Katalog

S AĞ L l K Sigara, zararları ve korunma yolları Sigaranın zararlı etkilerinini ortadan kaldırılmasına yönelik tavsiyeler... Bakı Komsuoğlu* S igara ıçmek toplumsal bır sorun dur Son gunlerde ozellıkle Batı ulkelerınde sigara bırakma kampanyaları duzenlenmekte ve ıçmeyenle rın hakları korunmak ıstenmektedır Dunyada olduğu gıbı ulkemızde de sı gara ıçımı ozellıkle erkekler arasında yaygın bır alışkanlıktır Epıdemıyolojık çalışmalar sigaranın zararlarını ve hayatı kısıtladığını açıkça göstermektedır Myokard ınfaktusu (kalp krızı), kanser ve beyın damarları tıkanıklıkları dunyada ılk uç olum nedenını oluşturmaktadır Bu ulkemızde de boyledır Amerıka Bırleşık Devletlerı'nde yılda 2 mılyara yakın kışı kalp krızı geçır mekte ve yaklaşık 600 000 kışıde beyın kanaması olmaktadır Turkıye'de ıse 100 000 kışı yılda kalp atağı, 150 000 kışının de beyın atağı geçırdığı tahmın edılmektedır Bu ınsanların 1/4'u ılk 24 saat ıçınde kaybedılmektedır Daha da önemlısı yaşayanların tam anlamda topluma kazandırılması ve uyum gostermesı çok zor olmaktadır Sigaranın etkılerını anlatmadan once kalp damar hastalığı dışında ozellıkle akcığer kanserı, çeşıtlı akcığer hastalıkları (amfızem bronşıt) ıle de ılışkısını hatırlatmak gerekır Hıç sigara ıçmeyenlerde kalp krızı geçırme oranı bınde 22 ıken sigara ıçenlerde bınde 26'dır Sadece kan basıncı yuksek kışılerde bınde 25'tır Burada sigaranın hıpertansıyondan daha fazla et kılı olduğu gozlenmektedır Her ıkısı beraber varsa kalp krızı geçırme oranı bınde 110'a çıkmaktadır Eğer buna kan yağları yukseklığı ve dığer rısk faktörlerını de eklersek her bır kışıden 450 kışısı belırlı bır zaman sonra kalp krizı geçırmektedır Sonuçta kalp damar hastalığında total olumler yuzdesı, % 45 cıvarında oluşmakta ve bu olumlerın % 65'ınde sigara ıçenler bulunmaktadır Eğer sigara kesılırse % 45 cıvarında olan olum oranı % 38 cıvarına duşmek tedır kı bu onemlı bır sonuçtur pıhtılaşması uzerındedır Sigara ıçenlerın kanları daha kolay pıhtılaşır Yanı fıbrınojen duzeyı yukseltır Ayrıca pıhtılaşmaya yardımcı (trombosıtlerın) pulcukla rın etkısını arttınr ve damar tıkanmasını hızlandırırlar Bır dığer etkı ıse damar duvarındakı endotel hucrelerınde hasar yapmasıdır Damar duvarı endotelıne hem nıkotın hem de karbon monoksıt harabıyet yaratmakta ve trom gılerı sigara ıçenlere uyarlarsak şu sonuçlar çıkar Sigara ıçımınde yenı başlayanlarda kalp hızında ve kan basıncında artma hemen gozlenebılır (genellıkle kan ba sıncı mmHg artar) Ayrıca yıne bu kışılerde genellıkle sigara alışkanlığı başla yınca doz artar, 12 sigara yerıne bazen 3 4 paket sıgaraya çıkar yanı tolerans gelışır ve akut etkileri kaybolur Bağımlı lık boylece gehşmış olur 1015 sigara ıçtıkten sonra, bırakılsa bıle hastalık rıskı, sigara ıçmeyenlere gore halen 2 mıslı kadar yuksektır Sigara Içenle Pasif Olarak Dumanına Maruz Kalmanın llişkisi: bosıtlerın yapışmasına zemın hazırla( ,r ", maktadır Son olarak da kalbın atımlarına etkı ettığı ve öldurucu bazı rıtm bozukluğu yaptığını soyleyebılırız Sigaranın hlpertansiyonla (yuksek tansıyonla) ılışkısıne ge lınce Hıpertansıyonun başlangıçta hızlı ge lışmesınde ve damar duvarını bozarak damar sertlığının artmasında belırgın ro lu vardır Sigara ıçımının ozellıkle oynak tansıyonu olanlarda cıddı olarak kan basıncını yukselttığı bıldırılmıştır Sigara ıçen kışılerde ko roner kalp hastalığı ve perıferık damar hastalığı gelışme tehlıkesı sigara ıçmeyenlere gore belırgın yuksek olduğunu kesın olarak bılıyoruz Buna karşılık sigaranın ınme (beyın felcı) olaylarının meydana gelmesı uzerındekı etkısıyle ılgılı bıl gıler yaş gruplarına gore farklılık göstermektedır Inme geçıren hastalarda eğer sigara ıçımı varsa olum oranlarında belırgın artma gorulmektedır Dığer taraftan sigara ıçenlerde hem pıhtılı tıkanma, hem de beyın kanaması aynı oranlarda yuksek ı gorulmektedır (kanın pıhtılaşmasını arttırarak etkıler) Sonuç olarak ozellıkle 1020 yıllık uzun surelı takıplerde ınme geçırme oranının sigara ıçmeyenlere göre 3 mıslı fazla olduğunu soyleyebılırız Bu ılışkı sı gara sayısına bağlı daha da artmaktadır Sigara bırakıldıktan sonra beyın kanamaları belırgın olarak azalmakta ve 10 yıllık bır sigara bırakımının ıçmeyenlere yakın bır oranda ınme şansı verdığını soyleyebılırız Bağımlılık ve Sigara Sigara ıçenle sigaranın dumanını soluyan kışıler arasında hastalığa yakalanma yonunden farklılık olup olmadığı guncel bır konudur Bızzat sigara ıçmedığı halde başkalarının ıçtığı sigara dumanına maruz kalmak, kansere yakalanma rıskını taşımaktadır ozellıkle kadınlardakı rahım kanserlerı ıle akcığer kanserlerıne yakalanma oranları bırbırıne yakındır Aynı şekılde kalp damar hastalığına yakalanma oranları ıçenlere yakın olduğu gorulmektedır Ayrıca sigara ıçenlere gore ıçmeyenlerdekı nıkotın olçumlerı dumanla 1/4 oranında nıkotın alınabıleceğını göstermektedır Yanı 4 sigara ıçımı ıçmeyende 1 sigara kadar etkılı olmaktadır Eğer sigara fıltrelı ıse ve kapalı alanda ıçılıyorsa bu nıkotın mıktarı ıçenle ıçmeyenın kanında hemen hemen aynı olmaktadır Bır de hem sigara ıçıyor hem de dığer ıçenlerden duman alınıyorsa tehlıkenın buyukluğu açıkça ortadadır Tavsiyeler: Sigaranın Kalp Damar Hastalıklarının Gelişmesinde Koruyucu Yağlara Etkisi: * Sigara sempatık sınır sıstemını aktıve eder Sağlıklı kışılerde bu, kalp damarlarında kan akım) artması ıle sonuç ların Bu kışılerın derılerındekı damarlar kasılır, derı ısısı artar, venler genışler ve kan akımı artar Ayrıca dolaşımdakı yağ asıtlerı ve şeker artar * Sigara ıçımı devamlı olursa yanı alış kanlık oluşunca kan basıncı duşmeye başlar, kalp hızı artışı daha azdır, sabahleyın ıçılen ılk sıgarada etkıler daha belırgındır * Sigara ıçen kadınlarda hormon du zeylerı duşuktur Menopoza daha erken ulaşırlar * Sigara ıçenlerde kılo daha azdır Sigara bırakılırsa hemen kılo almaya mey lederler Kılo kaybının nedenı nıkotındır Çunku bu kışılerde tatlılara karşı ılgı azdır ve enerjı kullanımı hormonal olarak artmıştır Ayrıca lıpıd metabolızması da artmaktadır * Sigaranın kalp kası hucrelerını bozduğu gosterılmıştır Kalp kas hucrelerın de olume kadar gıden değışıklıkler yapar ve onun fonksıyonlarını bozar Bu nedenle kas hucrelerı olur ve kalpte tet be dokusu gelışerek kalp yetmezlığı ortaya çıkar Sigaranın Kalp Damar ve Diğer Sistemlere Etkisi: Nıkotın kalp hızı ve kan basıncını artırır dolayısıyla kalp kasının oksıjen tuketımı artar Dumanla alınan karbonmo noksıt ıse kanın oksıjen taşıma kapasıtesını azaltır Eğer hastada koroner ateroskleroz gelışmışse koroner kan akımı azalır ve ıskemı denen olay gelışır Ayrıca sigaranın kalp damarlarında kasılma yı provake ederek anı tıkanma yapabıleceğı de gösterılmıştır Sigaranın bır dığer etkısı ıse kanın Nikotinin Kalp Damar Hastalığındaki Rolü Ikı nokta uzerınde goruş bırlıgı vardır Gunun ılk ıçılen sıgaraları uyarma etkısı yapmakta ozellıkle streslı gunlerde ra hatlama ve gevşeme sağlamaktadır Bu hastalarda çekılen beyın grafılerı beyın aktıvıtesının senkronunda bozulma ol(ırkaç yıl once Guney ıPasıfık ın uydu goduğunu göstermektedır Demek kı bu 'runtulerını ınceleyen rahatlık tıbbı olarak beynın baskılanmaokyanusbılımcıler Paskal sından kaynaklanmaktadır ya Adası nın yuzlerce mıl Sigara ıçenlerın bırçoğu daha dıkkatlı guneyınde denız yuzeyının olduklarını soylerler Dıkkat, oğrenme yukseklıgının olağanustu reaksıyon zamanı ve problem çozme gı farklılıklar gosterdıgne tanık bı beyınsel fonksıyonlarda sigara ıçımıolmuşlar, soz konusu bölnın pozıtıf etkı ettığıne aıt bır kanıt elde gede yer alan ve bugune edılememıştır Sadece bazı dıkkat turle j dek gozden kaçan 850 mil uzunluğundakı rınde bıraz artma olmakta ve tedbır albır yanardağ dızısının çekım gucu nedema yetenegı bır dereceye kadar yuksel nıyle buradakı suyun bır noktada toplandımektedır qı goruşunu ortaya atmışlardı Geçen ılyaz aylarında bır grup Alman yerbılım uzmanı tarafından gerçekleştırılen Sigara Bağımlılığı Yapan Nearaştırma bu savı doğrulayarak boylesı bır den: yanardağ zıncırının gerçekten var olduğuSigara ıçımınde bağımlılık yapan nu kanıtladı Kıel Unıversıtesı yanardağ uzmadde nıkotındır Sıgarada var olan nı manı Colın Devey ın onculuk ettığı araştırkotın bazı sınır sereptorlerıne bağlanır mada ekıp ıkı ay boyunca bu alanda dolakolayca kan beyın barıyerını aşar bey şarak kaya ve tortu örneklerı topladı ve çenın her bolgesını etkıler ve asetılkolın, kımler yaptı norepınefrın, dopamın, seratonın va Bılım addinları zıncırın yerkabuğu ıle yezopressın ve buyume hormonlarının serrozeğı arasındakı kdtmandan yukselen kız gın bır kayadan oluştuğu sonucuna vardı bestlenmesıne yol açmaz Bu kızgın kaya yerkabugunun ıkı katmanıEğer nıkotın duşuk dozda ıse, beyın nın bırbırlerınden ayrıldığı ve aralarında ye hucrelerını uyarıcı yuksek dozda ıse nı bır denız yatağının oluştuğu Doğu Pası bloke edıcı etkı göstermektedır Sigara fık yukseltısının hemen batısında yer alıyor ıçme sırasında, duşuk dozlarda, kalp Bu nedenle Batıya doğru gıdıldıkçe yanardamar sıstemını bazı kemoreseptorler dağların ydşı buyurken zıncırın en genç aracılığıyla uyarmakta veya beyın sapıyanardağları da doğuda yer alıyor Yanar nın uyarılması ıle sempatık sınır sıstemı dağlar sıcak bölgeden uzaklaştıkça ve etharekete geçmekte, kalp hızı ve kan bakınlıklerını yıtırdıkçe tepelennın taze levhasıncı yukselmektedır larla yukselmesı de sona erıyor Bunları suEğer çok aşırı nıkotın alınırsa bu defa rukleyen denız yatağı da Doğu Pasıfık yuktansıyonun duşmesıne ve kalp hızının seltısınden uzaklaştıkça soğur ve dıbe çöazalmasına neden olmaktadır (vagal ker uyarı ve beyınle depresor uyarı) Bu bılDenızdağları Temelı adı verılen bu ya Sigaranın Davranış Üzerine Etkileri: Yapılan çalışmalar sigaranın ozellıkle gençierde kan koruyucu yağ duzeylerını etkıleyerek damar sertlığını arttırdığı ıspatlanmıştır Bu çalışmalara gore sıga ranın kalp damar sıstemı uzerındekı olumsuz etkileri, sıgaraya henuz başlan dığı erken yaş donemınde ortaya sertlığı belırgın gelışmemışse koruyucu kan yağları normal sevıyesıne gelerek sıga ranın etkısını ortadan kaldırmaktadır Yalnız burada onemlı bır nokta vardır Sigara ıçımının yasaklarla duzeltılebı leceğıne ınanmak zordur Topluma sigaranın zararları ve ortaya koyacağı tehlıkeler açık bır şekılde anlatılması bunun ıçın her turlu toplum ıletışim araçları (ozellıkle televızyon, radyo ve basın) kul lanılmalı ve bu eğıtım devamlılık gostermelıdır Sigara ıçmeyenlerin tehlıkeden kurtulmaları ıçın, a) Tum toplu taşıma araçlarında, b) Tum toplantı yerlerınde, c) Tum ışyerlerınde, d) Tum okullarda hastanelerde, yurtlarda ve buna benzer yerlerde, e) Ve en önemlısı kahvehanelerde sigara ıçımı kısıtlanmalı, ıçenler ıçmeyenlerden ayrılmalı ve bıreyler bırbırlerını eğıtmelı f) Evlerde ozellıkle çocukların sigara dan etkılenmemesı sağlanmalı, onların yanında hıçbır zaman sigara ıçılmemelıdır * Prof. Dr.KOÜ Tıp Fakultesı. Kardiyolojı Anabılım Dalı başkanı. Okyanus diplerindeki yitik cennetten nardağlar zıncırını oluşt ura n dağların en yaşlıları yaklaşık 20 mlyon yıllık olup, şımdı denızın en az 400 metre dıbıne gomulmuşlerdır Ancak, bu her zaman böyle olmamıştır Araştırmacılar daha sığ bolgelerdekı dağlarda beyaz mercan kumlarına rastlamışlar ve bunu yanardağ tepelennın zamanla aşı narak genış yaylalara donuşmuş olduğunun bır gostergesı saymışlardır Bu aşınma surecı ıse ancak dalgaların etkılı olduğu denz yuzeyınde meydana gelebıleceğın den, uzmanlar dağ zıncırının bır zamanlar takımada olduğunu ılerı surmektedır Zıncırın doğu ucunda dalgalar arasından bır gun yenl bır cennet yukselebılır mı? Devey'e gore boyle bır olasılık soz konusu olamaz Zıra zıncırı oluşturan genç yanardağların hıçbırının bır zamanlar suyun yuzunde olduğu yolunda bır kanıt bulunmuyor Bu da magmanın dağıldığını gösterıyor Geçmışte sıcak bolge buyuk adaların oluşmasına olanak vermış Ancak şımdı bunları su yuzune çıkartmaya yete cek mıktarda magma yok (ru) 4505