Katalog

OTOMOBİ I Kentlerde kirliliğe ve gürültüye Teknolojisi hızla geliştirilen ve ticarileştirilmeye çalışılan elektrikli taşıtlar, atmosfer kirliliğini azaltmanın yanı sıra yeniliği ve teknik zenginliği de beraber getiriyor. Figen Kadırgan * 1519 kasım tanhlen arasında La Rochelle'de (Fransa) temız taşıtlar sempozyumu yapıldı Bu 2000'lı yıllann temız teknolo/ılennden bınnın tanıtımı amacıyla, bılım adamlan, muhendısler ve polıtıkacılan bıraraya toplayan, elektnklı taşıtlar yanında bunlann dolum (şerı) ıstasyonlannı da sergıleyen, bu konuda yapılan uluslararası araştırmagelıştırme çalışmalannını sunulduğu, bılımsellığı yanında teknik ve polıtık ıçerığı de olan bır sempozyumdu Trafık sorunlannın ve bunlann getırdığı çevre sorunlannın (gurultu ve kırlılık) ınsanlan bunalttığı buyuk kentlenyle ulkemızde gerek polıtıkacılann gerekse ış adamlarımızın bu teknolojı ıle ılgılenmesı gerektığı düşuncesıyle, sempozyum ızlenımlerımden kısa bır özet vermek ıstıyorum Bılındığı gıbı, elektnklı taşıtların kent ulaşımında kullanımı, egzoz gazlarının atmosferı kırletme oranını azaltmasında önemlı bır yer tutar Bu konuda yapılan çahşmalarda dunyada karayolları trafığının, atmosfere atılan toplam kımyasal maddelerden, karbon monoksıtın % 65'ının, No 'ın % 55'ının, hıdrokarbonların ıse % 45'ının oluşmasına neden olduğu görulmuştur Çevre sağlığı açısından bu durumun daha fazla devam etmemesı, soruna uluslararası çerçevede olduğu kadar, yerel çerçevede de çözum bulunması gereğını açık olarak ortaya çıkartmıştır oksıtler tarafından bozulması ve gürültü kırlılığı problemlerını de doğurmaktadır Elektrikli taşıtlar bu problemlere kısmen çözum olacaktır önleyıcı malzemeler kullanılabılırse zamanla bunlar bozulabılmektedır Bu açıdan elekt rıklı arabalar, yaşları ne olursa olsun, kırlılığe kesın çözumdurler Elektnklı taşıtlar • Sıfır kırlılık veren taşıtlardır • Bunlarla kent merkezlerınde gecelerı gurultusuz olarak yukleme, ındırme ve bındırme ışlemı yapılabılır Yukarıda söz edıldığı gıbı elektnklı taşıtlar yerel olarak kırlılığı azaltsalar da, akumulatörlerle çalışan elektnklı taşıtları şarj etmek ıçın kullanılacak enerjı, elektrık santrallerı (nukleer, hıdrolık ya da termık) gereksınımını arttıracak, dolayısıyla bölgesel veya toplam kırlılık artacaktır Elektnklı taşıtlarla taşıma ıçın gereklı elektrığın uretımı nedenıyle oluşan bolgesel kırlenme gaz ve toz atık bazında • Hıdrolık santral kullanımı halınde sıfırdır • Nukleer santral kullanımı durumunda hafıt bır radyoaktıvıte artışı olur • Fosıl yakıtların kullanıldığı termık santrallerde enerjı uretımı ıle orantılı karbon dıoksıt, kukurt dıoksıt, karbon monoksıt, yanmamış karbon No ve toz çıkışı fazla olabılır En fazla kiriılık lınyıt veya kömur santrallerındedır Gaz santrallerınde kırlılık daha azdır Amerıka ve Avrupa'da yapılan çeşıtlı çalışmalar kukurt kırlılığının gaz santrallerın de termık araba kırlılığıne oranla % 3'e ındığını göstermıştır Sonuç olarak elektnklı arabaların kullanımı elektrık tuketımını arttıracağından, yenı santral gereksınımlerı doğacak, bu santrallerınde çevreyı kırletmeyen gaz veya nukleer santraller olması gerekecektır Kalıfornıya eyaletının yasalarına göre 19882005 yılları arasında yaklaşık 35 000 sıfır emısyonlu araba (Z E V , Zero emıssıon vehıcle) uretımı gerçekleştırılecek, böylece arabalardan oluşan kırlılık, % 75 oranında azalacaktır Bu CO ve hıdrokarbon yayınımı % 96, azot oksıtlerı % 76 azaltan 1960 yasasının devamı olacaktır Bu yasa, belırlı sayıda, kırlılık azaltan arabaları aşağıdakı bıçımde tanımlamaktadır • Duşuk emısyona geçış arabaları (transıtıonal low emıssıon vehıcle T L E V) • Duşuk kırlılıkh arabalar (Low emissıon vehıcle L E V) Bunlar 2003 yılında Kalıfornıya eyaletının kentlerınde kullanılanarabaların % 80'ını oluşturacaktır • Çok duşuk kırlılıkh arabalar (Ultra low emıssıon vehıcle, U L E V) • Sıfır emısyonlu arabalar (Zero emıssıon vehıcle, Z E V) Şurası kesındır kı genış çerçevede bakıldığında, sadece elektnklı arabalar kırlılığe kesın ve kararlı bır çözum getırmektedır Dığer yandan eskı sıstem arabalarda, kırlılığı Elektrikli taşıt çözümü Taşıtların tukettıklerı enerjının % 95'ı petrol kbkenlıdır ve OECD ulkelerı ıçın bu, petrol tuketımlennın % 50'sıne, toplam enerjı tuketımlerının % 20'sıne eşdeğerdır Bu ulkelerde 1973'ten 1989'a karayollarının gelışımı yılda % 2 artmış (Avrupa ıçın % 3 2) 2005 yılına kadar tahmınen yılda % 1 (Avrupa ıçın % 2) artacaktır Bu durum, dunya petrol pazarı uzerıne etkısını gösterecektır Çevre kırlılığıne gelınce, taşıma ıle atılan karbondıoksıt (sera etkısı) % 34 artmıştır Amerıka Bırleşık Devletlerı'nde ıse, taşıma sektöru yılda 500 mılyon ton petrol kullanıyor Bu da tuketılen enerjının % 27'sıne, petrolun ıse % 64'une eşdeğerdır Bu tuketım CO kırlılığının %63'unu,NOx kırlılığının 38'ını, organık uçucu maddeler kırlılığının %34'unu, kurşun kırlılığının % 31'ını ve toz atıkların % 20'sını oluşturuyor Ayrıca Los Angeles, Atına, Meksıka, Mılano, Istanbul gıbı buyuk metropollerde şehırleşme ölçusuz bır hızla olmakta, bu kentlerdekı ınsanlar kırlılık lımıtınde yaşamaktadır Bu kentlerde dunyadakı toplam kırlılığın yanında taşıtların oluşturduğu kırlılığın yoğunlaşması, sera etkısı nedenıyle oluşan ıklım değışıklığı gıbı sorunlarla bırlıkte, ozon atmosferının azot Elektrikli arabayı zorunlu kılan nedenler: Taşıma sektöru yılda % 2 büyüyor ve bunun % 95'ınden fazlası petrole bağımlıdır Böylece taşıma sektöru petrol enerjisının % 60'ını kullanmakta bu dunya petrol tuketımının % 50'sınden fazlasına eşdeğer olmaktadır Ancak, Ortadoğu'dakı askerı ve ekonomık krızler nedenıyle, endustrıleşmış ulke tuketıcılerı zorunlu olarak bır guvenlık polıtıkası uygulamış, petrol harcamalarını kısmaya çalışmışlar, ayrıca denızlerde petrol aramaya başlamışlar Taşımada kullanılan yakıtın, petrol dışı alternatıf enerjı kaynaklarından (bıyokarburan, ethanol veya sıvılaştırılmış kömur gıbı") tumuyle karşılanması olanaklı görulmuyor Bu koşullar altında, elektrık enerjısı ıle taşıma ılgınç görunmektedır, bunun yapılabılırlığı de zaten uzun zamandan berı bılınmektedır Bu arabaların halen teknik sorunları varsa da akumulatörlerdekı verımı lyıleştırme çalışmalan surmektedır Gerçı % 10 oranında elektnklı araba, petrol taiebını sadece % 2 azaltacaktır Ancak elektnklı arabalar, petrol pazannın fiyatını duşureceğınden, tuketıcı ulkeler ıçın bunun bır guvenlık polıtıkası olacaktır Ekonomık potansiyel kazancı: Taşıma endustrısı önemlı bır sektördur Senede yaklaşık 50 mılyon araba uretılıyor 800 mılyar dolar harcanıyor Avrupa, 20 mılyar dolarlık ıhracat yapıyor Amerıka endustrısı ıse 200 mılyar dolarlık yatınm ve 40 mılyar dolarlık ıhracatı ıle önde gıdıyor Amenka'da 7 ışçıden 1 'ı araba sektörunde çalışmakta Otomobıl endüstrısı ayrıca, motor endustnsı, malzeme, boya ve elektronık endustnsını de beslıyor Bu alanlarda, Avrupa, Amenka ve Asya (JaponyaKore) arasında buyuk rekabet vardır Bu koşullar altında, uretım alanında yapılacak bır değışım sadece rakamlara değıl aynı zamanda dunya pıyasasına da yansıyacak, yenı endustrı dallannın gelışmesını sağlayacaktır (örneğın akumulatör, elektnk motorları, guç elektronığı, yenı malzemeler, klımatızasyon, enerjı depolama sıstemlerı vs gıbı) Enerji kazancı, siyasal kazanımlar: Batarya, sürucünün hemen yanına, vıtes kutusunun altına yerleştırılmış (üsttekı resım) rüzgar kalkanlan ve arka kısmın dızaynı, surukleme katsayısını (Cd) 1.9'a ındınyor. Arka tarafta oldukça genış bır bagaj bolumu var. (Altaki resim) Arka tekerleklerın yan taraflarındakı Elektnklı araba uretımınde, yerel polıtikacıları ılgılendırebılecek sonuçlar ıse şunlar olabılır 1) Halktan gelen kaynağı lyı yönlendırmek 2) Gurultu ve kırlılığe karşı mucadele 3) Kentın ve bölgenın çevre ve modernlık açısından goruntusunun değışmesı 4) Yerel ekonomık kalkınma ısteğı (ış sahası yaratma, yenı teknolojılere uyum sağlama, zengınlık yaratma, vs) Politik kazançlar Edıson'un elektrığı keşfetmesınden bu yana yapılabılırlığı her fırsatta tekrarlanan elektrıklı arabalar, termık arabaların ustunluğu karşısında hep gerı kaldılar Bu da elektro Elektrikli arabaların durumu kımyasal jeneratör ve guç elektronığı teknolojılerınını gelışmemesınden kaynaklandı Elektnklı arabalarla taşıma sıstemınde yenıden yukleme (röşarj) önemlı bır nokta olarak kaldı Bu da, 1) Akumulatörun elektrık enerjısının lımıtı olarak depolamasına 2) Elektrık dağılım şebekesının kurulmas özellıklerı ve getıreceğı kolaylıklara bağlıdır Kentleşmış yörelerde bır elektnklı arab Avrupa ıçın en az 100 km , Amerıka ıçın t az 100 mıl veya 200 km'lık bir otonomlye s, hıp olmalı, ayrıca hız ve hızlanma performaı sı, ortalama olarak termık bır arabanınkıne ı şıt olmalıdır Km'de100 VVh'luk bır tuketır temel alırsak, tatmın edıcı btr depolama k pasıtesının 2040 kWh olması gerekır Dağıi ma gelınce, 2040 kVVh'nın normal şebekı den sağlanabılır olması gerekmektedır KI sık tek fazlı dağıtımında (topraklı prız ıle) 1i 3698