Katalog

HAYVAN DAVRANIŞLARI Hayvanlarda şaşırtıcı zekâ gösterileri Evrimin ileri basamaklarına erişmiş hayvanlardan bazıları, karşılaştıklan günlük problemlere en doğru çözümleri uygulayarak insanları şaşırtırlar. Doç. Dr. Selçuk Alsan üzerinde deniz kestanelerini ve midyeleri ezer. Ahtapot, taştan "evler" yapar ve dam olarak yassı büyük bir taş kullanır. Ahtapot evini terk ettiği zaman, her ihtimale karşı "dam"ı da yanına alır. Bir saldırıya uğradığı zaman bu "dam"ı kalkan olarak kullanır ve kalkanın arkasında geri geri çekilerek evıne gelir, içeri gırip "dam"ı yerine koyar. Ahtapot taşla midyeleri de ezer. Fil, hortumuyla bir taş veya sopa yakalayarak sırtını kaşır veya toprak sülüklerini kazır. Yine fil bir sopa aracılığıyla kafesin parmaklıklan arkasındaki kuru otları içeri çekebilır, köpeklere karşı kendini bir sopayla savunabılir. Fil bir ağaçtan bol yapraklı iri bir dal kırarak sinek ve sivrisinekleri kovmak üzere kendini yelpazeler, yeterince serinledikten sonra da bu yeşil yelpazeyi yer. Gerbiller (küçuk kemırıci bir hayvan) kış içın yalnız toprak altı yuvalarında değil, toprak üstunde de besın depo ederler. Toprağın ustünde küçük saman yığınları oluştururlar. Sonra bunlann step rüzgârıyla uçmasını önlemek için ağızlarıyla küçük dallar ve Şempanzeler hayvan zekasmm tipik ve gellşmiş örneklerinl kazıklar getirerek saman yığınları etgöstehıier. Fotoğrafta birdeney sırasında görülüyoriar... rafında toprağa saplarlar. şimdi sıra kırılan kabuğun içindeki etlerı Mastophora örümcekleri yemeye gelmiştir. Kargalar ve martılar da G.Afrıka ve Avustralya'da yaşarlar. Bu benzer şekilde midyeleri yükseklerden örümcekler geceleri garıp bir şekilde böaşağı atarak onların kabuklarını kırar ve cek yakalarlar: örümcek, ayaklarıyla yasonra etlennı yerler. Ardıç kuşlan ve dipışkan bir top tutar, bir böcek ağa yaklağer bazı kuşlar salyangozlann kabuğunu şınca, örümcek bu topu fırlatır, "dikkatsız taşla kırar. Kukuletalı maymunlar ellerine pilot" hemen ağlara düşer (bir uçaksavabir taş alarak cevız kırarlar. nn uçak düşürmesı gıbı). Şempanzeler de taşla ceviz kırar. Bir G.Afrika örümceği, gece keAyrıca bir sopa kullanarak tavanda yüklebeklerini yakalamak için onların üstüne seğe asılmış muzları vb. aşağı indirip yerağ atar. Şöyle ki örümcek yapışkan iplikler. Yine şempanzeler daha önce temizlelerden bir ağ örer ve bu ağı bacaklarının dikleri bir dalı kullanarak beyaz kanncalaarasında tutar. örümcek, gece pusuya n yuvalarından dışan çıkanr ve yerler veyatar. Oikkatsiz bir gece kelebeği yaklaya bu dalla oyuklardan bal toplartar. Bu şınca, örümcek uzun bacaklannı uzataakıllı hayvanlar leoparlara karşı sopalarla rak, kurbanını bir posta pulu büyüklüğünkendilerini savunurlar ve su ıçmek üzere deki bu ağla yakalar. yapraklardan kâse yaparlar. G.Afrika aynı zamanda ecophil kaDeniz samuru, deniz dibinden genncalann ülkesidır. Bu karıncalann lartirdiği bir taşı örs olarak kullanıp onun I ayvanlarda zekâya benzer bir özelhk bulunduğu, ilk kez 1921'de ' W. Köhler tarafından ortaya konmuştur. Hayvan psikolojisinde zekâ terimi, içgüdü, deneyim, denegör ve taklitle açıklanamayacak davranışlar için kullanılır. Thorpe hayvan zekâsını şöyle tanımlamıştır: "Daha önce denegör veya yapboz olmadan, bir hayvanın çevreye daha iyi uymasını sağlayan davranılşlar." Böyle "usta" hayvanlara ait çok örnek vardır. Biz yalnızca bazılannı anlatmakla yetineceğiz. Sakallı akbaba, kaplumbağalan pençeleriyle yakalayarak havada yükseklere çıkanr ve sonra taşların üzerine atar, Mısır Akbabası özellikle devekuşu yuvalanndan yumurta çalmakla ünlu. Ağzına aldığı taşla yumurtalan kınp Içindekini yiyor. vaları bol miktarda yapışkan bir sıvı salgılar. Erışkın karıncalar bu larvaları ağızlarına alırlar ve onlan bir zamk tupu gıbi kullanarak yapraktan yaprağa giderler, yaprakları bu örümcek ağımsı maddeyle yapıştırarak kendilerine yuva yaparlar. Avrupa ve Amerika'da yaşayan kum anlari, larvalannı felç olmuş tırtıllaria beslerler. Bu arılar, tırtıllann sinir merkezlerine iğnelerini batırarak onlan felç ederler. Tırtıl canlıdır ama kıpırdayamaz. Bu şekilde tırtılın kokuşmadan uzun süre kalmasını sağlamış olurlar. Kurban, arılann kumda açtıklan çukuriarda saklanır. An bundan sonra yumurtalarını bu tırtıl üzerine bırakır, yumurtadan hemen larvalar çıkar. Bundan sonra an çukuru kumla örter ve çeneleriyle küçük bir taş getirerek deliği tamamen kapatır, öyle ki artık en usta "avcılar" bile çukuru fark edemez. Aslan karıncası denen böceğın erişkini, yusufçuklara benzeyen, fakat renksiz ve dıkkatı çekmeyen bir böcektir. Buna karşın larvası birçok ustalığa sahıp, "çok akıllf bir canlıdır. Bu larva büyük bir örümceğe benzer, kılıç gibı keskin çenelerı vardır, karınca ve diğer böcekleri yakalamak için tuzak çukurları kazar ve dıbinde bekler. Çukura düşen bir böcek, orada canavar larvayı görünce çılgın gibi kaçmaya çalışır, fakat bu çaba boşunadır. Larva, kocaman kafasıyla böceğin üstüne kum atar, hiçbır zaman hedefini kaçırmaz ve böceği yere serer. Böcek artık bu kanına susamış düşmanın, kılıç gibi keskin çeneleri arasındadır. Avustralya kara göğüslü şahini avını pike yapan bir bombardıman uçağı gibi öldürür, emu'ların (Avustralya devekuşu) ve diğer büyük kuşlann yumurtalarını, taşlar atarak kırar ve sonra yere inerek yer. Mısır akbabalan da devekuşu yumurtalarını kırmak için yukardan taş ataıiar, yumurta hemen kırılmaz, yumurtayı kırmak içın akbabanın 412 taş atması gerekir. 1. Akimushkin, Ethology: What Animals do and why? Mir Yayınlan 1988 39516