Katalog

Bu onerme Fermat nın Son Teoremı olarak bılınır Fermat teoremden sonra şu sozlerı eklıyor Bunun gerçekten dıkkat çekıcı guzellıkte bır kdnıtını buldum ancak sayfadakı boşluk kanıtı yazamayacak kadar kuçuk» Kanılın doğru olup olmadığını bılemıyoruz Buyuk olasılıkla sozunu ettığı kanıt yıne sonsuz azalma yontemıne dayanıyor ([3]) Ancak bu yontemın her n ıçın kullanılamayacagı bılınıyor Geçen 350 yılda pek çok matematıkçının uğraşıp çozemedığı bu problemı Fermat nın (özellıkle o donemdekı matematıksel bılgı ıle çözmuş olması olasılığı epeyce duşuk Yaşamının son yıllarında Fermat nın aynı problemı Carcavı ve Hyy gens e onerırken kanıttan bahsetmemış olması ( [3]) da bu kanıyı doğruluyor Fermat nın Son Teoremı nın ılgınç bır ozellığı matematıkte en fazla yanlış kanıtı yapılmış teorem olması Bunun nedenı Woltskehl adh bır ma tematıkçının 1908 de problemı çozen kışıye verıl mek uzere 100 000 Alman markını (yaklaşık 300 mılyon TL) Gottıngen Akademısı ne bağışlaması Paul VVolfskehl Almanya da Darmstadt Unı versıtesı nden bır Matematık profesoru VVolfskehl ın gençlık yıllarında Fermat nın Son Teoremı gundemde Berlın Unıversıtesı nde Kummer adlı bır matematıkçı problemın çozumune doğru çok onemlı bır adım atmış Hatta kısa bır sure ıçln problemı çozduğu sanılmış VVolfskehl de problemle uzun sure uğraştı Ancak çalışmaları başarısızlıkla sonuçlandı Bu sırada başından bır de husranla bıten aşk macerası geçtı VVolfskehl umıtsızlıge kapılıp yaşamına son vermeye karar verdı Intıhannı buyuk bır tıtızlıkle planlayıp bunu gerçekleştırecegı gun ve saatı se çerek vasıyetını yazdı yapılması gereken ışlerı nı tamamladı Son gun arkadaşlarına veda mektuplarını da yazriıktan sonra belırledığı saatı beklerken çalışma odasında rafta bır makale go zune ılıştı Bu Kummer ın Fermat nın Son Teoremıyle ılgılı çalışmasıydı Makaleye şoyle bır goz atarken bır mantıksal yanlışlık dıkkatını çektı ve oturup bu yanlışın gıderılıp gıderılemeyeceğını ıncelemeye daldı Saatler geçtı sonunda bu yan lışın sonuçları etkılemedığıne emın olup saatıne baktığında daha oncc ıntıhara karar verdığı saa tın geçtıgını gordu Bırden artık pek de olmek ıs tpmedığmı farkettı ve vasıyetı ıle mektuplarını yırttıM ([2]) Yıllar sonra 1908 de VVolfskehl olduğunde yenı bır vdbiyetname bulundu Gottıngen Bılımler Akademısı ne bıraktığı Fermat nın Son Teoremı nı gelecek 100 yıl ıçınde kanıtlayan kışı ye verılmek uzere 100 000 mark 2007 yılına degın problem çozulebılecek mı acaba oldukça az zaman kaldı Evet eğer matematlğl seversenlz yaşamınız kurtulablllr... Fermat da Apollonıus un kayıp Plane Locı adlı kı tabını yenıden ya/maya çalışmış Analttık Geometrı nın temel prensıpiennı Duluşu bu çalışmalar sonucundadır (Bkz [1| [31) Analıtık Goomotrı nın kurucusu olarak ta nınan Descartes ıle aralarında bu yuzden dogan anlaş maztrklar unludur KAYNAKÇA [1)CB Buyor A Hıslory ol Mathematıcs John Wı ley&Sons 1968 [2] W G Chınn vcRJ Davıs 3 1416 and All That Bırkhauser 1965 (3) M S Mohaney The Malhemalıcal Carreer ol Pı errede fermat 1601 1665 Prınceton Unıv Press 1973 (4] O Ore Numbe< Theory and ıts Hıslory McGravv Hıll 1948 [5] A Topuzoğlu Ptsagor Teoremı ya oncesı Ma lemalık Dunyası 1 Sayı 2 (1991)2629 [6] A Topuzoğlu Warıng Problemı Matematık Dunyası 1 Sayı 3 (1991)2932 |7] A Weıl Number Theory An Approach Through Hıstory Bırkhauser Bostonlnc 1984 1 Jonet Asimov Güneş Sistemi'nin en büyük gezegeni, gok nesnelerinin Yer'e çarpma olasılığını azaltıyor Bizi Jüpiter kopuyor bılır Ulysses umulandan daha az toz buldu belkı de bunun nedenı unlu lo yanardağlarının bu donemde daha sakın olması ve daha az sulfur oksıjen ve sodyum puskurtmesıydı Boulder dakı Colorado Unıversıtesı nden astrofızıkçı M Horanyı Almanya dakı MaxPlanck Enstıtusu nden G Morfıll ve E Grun bır sure once lo dan gelen toz parçacıklarının manyetosferde yuklendığını ortaya koydu Parçacıklar kuçukse bol mıktarda enerjı alabılırler ve Jupıter ın gravıtasyonel çekımınden kaçabılecek kadar hızlanabılırler Aynı bılım adamları Avrupa dakı ve Amerıka dakı otekı bılım adamlarıyla bırlıkte Jupıter den gelen tozun Yer e her 28 gunde bır (artı eksı uç gun oyrayabılır) R oma tanrılannın onderı gokyuzunu yoneten Yeryuzu nu koruyan ve ın san ılışkılerıne kılavuzluk eden Jupı ter dı Şımdı en son bılımsel bulgular Ro malılar ın doğru duşunduklerını ortaya ko yuyor Tanrı adını alan gezegenın bırçok gok olayının belırleyıcısı olduğu ortaya çıktı Jupıter ın kolyesı bazı bılım adamlarının dev gezegenın varlığının Yeryuzu nde yaşam şansını arttırmış bıle olabıleceğını duşunmesıne neden oluyor Jupıter Guneş Sıstemı ndekı en buyuk gezegen Guneş ten 773 mılyon kılometre uzaklıkta Yer den 10 kez daha genış ve kutlesı 318 kez daha fazla Butun otekı gezegenler bıraraya getırılselerdı bıle Jupıter ıkı buçuk kez daha buyuk bır kutleye sahıp olurdu Jupıter ın taş bır çekırdeğı ve kalın bır atmosferı var En duşuk du zeydekı hıdrojen o kadar buyuk bır baskı altındakı bu nedenle metallık Daha son ra su, buz ıle metan ve amonyak gıbı or ganık molekullerın gırdabımsı bulutları gelıyor Yer ın elbette tek uydusu var Jupıter ın ıse 16 uydusu var ve bunlardan en buyuk dordune (lo Europa Callısto ve Ganymede) Galıle uyduları denıyor çunku 1610 yılında Galıle tarafından keşfedıldıler Voyager uydusu lo uzerınde etkın volkanlar belırledı Daha once gonderılmış olan Pıo neer uydusu ıse Jupıter ın halkaları oldu ğunu bulmuştu Bılım adamları 1989 yılında fırlatılan ve bozulan Galıle uydusunun Jupıter e 1995 yılı aralığında yaklastığı zaman verı gondereceğını umuyor Bılım adamları NASA ıle Avrupa Uzay Ajansı tarafından 1990 yılında fırlatılan Ulysses uydusuyla şanslıydı Ulysses Jupıter ın gravıtasyon duvarı na gonderıldı Buradan Guneş ın kutup bolgelerını ın celemeye yonelecektı Bu arada Ulysses Jupıter uzerıne yenı bılgıler gonderdı Şu anda bunlar ıncelenıyor Jupıter ın gezegenın çekırdeğınden 7 mılyon kılometreye kadar ulaşan muthış bır manyetık alanı var Bu alan gezegenın kendı çevresınde hızlı dönuşunden etkılenıyor Ulysses ın bır zamanlar ıstıkrarlı olduğu duşunulen bu manyetosfer den geçmesı 12 gun surdu Yenı verılere gore, manyetosfer belırlı aralıklarla buzuluyor ya da genleşıyor Bunun nedenı tam olarak bılınmıyor ancak baslıca nedenlerden bırısı manyetosferın çevresınde bır gokkuşağı dalgası gıbı kıvrılan guneş ruzgarı nı oluşturan yuklu parçacıklardakı dalgalanmalar olabılır Son 12 yıl ıçınde manyetosferın bu yukluğu ıkı katına çıktı Ulysses dekı gereçler buyuklu parçacıkları ınceledı Bu toz' un uç kaynagı olabı lir Jupeıter'ın kendısınden, lo dakı yanar dağlardan ve yıldızlararası uzaydan gele ruklu yıldız geçen yaz Roche lımıtını geç mış gıbı gozukuyor Roche lımıtı gezege nın gravıtasyonel çekım alanının sınıtı Bunu geçtıkten sonra artık «serbestsınız Roche lımıtını geçtıkten sonra kuyrüklu yıldız Jupıter ın kutlesel çekımının butun kuvvetını aldı ve yırmı parçaya bolundu Şımdı teleskoplarda ıncılerden olusan bır kolye gıbı gozukuyor Harvard Smıthsonıan Astrofızık Gozlemevı nden Brıan Marsden ShoemakerLevy kuryruklu yıldızının parçalarının Jupıter e 1994 temmuzunda çarpacağını tahmın edıyor (buyuk olasılıkla goremedıgımız tarafına çarpacaklar) Belkı gormeye deger hıçbır şey olmayacak Ancak bu parçalar patla dıkça Jupıter de alevler gorulebılır Ya da kuyrüklu yıldız yenı bır halka olusturabılır Jülpıter'in ayı lo'nun 862 binkm mesateden çekilmiş fotoğratı dar akıntılar halınde ulaştığını keşfettı Bu duzenlılığın nedenı Guneş ın koronal donuşunun gunes ruzgarının Jupıter ın manyetosferıne etkısını değıştırmesınden kaynaklanabılır Guneş ıle otekı yıldızlar arasındakı uzaydan Guneş Sıstemı ıçıne gelmış olabılecek bu toz parçacıklarının ıncelenmesı ıçın yenı uydular gonderılmesı planlanıyor Boylece tamamen Guneş Sıste* mı nın dısından gelen madde ılk kez ıncelenecek Bu çalışma sonucunda Evren ın gerı kalanı hakkında yenı şeyler oğrenebılırız Tam şu sıralarda Jupıter bır kolye takıyor Amerıkalı kuyrüklu yıldız avcıları Carolyn ve Eugene Shoemaker ıle Davıd H Levy tarafından 24 Mart 1993 te ShoemakerLevy kuyrüklu yıldızı keşfedıldı Kuy Bazı parçalar lo ya duşebılır ve orada daha çok yanardağ patlamasına yol açabılır Ya da Callısto nun uzerındekı buzun uze rınde parçalanabılr Bekleyıp gorecegız VVashıngton dakı Carnegıe Enstıtu su nden George VVetherrıll e gore Jupıter ve Saturn tarafından kuyrüklu yıldız gıbı buyuk parçaların yakalanması Yer e bu yuk zaraı olacak çarpmaları onlemış olabılır Yaklaşık her 100 yılda bır buyuk bır şeyın çarpması Yeryuzu ndekı yaşamın buyuk olçude yok olmasına neden oluyor Dev gezegenler yakalamasa Yer e bın kez daha fazla buyuk kuyrüklu yıldıs ve asteroıd duşebılırdı ve yaşam bırçok bıçim gelıştırme şansına sahıp olamayabılırdı Bız ınsanlar bugun yaşamayabılırdık (m.a.LATS) 3295