Katalog

BİLİM ÖDÜLLERİ ONUŞMALARI yonu 1963 te Thomas Starzl tarafından ılk başarılı kalp transplantasyonu 1967 de Dr Bernard tarafından gerçekleştırılmıştır özellıkle doku reddını onleyen yenı ılaçların bulunması ıle son 5 yıl da transplantasyondan sonra yaşama oranı artık % 90 ların uzerıne çıkmıştır 1992 ıstatıstıklerıne gore dunyada 200 000 kısı transplantasyon sonucu normal hayatını yaşamaktadır Transplantasyonun bu derecede başarılı olması bılım dunyasını da çok etkılemıştır Ilk bobrek transplantasyonunu 1953 yılında gerçekleştırmış Dr Murray 1990 yılında NOBEL Tıp ödulu nu kazanmıştır Cerrah olup da NOBEL Tıp ödulu nu kazanan fazla bılım adamı yoktur Dr Kocher tyroıd çalışmaları ıle Dr Carrel Damar Anastomozları ve transplantasyon çalışmaları ıle Bantıng ınsulın ın kesfı ıle Forssman kalp kateterızasyonu çalışmaları ıle Huggıns prostat kanserının hormon ıle tedavısı nedenıyle NOBEL Odulu almıştır Dr Murray NOBEL Tıp ödulu alan altıncı cerrahtır 1983 yılında VVısconsın Unıversıtesı nde karacığer transplantasyon programını kurmakla gorevlendırıldım Yenı ışımde klınık çalışmalarımla bırlıkte deneyspl çalışmalarımı da surduruyordum Organ naklı konusunda karşılaşılan fı buyuk zorluğun takılacak organın verıcıden vikartıldıktan sonra uzun sure vu< 11 dısmda canlı tutulamayışı olduğunu gcr dum Yaptığımız deneysel çalışmaların sonucu bulduğumuz sıvıyı 1987 yılıcıda ılk defa ınsanlarda denedık Karacığerı vucut dısır da 24 saat canlı tutan bu buluşumuz dunyada karacığer transplantasyonunun başarılı bır şekılde yaygınlaşmasında buyuk rol oynamıştır Insan vucudu bır bılım adamı ıcın en buyuk araştırma konusu amelıyathane de bır cerrah ıçın buyuk bır laboratuvardır Cerrah her amelıyatta daıma duşunmelı daha lyısını nasıl yapabıloceğını en tyı sonucun nasıl alınabılecegını bulmalıdır lyı bır cerrah daıma yenılık peşınde olmalıdır Taklıtçılıkten sakınmalıdır Başkalarının yaptıklarına bakıp daha lyısını yaratmalıdır En buyuk arzım organ naklı konusunda Turkıye mızde de gelışmış Ukelerle kıyaslanabılecek duzeye gelmesıdır Turkıye'mızde genel nufusa oranla yete rınce organ naklı yapılmamaktadır Yeterınce yetışmış bılım adamımız yoktur Bırçok tıp fakıltesınde transplantasyon konusunda tıp talebelerıne ders anlatılmamaktadır Ulke çapında organızasyonumuz ek sıktır Gıttıkçe artan son devre bobrek karacığer kalp hastalarının sayısı bızlerı bu konuyla ilgılenmeye zorlamaktadır Yurtdışında organ naklı yapılması hem çok pahalıdır hem de çok zorlaşmıstır Çare yeterınce bılım adamı yeterınce cerrah yetıstırmektır Umarım TUBİTAK transplantasyon konusunda yetısmek ısteyen bılım adamlarına daha once olduğu gıbı gelecekte de her turlu yardımı gosterecektır Sistem ve kontrol teorisi Prof. Dr. Tamer Başar, mühendislik uygulamalarının temelinde yatan bilim dalını tanıtıyor. mık sıstemlerın bellı amaclara uygun oteorısının son onbes yırmı yılda buyuk larak davranışlarını etkılemek çıkışlarını gelışmeler gostermesıne neden olmuşbellı duzeylerde tutabılmek veya bellı yotur Benım yırmı yılı asan bılımsel çalış rungelerı ızleyebılmelerını sağlamak ıçın malarımın en onemlı ozellıklerınden bırı çesıtlı kısıtlamalar altında sistem gırışle sı yukarıda sıraladığım gelısmelerın herının ne şekılde seçılmesı gerektığını bemen hepsıne onemlı yon verıcı katkılarılırler Bu ıslem sırasında sistem çıkışlarımın olmasıdır Bunlar arasında özellıkle nın bazıları olçulebılır veya gozlenebılır şu somut katkıları sayabılırım ve bu bılgı uygun bır gerı besleme kanalı • Çok kontrol ıstasyonu olan sıstemılp gırışlerın daha duyarlı bır şekılde alerde enformasyon yapıları ıle kontrol a yarlanmasında kullanılır Bu gerı beslemaçları arasındakı karmasık ılıskılerın me kanalınm optımal bır anlamda tasarıen kalıcı bır şekılde ıncelenmesı mı kontrol bılım dalında çalışanları yıllar• Dınamık oyun teorısının hem kavca uğraştırmış temel problem olarak karramsal hem de teknıksel açıdan gelıştı sımıza çıkmaktadır Optımal bır tasarırılmesı ve çok amaçlı kontrol problemlemın elde edılebılmesını gerek matemarıne uygulanması tıksel anlamda gerekse uygulamada • Buyuk çaplı sıstemlerın belırlı yak guçlestıren çesıtlı nedenler var Bunlar laşım olçeklerı altında kuçuk boyutlu sıs ansında en onemlılerı şunlardır temlere ındırgenmesı ve bu model ku • Dınamık sıstemın matematıksel çultmesı altında optımal tasarımların ge modelının ayrıca yaklaşık olarak bılınelıştırılmesı bılmesı • Klasık olmayan enformasyon yapı• Bazı sistem gırışlerıne gerı beslelı stokastık kontrol problemlerıne yaklame kanalı ıle erışılememesı ve bunların şık çozum getırme çalışmalarında buyuk tamamıyle doğa nın etkısı altında olmaaşamalar kaydedılmesı laı • Mınımaks kontrol problemlerının • Tum sistem çozumlenebılmesı ı çiKislannın gozle çın son derece etkın rıon.on esı gozle Başar'ın bilhmael çalışmalanyta ve kapsamlı bır teorı IGD lenlerın ıse gelıştırılmesı ve bu kootrol teortolne kaOuda ırıCdK yurultülu ogelısmelerın yakın larak olçuıf bi'nıe bulunmuş, mOhendteHk v e ' zamanda yazdığım sı, bır kıtap ıle de oğ• Butun kont ekonomkie uygulamaya konmuş. rencı duzeyıne ındırol edılebılır gırışrılmış olması lerın aynı merkezKontrol ve dınamık oyun teorısıne oden kontrol edılememesı tarklı kontrol lan bu katkılarım dolayısıyla yurtdışınta ıstasyonlarının coğrafık olarak aynı bılgıçesıtlı oduller kazandım orneğın 1983 lerı paylaşamamaları \ lında IEEE (Instıtute of Electrıcal and E • Kontrol edılecek sıstemın matemalectronıcs Engıneers) tarafından Feltıksel modelının tam olarak bılınebıldığı low mertebesıne yuk^eltıldım ve bu sadurumlarda boyutunun çok buyuk olması yede 40 yaşının altında bu mertebeye unedenıyle bırden fazla ulak çaplı modellaşan ender kı^ılerden bırı olmak şerefıle yaklaşım sağlama zorunlulı.'ju ne ulastım Ayrıca, kontrol alanındakı en ılerı gelen ıkı bılımsel dergının (AutomaBu sorunların her bırı ve daha nıcelerı tıca ve IEEE Transactıons on Automatıc kontrol teonsı uzerınde çalışan bılım aControl) edıtoru olarak seçıldım ve halen damlarının yıllar boyunca ılgısını çekmış bu ıkı gorevı bırlıkte surdurmekteyım ve halen de çekmektedır Sıstemlerın matematıksel modellemesınde ortaya çıFakat burada şunu belırtmek ısterım kan belırsızlıklerın ve aynı zamanda da kı TUBİTAK tarafından bugun banaverıgırışlerındekı belırsızlıklerın probabıhstık len bu odulun butun dığerlerımn ustunde olarak mdîlellenmesı stokastık kontrol benım ıçın başka bır anlamı, başka bır teorısıne parametrık olarak modellenıp değerı vardır bu parametre degerlerının asımtotık olaSozu edılen çalışmalarımın tohumları rak oğrenılmesı adaptıf kontrol teorısıne 1970 yıllarında çalıştığım o zamanlar 6rbu belırsızlıklerın en elverıssız değerlerınek ve dınamık bır TUBİTAK kuruluşu one gore tasarım yapılması mınımaks lan Marmara Araştırma Enstıtusu nde kontrol teorısıne yol açmıştır Ayrıca bu(MAE) atılmıştı ve ılk meyvelerı de o ta yuk çaplı sıstemlerı bırden fazla kuçuk rıhlerde alınmaya başlanmıştı Bu neboyutlu sısteme ındırgeyebılme çabaları denle de tekrar TUBİTAK tarafından da reguler perturbasyon ve tekıl perturbasvet edılıp Bılım ödulu nu almam benı ay yon teknıklerının bu kapsamda gelıştırılrıca duygulandırdı mesıne yol açmıştır Ve buyuk çaplı sıstemlerın bırden fazla ıstasyonlardan Prot Dr. Atılla Aşkar, Prof Dr Miral fark ı pnformasyon yapıları altında ve Dızdarğlu ve Prof. Dr Zekaı Şen'in kofarklı amaçlara yonelık olarak kontrolu nuşma metınlenni gelecek hatta dergiproblemınını çozme zorunluluğu sıfır mızde yayımlayacagız toplamlı ve sıfırtoplamsız dınamık oyun 3397 \ . Tamer Başar Bogazıçı Unıversıtesınden Elektrtk Muhendısı < larak tnezun oldu Yale dc rnaster ve doktorasını yaptı İTU'de doçent lllınoıs de profesör oldu Hdlen bu unıvenıtede Elektrık ve Bıtgısayar Muhendıslıgı bolumundedır ırr ı /ılı o ^an bılımsel araştıcnalarımnbıv k bır bolumu sısteı.ı a kuotroi b ım dalı kapsamına g rr sieJır Bu bı nj ualı son otu/ otu/bıS yı ıçıiK.e en hızfl ılt luiıe qosteren ^e gt^lısmelerı da'îa çt K mate natıksel ve teoı IK yo >üe oıtridSind idgmen u,gulama v<i on e ~')uk aktarılabılen alanlardan bırı olarak ortaya çıkmıştır Gerçekten ınsanogul eger aya erışebılme duşunu gerçeklestırebılmısse bugun supersonık uçaklarla seyahat edebılıyorsa haberleşme uydularını buyuk kolaylıkla ıstenılen yorungelere oturtabılıyorsa en elverıssız hava şartları altında helıkopterler ıle keşıf uçuşları yapabılı yorsa kara ulaşım araçları ıle en kotu yol koşullarında bıle rahat ve guvenlık ıçınde seyahat edebılıyorsa butun bunla rı (ve daha nıce teknolojık gelısmelerı) buyuk olçude yarı ıletKen ve bılgısayar teknolojisındekı gelısmelerın yanısıra kontrol teonsı ve uygulamasındakı boyuk ııerlemelere borçludur Sıctem ve kontrol teonsındekı gelısmeler ougun sadece muhendıslık alanla rındakı (elektrık makıne uzay endustrı çevre vs ) uygulamaları etkılemekle kal mamış aynı zamanda ekonomı fınans tıp ve hatta sıyası bılımlere de (gerek kavramsal gerekse yontemsel olarak) o nemlı katkılarda bulunmuştur Gerçekten de benım bılımsel çalışmalarım kontrol teorısıne olan katkılannın yar sıra hem m jhendıslıkte (orneğın araba sanayıı) htm de ekonomıde (orneğın çok ulkelı makro modellerde) uygulama alanlan bulmuştur 7amanın kısıtlılığır.ı J i goz o.ıtrıc a a rak SIIK'I iM^aca kontıul bılım dalırı tanıtmaya çalısayım Kontrol teonsı dına Y