Katalog

T A R T I Ş M A ED İ T Ö R E M E K T U P Universitelerimiz uluslararası platformda yarışmalı mı? Sclman ikhıılııl* T urkıye dekı umversıtelerın problemIprıne çogumuz aşınayız Bıt prob lemın çozumune yonelık başlangıç takı en onpmlı adım problemın anlaşılma sı bundan sonrakı en belırleyıcı adım ıse problemp uygun çozumun bulunması ve uygulanmasıdır Bu doğrultuda başarıya ulaşmak ıçın de mutpvazı, ortak bır hedef çerçevesınde goruş bırlığıne varmalıyız Konumuza şu soruyu sorarak gırmek ıstı yorum "Turkıye'de uluslararası standartlarda ust duzeyde bırıkı unıversıte ve araştırma enstitusu olmalı mıdır 7 " Kı saca "Turkıye'nın bır Prınceton'ı veya Harvard'ı olmalı mıdır?" Bu buyuk bır bılgısayarda yuksek performansa sahıp mıkro ışlemcı kullanmaya oncelık verılıp verılmemesıne bonzerdır "oncelık vermelı mıyız?" Egpr rpvabınız evet ıse aşagıdakı mutpvazı oncrılerımı okuyabılır sınız akbi taktırde onerılerım gprçek dışı gorunpcektır Bu noktadan ıtıbaten ceva bın evet oldugunu varsayarak dpvam pdıyorum Turkıye dekı matomatık bo lumlerının boruniarına bır derece aşına olan bır matpmatıkçı olarak dıgor dısıp lınlorle ılgılı yanlıs. goruş sunmamak ıçın kendımı dıha dar bır çerçeveyle binırlıyo ruın lurkıyo ulublarardsı matematık camıasına yarışma psasları çerçevesınde katılmalı mıdıt > eger cevap evet ıse "nasıl bır yol ızlemelıyız?" Matematık Bolumlerı hdkkınddkı yazdıklarımın genel olarak dıger dısıplınler ıçın de goçorlı ola cagını sanıyorurn Yukarıdakı hedefe ulaşma doğrultusundakı mutevazı onerı lerım aşagıda sırdlanmıştır Neleryapılmalı? 1. Dunyanın ust duzey unıversıtelerı ıle yanşacak, ortak ışler yaparak ve ılışkıler kutacak yurt ıçınde de uJuslararası stan dartları duzenleyen bııkaç model unıversıte ve enstıtunun kurulması Ozellıkle bu umversıtelerın "Kurum Dışı Değerlendırme" bureoıne açılması demektır (tıpkı lyı bılımsel makalelerın yayımlana bılmesı ıçın konudd uzman dış hakemle rın degerlpndırmpsınden geçırılmesı gıbı dunyanın buyuk bır bolumundekı gelış mekte olan kalıtelı unıversıtplpr perıyodık olarak dib degerlendırme surecınden ge çırılır) Mamafıh bu dış degerlendırme buıe cıyle bddeoe derslerın akredıte edılmesını dpqıl ogretım uyesının araştırma ogretını ve akddemık progrdmidrının kapsimlı porıyodık degerlendırıliTiebinı kdstedıyoıum Dib degerlendırme ıçın dunyadakı sayqın akademısypnlprın yar dırrıını ibterneden once kapsamlı bır ıç deqerlendırme surecı tamamhnmahdır Amerıka da çoyu aidbtırma unıversıtelerı nın aldıkları malı destegı savunabılmek ıçın bu iiıreçten perıyodık oldrdk geçme lerı gereklıdır Tabıı kı araştırma proıesı deslegı lısansuitu oyrenubiııın yetibtı rılmesı servıs ve de genel olarak ogrptıın bır bolumun dogerlendııılmebindekı ana ogelerdır 2 Bu model unıvoısıte ve enstıtulerde çalısanlard dunyıdikı ben/erı ust dıızey dekı kuruluşlarda verılene eşdeğer maaş vcrılmobi bolum kutuphanelerı ve bılgısayar ağları spvıyplerının ust duzey dunya btandartlarında kurulması oğretım yukunun de dunyadakı ılerı araştırma unıverbitelerı sevıyesıne dyarlanması Dunyadakı kuvvetlı akadpmısypnlpre go rev verılmebi ve bunlardan ustun perfor mans beklenmesı Ömegın bır araştırıcı nın ucretındekı urtib tıakkında karar verı lırken araştırmaları, uluslararası uzman larca degerlendırılebılır (ayrıca ogretım ve servıs duzeylerı yerel olarak degerlen dırılebılır) 3. Aktıf zıyaretçı programı duzenlen mesı (Bıı yerde duzenını kurmuş ulusla rarası uzmanlar, başlangıçta qp|ışmekte olan unıversıtelpıde uzun donemlı gorev kabul etmekte ısteksız olabılırlpr anrak bır donem bır yıl veya bırkaç yıl ıçın /ı yaretçı ogretım uyesı statusunde kendı araştırma konularında dınanıık bır ortam da ders vermeyı kabul edebılırler) 4 Aktıf doktora sonrası zıyaretçı ve yardımcı doçent pozısyonları sağlanması, ve dunyadakı yenı doktoralı ele manların bu pozısyonlara çekılmesı. Ayrıca tenure (devamlı pozısyon) sıste mı kurulmdbi lurk hodtio ustu ogrenc ı lerı ve genç ogretım uyelenne bıt mesaı ıleterek ib ımkanlarının ucret sevıyelerı nın ve tpnurp almalarının timamıyla onların nkadomık performaribldrınd buglı oldugunun bıldırılmesı (Akademık perfor manslaıı kıdemlı ogıetım uyelerıııce duıı yada konusunda uzman kışılprp danışa rak degerlendırılpcpktır) Tabıı kı bu aka demık ydrışmanın tum dunyaya açık oldugunu ayrıca boylemeye goıek yok Yurt dibina gonderdıqımız bınlerce yuksek lısans ve doktoid ogıenrısıne okul mabrdfldrınırı yanibird ayda 1000 er dolar odprkpn yurt ıçınde saygın arastır malar yapan bır avuç dıridmık ogretım uyemızın (yprlı veya yabancı) 500 dolarlık maaşla (bu satırlar Hazıran 1996 da yazıl mıştır) perışan durumlarını gozlemek benı huzne bogmaktadır bu bon derece adıl olmıyan bır durumdur hitta bu bır kıyım dır1 rerıoılere vermesı Unıversıtenın kendısını akîdemık mukemmelıyet merkezı olmaya ve yaribmaya kapaması demektır1 Bu da medıokrasının (vasatlığın) başarısı ıçın en garantılı yaklaşımdır lyı unıversıte, uzun donpm pozısyonlarını boylesıne buphe dolu bır yolla ıpotek ederek aka demık kış uykusuna gırmek yerıne surek lı olarak dunyadakı en lyı doktoralı kışılerı arayıp bulup çalıştırmaya çaba sarf etme hdır 5. Yurtdışına motıve olmuş, nıtelıklı burslu ogrencıler gonderılmesı, (Örneğın ABD ye gıdecek ogrencılere en lyı 40 unıversıteden kabul alrnaları burb verıl mesıne bır koşul olarak ıstenebıhr) ve destegın surmesının başdrılarına baglan ması En onemlısı bu burslar uzun do rıemlı borçlar olarak duzenlerımelıdır ga rantı edılmış ış ımkanı olarak değıl1 Aksı takdırde bu suııstımale açıktır Yukarıda belııtılen hedeflerın geıçek lebtırılmebinın bır pard meselesı değıl, fa kat KARAR ve ÖNCFLİK konusu oldugu na ınanıyorum Yanı butçemızın %1 ını (sembolık tahmını bır deger) bu hedefte haıramak ı&teyıp ıstemedıgımıze karar vermelıyız Daha mutevazı yaklaşımla bu Turkıye de dunya akademık btandart larına erışen Bln veya İKİ akademık mpr kP7 kurulmdbi kararıdır Bu karar dunya nın çebitlı yerlerınde asırlar once verılmıştır Mpspla bu karar Turkıye de sporda venlmış gıbı gorunuyor Galatasaray, Fenerbahçe, Beşıktaş, Trabzonspor gı bı lutbol takımları Efes ve Ulker qıbı Karar ve oncelık konusu ürkiye'de uluslararası standartlarda üst düzeyde biriki üniver, site ve araştırma enstitüsü olmalı mıdır?KısacaTürkiye'nin bir Princeton'ı veya Harvard'ı olmalı mıdır? basketbol takımları uluslararası arenada yaribmdya karar vermış gozukuyorlar bu i m ı ç ' a en lyı antrenor en lyı oyuncuları dlıyor ılerı duzeyde dntreman ımkanları yaratıyor ve uluslararası sevıypdp para oduyorlar ve sonuçta mutevazı dd olsa uluslararası başarılar pldp pdprek duru ııu geldıler Bu tur tartibmalarda çok sık karşılaşılan Bu kadar takır bır ulkedp bıı ^uıu ıı\i>an Uu^tık mddş. dlırken çok fa kır bolgesel unıversıtelpr mevcutken vs bJh<,ettıqın tuıdon bıı luks ıçın yatınm yjpılmasını nasıl beklersın7 tıpınden ıtı n z h r d i n knçınmak ıçın bılerok mutpva , zı bır vpya ıkı model akademık merkez * hpdpfını ortayn attım Tpkrar tekrar soru mu vurguluyorum Ulublararabi btandart lara uygun Tuıkıyp dp bır vpya ıkı akade mık merkez ydratnidk ibtıyor ınuyuz ibte mıyor muyuz 9 Idbıı kı Junıor College turunde ogre tım dgırlıklı unıversıtplprın pndustrıypl leknık egıtım okullarının yukbek meslek okullırı vs onemınp VP gpreklılıgınp ınanı yoıuııı hdkat bu tuı kuıunıluıııı ıhtıydçld rıyla ust duzpy Linıversıte VP araştırma enstılukıının ılıtıyaçldrını kdtbi karbiya koyarak bırınden dıgerı lehıne odun vprp rek dLizeyden lı raydt etmemelıyız Tuık Unıveısıtelerının kuvvetlı yonlerın den bırı açık ogretım uyebi pozısyonu nuıı çoklugudur (yeterıiK e po/ibyon ol maması çoqu ABD unıversıtesının mate mitık bolumlerındpkı golışmelprı son 1fı bonedc oldukça yavaşlatmı^tır ddhd ko tusu Avrupa Unıversıtelprınde rıddı dur gunluklara yol açmış bunu aşlp cjeru, akademısyenlere destek olmak ıçın <:im^ gt.çıcı vt, pahdlı çozumltre zorldnmıs.lar dır) Çogu Turk Unıversıtesının.yijrt dışına gonderdıklerı doktouı oyıenuterine don duklerınde b iŞİımik uzere ış garantısı voıdıklrrını yorıınco şoke uluyorüm be lecektekı pozısyonlarını ılşnde yâparak ları çalibnnnın kalıtcsıne bakmaKsızıri 6g Guçlu yonlerımız bundan rahatsız gozukmuyor (ogrenule rın nıyc şıkayet etmedıklerını şımdı daha lyı anlıyorum çunkı daha lyısını bılmıyoı lar Kotu bır modele bakarak unıversıte nın boyle bır şey nlacagını duşunuyoılar notıcedo aktıl kutuphdnp kullanma alış kanlığının qereklılıqını bılo hıssetmıyorlar) Gene yakınla'da Mıchıgan State Unıver sıtesınden (MSU) bır ogrencımız Turkı yp'de ust duzeydekı unıversıtelerımızın bırısının kampusunu zıyaret ederkpn ba na bunu .oguk duş tebirı yapan bır şekıl de şoyle ıtade etmıştı 'Bu kampus MSU kampusune çok benzıyot hatta çok daha guzel gorunuyor, fakat en buyuk fark MSU'da 40 kutuphane ve 1 kdfeterya (aslındd 2) mevcutken, bu kampuste 40 kafeterya ve 1 merkezı kutuphane var Bır bolum kutuphanesı luks dpgıl şarttır Bır 'araştırma unıversıtesının (ABD de bırıncı veya ıkıncı sınıf unıversıteler) matematık bolumu ıçın dınamık bır bolum kutuphanesının nasıl olması gerektığı hususunda aşagı yukarı belırlen mış ulublarardbi standartlar mevcuttur Ornegın yeterlı bır matematık kutupha nesı ıçın şımdı yaklaşık kabaca senede 150 200 bın dolarlık derqı butçpsıne (kı taplar dahıl edıldıgınde 200 250 bın do lar) gerek duyulacağını tahmın edıyorum bu konuda uluslararası dış degerlendırme koiTiıtebi daha dogru rakam verebılır Ku tuphanesız ve ılerı sevıyede bılgibaydr agına bahıp olmayan bır bolume sahıp ol mak motorsuz bır araba uretmeye eşde gerdır bu kadar basıt Turkıye dekı bazı ogretım uyplerımızın Bızım bolum kutup hancsınc ıhtıydtımu yok, merkezı kutup hanemız var ısteypn gıder kıtabını orada okur beklındc şıkayetlerını duydum Bu, bır lıse veya meslpk yuksek okulu ıçın dogru olabılır ust duzeyde ardbtırma yapan unıversıteler ıçın kabul edılpmpz Fsasında unıverbitelerdekı kutuphanelere cıddı b r şekılde oncelık verılmemesı bır nevı uzun vadede butun toplumda kı tap okumamd alışkanlıgına kotu bır ust duzey orneqın oluşturulması demektır Ornegın Uerb kıtdplarının dışındd unıver sıte oqrencılerımız ne kadaı dkademık kıtdp ve dergı okur'' Parklarda kahvpler de otobub ve tren yolculuk larında kaç kışıyı gunluk ga zeteler ve haftdlık aKtuel mı zah dergılprının dışında elın de bır kıtap okurken gorebı lırız"5 Buyuk şphırler dahıl neden çarşılarda dogru du rust bır kıtapçı bulamnyız? Turkıye de bazı gelışme lere karşılık unıversıtelprı mızle ılgılı cıddı hatalar yap tıgımızı goruyoruz Bunun sonucu akade mısyenlprımızı dış dunya ıle.etkıleşım ve ydribmddan boyutrddık onlan açlık duze yındekı maaşlara mahkum ettık fcoylolık le akademık yarışmayı oldurup akademık mukemmelıyet çalışmalarını yıkmış öldıık Yuzmp h ivuî:lu tenib kortlu ahb* verış merkezlerıne^toenzıyen buyuk bınarricam pusleı kuıarken zengın kutuphane \re bıl gı agldrını bına ıçlerındekı araştıürıları teşvık etmeyl ıhmal etmış gozukuyoruz Gpc.mrj.teki hataldrı kdbul etmök ve ro tayı yenıden ayaclamak bencp.şımdı atıl ması yı >oken en acıl adıındır Pozıtıt taraftan bakacak'olursak TUBI TAK bıı problemlerın çogunun (drkındd oldrdk buzı reformları başlatmış gozukıı yor Orneqın TUBITAK geçmış 5 yıldd ulubldrardbi bırtakım ust duzey konfe ranshrı her yıl desteklerkpn bu tuı aıaş tırnid konlerdribldrına uluslararası stan darthı gptırmeyı başardı Son 4 senedır yaz donemı araştırmalarımı yapmak ıçın Turkıye dp bazı unıversıtelerı zıyaret e^dı yorum vt her yıl dkademık koşulldida bı raz d ıh ı lyılpşmp gozluyorum Kolaycd eıışılen ve onerılere açık ba/ı rektor ve unıversıte yonetıcılprı IIP karşıhşm.ık ce saretlendırıtı Son olarak burada ple aldıgım konu nun genel unıversıte sorunlarındnn sade ce bır tınesı olduguna ışarLt etınelıyım ornegın lısans duzeyı oqretım ders ıçpngı VP dırjer kobullarddkı nıtelıgın yuksel tılmesı qıbı konuldr burada ele alınmadı BurndT vurgulanan geneıde yuksok ogretımımızde model teşkıl edebılecek uluslararası duzeyde bırkaç unıverbite ve ardbtırma merkezıne olan ıhtıyacımızdır * Mıchıgan State Unıversıty, Department of Mathematıcs, East Lansıng, Mıchıgan, 48824, USA EMaıl akbulut© math msu edu Turkıye dekı umversıtelerın bolum ku tuplnnelprının bulunm.ımasını uluslarara bi dkademık standcjrtların eksıklıqıne ışa rpt etmek ve bunun nelere bebep olaca gını vurguldindk ıçın ornek olarak verıyorum Ydkınlarda zıydret ettıgım bellı başlı unıversıtplprımızın matemıitık bolıımlerın den lııç bırının bolum kutuphanebine (bu rada kapısına kutuphanp yazılmış boş odaldrı kabtetmıyorum) sahıp olmadıkları nı uAiİprek gozledım dıqer bolumlerdekı d u r j m u n dd benzer oldugu anldşılıyor Daha da kotusu bazı ogretım uyelerı Bolum kutuphanesı 503 4