Katalog

DEPREM A Marmara Bölgesinin aktif tekton Jeofiziksel ve jeolojik bulgulann ışığında, Marmara Denizi ve çevresinde tahmin edilenden oldukça fazla kınk zonlannın variığı gözlemlenmiştir. Tuncay Taymaz* ige Denızı ve çevresı, Doğu Akdemz Bolgesı'nde sısmık etkınlıIğın yoğun olarak gözlendığı AlpHımalaya dağ kuşağının oluşturduğu bır bölgede yer almaktadır Anadolu ve Avrasya levhaları arasında gözlenen hareketın buyuk bır kısmı, Kuzey Anadolu Fayı (sağyönlü doğrultu atımlı kınk zonu, 1000 km) boyunca batıya doğru ıletılmektedır 31 derece Doğu boylamının batısında, Kuzey Anadolu Fayı çızgısellığını, bırbırıne paralel doğrultuda sıralanan bır fay sıstemıne bırakmaktadır Bu sağ yönlu kırık zonları, Marmara Denızı ve çevresinde gözlenen sismik aktlvitenın kaynağını oluşturmaktadırlar Bol gede gözlenen deformasyonlar (depremler), bu kırık zonlarında gerek doğrultuatımlı faylar (yanal yonlü hareketler) gerekse normal faylar (açılma hareketlerı) boyunca oluşmaktadır Marmara Denizi, Ege Denızı veKaradenızı bırleştıren 275 km uzunluğunda 80 km genışlığınde guney kısımları daha sığ fakat yer yer derınlıklerı 1250 metre'ye kadar ulaşan derın çukurluk ları ıçeren denızsel bır çokelme ortamıdır Kuzey Anadolu Fayı'nın en batı ucunda bulunan bu çokelme ortamında, bu onemlı kırık zonu karakterını de gıştırerek, çızgısellığını bırbırlerıne paralel olarak gelışmış bırtakım fay zonlarına bıraktığı ve deformasyonun oldukça genış bıralanda (120 km) etkınlığını surdurduğu gözlenmektedır Anadolu levhasının batıya doğru kaçış hareketı, ışte Marmara Denızı ve çevresındekı bu fay sıstemlerının yardımıyla Kuzey Ege Bolgesı'nde de etkın lığını surdurmektedır (Ambraseys, 1988, Taymaz ve dığ 1991, Taymaz 1995). Marmara Denızı içensınde Kuzey Anadolu Fayı'nın davranışı ve geometnsı karasal bolgede gözlendığı gıbı açık değıldır Bır başka deyışle, Anadolu levhasının batıya doğru hareketı Marmara Denızı ıçerısındekı bırtakım kırık sıstemlerı boyunca oldukça karmaşık bır mekanızma ıle Kuzey Ege'ye ıletılmektedır Marmara havzasını (çokelme ortamını) oluşturan kırık zonları hakkındakı en onemlı bılgılerı, Deprsm sismolojisi, sismik kırılma ve yansıma verılerınden ve dolaylı olarak jeomorfolojı, jeoloji, neotektonık ve uydu verılerınden faydalanarak elde etmekteyız Son yıllarda elde edılen jeofiziksel ve jeolojık bulguların ışığında Marmara Denızı ve çevresinde tahmin edilenden oldukça fazla kırık zonlannın variığı gozlenmıştır Marmara Denızı ve çevresını en çok etkıleyen dep remlerı ozetlemek gerekırse Ambraseys (1988): 9 Ağustos 1912 SarosMarmara depremı: Ms=7.4. Yuzyılın en buyuk depremlerınden bırı olan bu depremde 310 yerleşım bırımı hasar gordu, 2836 olu, 7353 yaralı 24980 ev tamamen yı kıldı, 15000 ev ağır hasar gordu 83633 kışı evsız kal dı 50 km uzunluğunda fay (kırık) hattı yuzeyde gozlendı Heyelanlar, kum fışkırmaları rapor edıldı ve epısantırdan ıtıbaren 100 km'lık bır daıre içensınde kalan bolgede (ozellıkle, Balkanlar'ın tama mında) hıssedıldı Bırçok buyuk olçeklı artçı sarsıntılar ana şoku ızledı Bu depreme aıt kırık zonu uydu verılerın den elde edılen fotoğraflarda Gazıkoy (Ganos)'den Sa ros a kadar çok net olarak gorulmektedır 4 Ocak 1935 Marmara depremı: Ms=6.4. Marmara Denızı ve çevresinın eş yukseklık, eş derinlik ve drenaj harıtası (Smıth, Taymaz ve dığ. 1995). Eş dennlık gozlemlerıne ait MarmaraAvşa ve Paşalıverıler IOCUNESCO, Dz.K.K/SHOD ve bu çalışmaya aıt venlerden deıienmıştır 200 metre'den daha yuksek olan bölgeler sarı ıle renklendınlmıştır. Marmara Denızı ıçerısındekı eş dennlık aralıkları her 200 metre'de sureklı çızgılerle, 50 metre ve 100 metre derlnlikleri manı Adası açıklarında oluşan bu depremde, adalarda ise kesıklı çızgılerle ışaretlenmıştır. Ayrıca, 1000 metreden daha derın olan çökuntu havzaları mavı ıle renklendırilmıştir. E, Ekınlık adası; G, Gazıköy; GB, Gemlık Korfezı; GH, Halıç; H, Hoşköy; I, Imralı; İG, Izmıt Körfezı; LA, Apolyont Gölu; Ü, Iznik Golu; LM, Manyas Gölü;ve Kapıdağ yarımadasının batı ; sahıllerınde hasar gozlendı. M, Marmara Adası; P, Paşalımanı Adası. En fazla hasar Marmara Adası'nda gozlendı, kırık zonları, kum fışkırmaları, heyelanlar ve kaynak sularının kuruduğu rapor edılmıştır Hayırsız Ada' nın orta kesımlerınde yarıklar (kırık zonlan) gozlendı ve ada dakı fener kulesı yıkıldı Çanakkale, Edırne ve Istanbul'da panık yaşandı Deprem Sof ya, Selanık ve Izmır'de de hıssedıldı 18 Mart 1953 YeniceGÖnen: Ms=7.2. Marmara Denızı'nden Edremıt Korfezı'ne kadar genış bır bolgede hasara yol açan bu depremde 60 km uzunluğun da kırık zonları (Yenıce'den Gonen'e kadar) gozlendı Bınlerce yapı hasar gordu ve deprem Bulgarıstan Romanya ve Yunanıstan'da hıssedıldı Ozellıkle Manyas Golu nun batı kesımlerınde kum fışkır maları ve heyelanlar gozlendı (bkz Ketın ve Roeslı 1953) 18 Hazıran 1953 Edırne: Ms=5.2. Edırne'de bazı eskı yapılar ve tarıhsel bınalarda hasar I gozlendı Bu kuçuk olçeklı deprem, Bulgarıstan ve YunaW 30° 3P * Marmara Denızı ve çevresinın basıtleştırılmış tektonık modelı (Smıth ve Taymaz, 1995). Bu şekilde, bolgeyi etkileyen aktıf fay nıstan'da hıssedıldı slstemlerının dağılımı ve yıkıcı depremlere aıt fay (kırık) duzlemı çözumlerı arasındakı ılışkı çok net olarak gorulmektedır. Aktıf kırık (fay) zonları kalın (kırmızı) çızgıler ıle ışaretlenmıştır. Marmara Denızı içensınde mavi ile renklendınlmış bolge eş derınlıklerı 100 18EyluM963Yalova: metre olan ve kırık zonları ile sınırlandırılmış Marmara Çokuntu Havzasını gostermektedır. Içlerı golgelendınlmış buyuk daıreler, Ms=6.4. Çınarcık, Kaplıca ve Yalova gunumuze kadar (aletsel donemde) bolgede oluşmuş ve yıkımlara neden olmuş depremlerin yerlennı, kırık zonları ile ılışkısını bolgelerınde etkılı olan bu depve Fay Duzlemı Çozumlerını gostermektedır. Soz konusu depremler ve kınk zonları harflerle ışaretlenmış ve parametreleri sayremde, yuzlerce ev hasar gorfadakı Tablo'da verilmiştir. 4506