Katalog

Ç E V R E VE KİMYA Temiz topluma yeni sabun Ömer Kuleli u sıralar Temız Toplum" dıye bir akım Italya'dan başlayarak dunyaya yayılıyor, guya bıze gelmeyi de duşunuyormuş ne ışı olabılır kı Turkelı nde? Neyse bız yıne de bıraz hazırlık yapalım sızınle O geldığınde gunumuze yakışır, çevreyle uyumlu yenı temızleme araçları bulunduralım evlerımızde, meclıslerımızde Çevrecılerın, bıyologların, ınsanlara su sağlamakla gorevlı muhendıslerın epeydır ordukları bır soru var HarıKa temızleyıcı deterjanları ışlerını yaptıktan sonra atıldıkları doğadan kım temızleyecek? Evet de7 ter|anın deterıanı kım Evlerı temızleyenler neden doğayı kırletıyor? Bunun yakın ve uzak gelecektekı etkılerı nelerdır? Bu zor sorulara yanıt sanayıcılerden aşama aşama gelıyor deterjanlar da artık yapı değıştırıyorlar Içlerınde "sert klmyasalları" gıderek bırakıp aynı temızlığı daha "yumuşak kimyasallar"la yapmaya çalışıyorlar Çevrecılerın her tur yıkama ve temızleme maddesınden kesınlıkle atılmasını ıstedıklerı sert kımyasalları Çızımde bulacaksınız Buyuk olasılıkla bunların çoğunun evınızdekı cıcılı bıcılı kutularda az ya da çok oranlarda olduğünu bılmıyorsunuzdur, okuyunca ınanmakta guçluk çekebılırsınız Buyuk reklam bombardımanları ıle aldığınız o renklı kutulardakı maddeler aslında bır karışım ıçınde her kımyasalın temızleme surecınde ayrı bır ışlevı var kımı lekelerı sokuyor, kımı çamaşırı yumuşatıyor kımı aklaştırıyor kımısı guzel koku verıyor, kımının çamaşırla ılgısı yok, yalnızca çamaşır makınesının ısıtıcılarının ustunun kıreç bağlamasına engel oluyor Buraya kadar ış 1yı de sorun bu karışımı lağım su yuna oradan da Kızılırmak a Sakarya ya Marmara ya atınca başlıyor Çoğunuzun bu konuda bır şeyler duyduğuna bıldığıne emınım Temızleme maddelerinde olmasa daha lyı olur dıye sunulanları daÇızım 2de gosterdık Bu kımyasalların atıldıktan sonra doğal ortamlarda bozunmaları Çız 1 dekılere gore daha kolay (Çlz.2.) ancak sorunsuz değıl Bu gruptakı kımı maddelerın de luks maddeler olduklarını hemen belırleyebılırız no'lmuş yanı çamaşırlarınız guller gıbı kokmazsa, ya da beyazdan da ote beyaz görunmezse? Yıkamada esas kırın sokulup atılmasıdır, gerısı keyfe keder Temel ışı yuzey etkınleştırıcıler yapıyor bu nedenle bu gruptakılerın doğal sureçlerde % 100 bozunduğu kanıtlandıktan sonra kullanılmalarına hıç kımse karşı çıkmıyor Işte bu noktada karşımıza eskı SOFRASAGLIGI Ş ğı ve daha çok sıvı temizleÇlz. 2. Temlzleme maddelerinde bulunmaaı yıcı yapma gereğı nedenı ıle sodyum hıdrokslt yerıne daha az çevre sorunu yaratan maddelar potasyum hıdroksıt kullanı' Llneer alkil benzensullonatlar 'FosforlkAsıt yorlar Yenl temlzleme * Anyonik ve lyonlk olmayan ' Amıdosutfonik malzemelerlnin yapılmaAsıtler sında temel amaç yenlleblYuzey etkınleştırıciler (Sabun hariç) ' Sodyumbisullat len doğal maddelerden en * Katyonık yuzey etktnleştlrlcller " Derışık Sodyum ust duzeyde yararlanmak, ve boylece onların tekrar do' Yüzey etkıleştirıciler Potasyum Hidrokğaya atıldıklarında kolayca sıt parçalanıp ylne doğal * Benzin ve terpentln ' Uçucu Alkalller ürünlere dönüşmeslnl sağ(Çözucu olarak) •Fosfonatlar lamak. Doğal sureçlerle el'Ghkoleter • Perboratlar den geldiğince bütünleştl" Yapay boya ve koku verıcller ' Enzımler rllmiş bu uretlm / tüketlm / ' Optık aklaştırıcılar abm / yeniden üretlm sürecinin basamaklarını Şek. 9 dost sabun çıkıyor Neden mı Yuzey kım1'de görüyorsunuz. Uretımın her aşamayasının babası Kurt Lındner'e kulak veresında ara maddelerın ve atıkların doğa ıle lım ' Temızleme gucu genış ve bır etkın bır ılışkısı kurulmuş Değışık nıtelıklı madyuzey yapabılme kopuk yapabilme ve sodelerın değışık amaçlarla kullanılmaları kulen kırı laşıyabılme ozelliklerının hepsı ongorulerek onların yeniden uretım surene bırden sahıp olan tek urun sabundur cıne gırmelerı bır başka deyışle sistemle Sabunun yıkama sonunda tekstıl malzebutunleşmeleri sağlanmış özellıkle mumelere yumuşaklık vermesı de ek bır hendıs arkadaşlarımızın bu şekılde gosteolumlu ozellığıdır Tum bu ozellıklenn turılen üretim felsefesine çok dıkkat etmelemune bırden sahıp olan hıçbır yapay rını onerırım önerılen uretım en az ıle en madde bulamazsınızi' Çevre dostu urun çoğu, en az enerjı tuketerek yapmayı heyapmaya çalışan kımyacılar da onun deflıyor, ustelık gereksındığı enerjıyı yenıoğutlerıne uyup her tur temızleme madlebılır bır kaynaktan guneşten, saglıyor desınde sabunu elden geldıgınce one çıGunumuzde kımı sabuncuların yaptığını karmaya kararlılar Gunumuz tuketıcılerıyarın otomobılcılerımızden, kağıtçılarının beğenılerıne, alışkanlıklarına uygun mızdan, beyaz eşya uretıcılerımızden maddeler yapamazlarsa hıç şansları olısteyeceğız Hepsının şımdıden bır şeyler madığını bıldıklerı ıçın farklı sabunlar ve yaptığını gormekten mutluyuz, ama yapı. temızlık maddelerı yapmaya çalışıyorlar lacak o denlı çok Iş var kı Sabun yuzyıllardır sodyum hıdroksıt (kostık soda) ıle bıtkısel yapları pıPOĞAL SÜREÇ İLE BÜTÜNLEŞİK SABUN ÜRETİMİ şırerek yapıhyor MfcROORGANİZMALAH Sanayılesme surecı ıçınde yağların yerını yapay ATKSU olarak yapılmış AIOT1M yağ asıtlerı aldı MkMMİYOlOJIK Çevrecı kımyacıBO2UNMA lar tekrar bıtkısel yağlara donuyorlar dunyanın dort bır yanından farklı bıtkılerın yağlarını ya da bunlardan turettıklerı alkolle rı esterlerı kulla nıpdeğışıkışlevleı re renklere kokulara sahlp yenı teKARjjpNDtoKSfr büNEŞ ENERJİSİ mızleme maddeELEKTRİK ÜMTIMI lerı yapıyorlar SaEUZKTKOİ.İZ bunlaşma kolaylı1 Isırgan otu kanserden koruyucu mu? Ayşe Baysal alk arasında kullanılan şıfalı otların başınfla ısırgan otu gelır Bıtkının yaprakları, çıçeklerı ve tohumları değışık şekıllerde kullanılmaktadır Bazı yorelerde ıse taze yapraklar sebze gıbı yenmektedır Botanık adı Urtıcadıoıca L olan ısırgan otu eskı çağlardan berı çeşıllı hastahklara karşı ılaç olarak kullanılagelmıştır Isa oncesı ve sonrası yıllardakl yayınlarda ısırganın kopek ısırmalarına kangrene ulsere ve tumorlere karşı lyı geldığı belırtılmıştır Isırgan otu tuylu yeşıl yapraklı ılkbaharda tarlalarda bahçelerde kendılığınden yetışır Yakıcı etkı tuyde bulunan hıstamın ve asetılkolın denılen maddelerden ılerı gelir Bıtkı topraktan yenı çıkmaya başlarken yapraklar kuçuk ve yakıcı etkısı az ıken buyudukçe genışle mekte ve yakıcı etkısı de artmaktadır Bıtkı belırlı buyukluğe gelınce dık saplar uzerınde çıçekler belırır ve zamanla tohumları olgunlaşır Bıtkının yaprak çıçek ve tohumlarının bıleşımı larklıdır Yaklaşık yaprakların % 77 sı çıçeğın % 11 ı tohumun % 8 ı sudur Yaprağın yağ ıçerlğı % 1 5 iken çıçeğın % 11 tohumun % 25 cı varındadır Isırgan otunun yaprakları dığer otlardan daha çok proteın ıçerlr Taze yaprağın yaklaşık % 6sı çıçeğın % 17 sı tohumun % 22 sı proteındır Proteının kalıtesı de oldukça yuksektır Özellıkle, tahıllarda sınırlı bulunduğu ıçın tahıl proteınının kalıtesını duşuren lızın amıno asıdı açısından oldukça dengelıdır I ! Çiz. 1. Çevrecilerin temlzleme maddelerinde olmamasını istedikleri kimyasallar Alkılfenol Etoksılat Klorlu Hıdrokarbonlar (Çozucu olarak) Formaldehıt Etılen dıamın tetraasetat (EOTA) Nılrılo trlasetat (NTA) Klorlu Kimyasallar (Sodyumhıpoklorıt Dıklorbenzen) Sodyum Laurılsulfat Aromatlk Hıdrokarbonlar (Çözucu olarak) Hıdroklotıkasıt Sülllrıkasıt NıtrıkAsıt Fosfat Mıkropöldurucu madde Isırgan otunun yaprakları C vıtamını A vıta mlnının oncusu Karotenoıdler E vıtamını tahıllarda az bulunan rıboflavın (B2 vltamını) ve Folık asıt yönunden çok zengındır Taze yenen 100 gram yaprak normal koşullardakı ınsanın Gunluk C vıtamını gereksinmesının ıkı katından çoğunu, A ve E vıtamınının tumunu karşılayabılmektedır Yapraklar tuz bıleşenı sodyumdan duşuk, demır kalsıyum, potasyum ve magnezyum yönunden çok zengındır Son yıllardakı bılımsel verıler karotenoıdler ıle E ve C vıtamınlerının kanser oluşumunda etkılı olan oksıjenlı molekullerı etkısızleştırerek ve bağışıklık sıstemını guçlendırerek tumorlerın gelışımlerını önledığıni göstermektedır Demır ve Folık asıt kan yapıcı besın oğelerındendır Normal koşullarda yapraklardakı demırın ınce bağırsaklardan kana geçışlerı hayvansal besınlere göre duşuk olmasına karşın, kansızlığa meyıllı olanlarda emılım oranı yukselır Kalsıyum potasyum ve magnezyum tansıyonun duzenlenmesınde yardımcıdırlar Isırgan otu posa açısından da zengln olduğundan kalın bağırsakların çalışmasına da yardımcı olur Bunların dışında daha çok tohumlarda yoğunlaşan ozel bır maddenın tumor onleyıcı etkısı olabıleceğı bıldırılmıştır Ancak ılkel koşullarda kaynatma ıle bu maddenın etkısı kalmamaktadır Yıne ortalarda satılan kuru çıçeklerın de herhangı bır kanser onleyıcı etkısı bulunmamaktadır Taze ısırgan otu yapraklarından yeterınce yararlanmak ıçın lyıce yıkandıktan sonra bekletmeden salata olarak lımon ve zeytın yağı konarak yenmelldır Pırınçlı bulgurlu yemeklerı de yapılabılir Yemeğe çok az su konarak pışme suyu dokulmemelı doğrantıktan sonra bekletılmeden pışırılmelı ve hemen yenmelıdır