parçacıkSuyun sıcak dırımsel etkınlıklerın ları ruzgann etkibiyle devınıme ge yogun oldugu bolgelerde ıse çer Bu dpvınım sırasında kıpır kıkumsallar kısmen ya da tun'ıuyle pır oynaşardk bırbırlerıne tobldr omurgasız denız canlılarının kalın kımı zaman da bu toslama sonu tılarından oluşur Doganın en goz cunda yerden otuz kırk santım ha kamaştıran ve ıncelıklı sanat yapı vaya uçarlaı Ruzgarın taşıdıgı ları olarak nıtelendırılen bu kalkprlı kum tanecıklerı cılalanmadıklarınkumullar araştırmacıların da en dan buzlu donuk bır gorunum çok ılgısını çeken bır turdur alırlar Kaynak Scientıfıc Amerıcan Kumsalların tumu de daglardan Ağustos 1996 Turkçesı:Rıta Ursuruklenen kaya parçalarından gan Florida, Hint Adası Lufuka Adası, Tonga, Giinej Pasifik En goz kamaştırıcı ışıltılı beyaz kumsalların bır bolumu Meksıka Kor fezı'ndekı Bahama Adaları boyunca uzanan kıyılarda yer alır Bu yorenın kumları "oolıt" adıyla bılınen puruzsuz, porselen katılığında kıreçtaşı zerrecıklerınden oluşmuştur Yunanca 'yumurta taşı" anlamına gelen oolıt zerrecıklerınde bu "yumurtalann" nasıl oluştukları ıse henuz tam olarak bılınmıyor Elektronık tarama mıkroskobu ıle bakıldığında, çatlamış bır oolıt tanecığının, çekırdeğı çevresındekı (resımde gorunmuyor) ust uste yığılı kalsıyum ve magnezyum karbonat katmanları kolaylıkla gorulebılır Havvksbill, Bahama Adalanı Japonya'nın guneyındekı kımı adalar, o guzelım yıldız kum tanecıklerıyle unludur Yıldız kum tanecıklerı, okyanuslarda yaşayan, delıklıler takımından tek hucrelı denız hayvanlarının kabuklarından oluşmuştur Denız canlılarının hangı sınıfa baglı olduklarını anlayabılmek ıçın kabuklarının ıncelenmesı gerekır Ryukyu Adaları, Japonya Kuzey Amenka buzulu gt zulla bırlıkte suruklenen tort gusundakı engebelı kıyı şe sımde, kuvars (renksız zerre be ve kehrıbar renklı) ve dı lerden (sıyah) oluşan bu to nulmuştur. New Hampstıire, H Kuzey Kıyısı 5036