Katalog

PSİKOLOJİ Psikoloji, bilimler arasında yerini aldı Psikolojinin bir bilim dalı olarak dünyadaki konumu üzerine... Çiğdem Kuğıtçıbaşı urkıye de psıkolojının bır bılıci alanı olarak saygınlığının artırılması ve kamuo yunda tanınması, Turk Psıkolojı Derneğı nın (TPD) gundemındedır Burada psıkolojının bır bılım olarak dunyadakı konumuna eğılınecektır 8u konu genelde uyelerımızın bılgibi dahıllndedır Bununla beraber, aşağıdakı hususların bır arada ele alınmasının, psıkolojının bılımsel konumu hakkında TPD uyelerının çevrelerını bılınçlendırme çabalarında yararlı olacağı duşunulmuştur Bu bultende sunulan yazı Internatıonal Unıon of Psychologıcal Scıence ın (lUPsyS) (Uluslararası Psıkolojık Bılımlor Bırlığı) 198892 Do nem Başkanı Prof Mark Rosenzvveıg'ın ıkı makalesınden tercume edılmıştır^TPDnın de uyesı bulunduğu lUPsyS 1991 yılında butun uye ulkelere psıkoloımın konumuyla ılgılı bır anket göndermıştı Yazıdakı bılgıler bır deıeceye kadar bu anket sonuçlarına dayanmaktadır T Psikologların bilimsel katkıları Bırçok ulkede psıkologlar ulusal bılım akademılerıne veya benzer hıırulıışlara uye olarak seçılmışlerdır Örneğın ABD Ulusal Bilimler Akademısı nın (Natıonal Academy of Scıences) 8ı yabancı olmak uzere 72 psıkolog uyesı vardır (NAS, 1991), NAS a 1901 de seçılen ılk psıkolog James McKeen Cattell, 1903 de seçllen ıkıncı psıkolog ıse VVıllıam James dır Londra Kralıyet Akademısı (The Hoyal Socıety) bu yuzyılın başlarından borı, ılkı 1908 de VVıllıam H Rlvers a olmak uzere psıkologlara da burs vermektedır Psıkologlar 21 ulkede daha bılım akademılerıne veya en saygın bılım kuruluşlarına uyedırler Bu ulkelerın çoğu ılerı sanayı ulkelerı olmakla beraber aralarında Mısır, Meksıka Hındıstan ve Fılıpınler gıbı gelışmekte olan ulkeler de vardır 1990 da Hollanda Kralıyel Bılım Akademısı Başkanlığı na bır psıkolog seçılmışlır Çoğu endustrıleşmış ulkenın bılım akademılerıne psıkologları seçtığı, gelışmekte ulan ulkelerın ıse bunun tam aksıne halâ seçmedıgı gorulmektedır Turkıyede de psıkoloıı ornegın TUBİTAK ıçınde yer almamaktadır Boylece Turkıye bıraz gelışmış ulke goruntusundedır Psıkologları bılım akademılerıne seçmeyen bazı ulkelere, psıkologlar sosyal bilimler veya sıyasal bilimler akademılerıne seçılmektedırler (ornegın Fransa ve Ispanya) Turk Psıkolojı Dernegı nın bağlı bulunduğu lUPsyS, (Uluslararası Psıkolo/ık Bilimler Bırlığı) dığer 19 bılım bırlığı ıle beraber ICSU'ya (Internatıonal Councıl of Sclentlfıc Unıonsj (Uluslararatı Bılım Bırlikleri Konseyi) uyedlr ICSU, uluslararası bılımsel kuruluşları bunyesınde toplayan en ust duzeydekı uluslararası bılım orgutudur ICSU, Uluslararası Jeofızık Yılı Insan ve Bıyosler Programı ve 1990 lardakı Uluslararası GeosterBıyosfer Pogramı gıbı çok uluslu programlar duzenler Konseyın uyelerı arasında astronoını bıyokımya ve molekuler bıyolojl. bıyulujı lızık bıyofızık kımya, frzyoloji. farmakolojı matematık uluslararası bırlikleri gıbı 20 bılım bırlığı ve 56 ulusal bılım kuruluşu vardır lUPsyS nın bazı uyelerı ulusal bılım akademılerı veya benzer kuruluşlardır butun bu ku ruluşlar kendılerını pslkolojı bılımının gelişmeslne adamışlardır Daha once de belırtıldığı gıbı lUPsyS nın 3 uıusal uyesı NAS (ABD Ulusal Bilimler Akademısı) Kanada Ulusal Araştırma Konseyi (Natıonal Research Councıl of Canada) ve Londra Kralıyet Akademisi (Royal Socıety ot London)dır ötekı bazı ulkeler de (Avustralya, Belçıka, Danımarka, Guney Afrıka ve Isveç gıbı) bu amaçla kendı mıllı psıkolojı komıtelerını kıırmuşlardır lUPsyS nın butun ulusal uyelerı lUPsyS'nın psıkoloıı bılımının bıyolojık veya sosyal, normal veya anormal, teorık veya uygulamalı butun dallarının gelışmesı' olarak ıfade edılen ana amacını kendılerıne hedef olarak belırlemışlerdır Psıkoloıı araştırmalan bu dalın bılımsel nıtelığının bırer göstergesidırler Psıkolojlk araştırmalar bu bılımın bılımsel doğasının gostergesıdır Bırçok referans bunu kanıtlamak ıçın kullanılabılır, örneğın Steven Deneysel Pslkolo|l El Kltabı 1988, 2. baskı. (Atkınson, Hernseın, Lındzey, and Luce, Eds) Deneysel P«lkolo|lnln özelllkleri (9 cılt. 19631981 Fraısse and Pıaget, EdJ.BIIIşselPslkolollnln özelllkterl (3 cılt, 1980, Bonnet, Ghıglıone and Rıchard, Ed) ve Davranışsal ve Sosyal Bilimler: Basanlar ve Olanaklar) 1988, Gern steın Luce, Smelser and Sperlıch, Ed ) Psı kolojının çeşıtlı alanla rında uzmanlaşmış kı taplar (örneğın algılama. kavrama, biyolojık psıkoloıı, gelışlm psıkolo|isı) da psıkoloımın bılımsel statusunu gostermektedlr Koch'un (19591963) Pslkolop: Blr blllm üstürtde Inceleme ısımlı 6 cıltlık kıtaplar dızısı ıse psıkolojıyı, kullandığı metotları, bulguları ve gerçekleştlrdığı kavramsallaştırmalar açısından bır bılım olarak ele almıştır 1950 de kurulan Annual Revlew of Psychology (Psıkoloıı Yıllığı) bellı bır dönuşum planına gore psıkolojı araştırmalarının ana dallarındakı bılımsel gelışmelerı ınceler Bu yıllığın her sayısı ortalama 20 bolum ıçerır Pslkolo/ıde bırçok araştırma, laboratuvarlarda yapılmaktadrı ve 60 'ın uzerınde psikoloji laboratuvarının kuruluş tarıhı 19 yuzyıla kadar gerlye gitmektedır Bu laboratuvarların kurulması, son yuzyıl ıçınde psıkoloımın deneysel blr blllm olarak kabul edılmesıne de katkıda bulunmuştur Psıkologlar deneysel modellerı ve ıstatıstıkı metodlan sıkça kullanıp, bu konulara katkılarda da bulunmuşlardjr Dısıplınlerarası araştırma gruplarının bırçoğunda, araştırma modell ve ıstatıstık testlerınden, bu alanlarda eğıtılmış olmalarından dolayı psıkologlar sorumludurlar Amerikan Psıkoloıı Derneğının (APA) 5 bölumu, ölçme ve Değerlendırme bolumudur, 1991 APA Üye Ka yıtları na gore bu bolumun 1390 uyesı vardır 1935 te kurulmuş olan Psychometrıc Socıety (Psıkometrı Derneğı)nın ıse 1000 uyesı vardır Bu derneğın gene 1935'te kurulan Psıychometrika adlı dergısı "psıkolojlk olaylar ıçın kantıtatıf modellerın sosyal ve davranış bılımlerınde kantıtatıf metodolojının gelışmesı' uzerıne yazılan makalelerı ıçermektedır Bu alandakı dığer bazı dergıler Brıtısh Journal of Mathematical Ps/chology'dır Annual Rovlew of Psychology'nm her sayısı, araştırma metodclopsı uzerıne bır ya da bırkaç bolum ıçerır Psıkologlar, bilimsel başarılarından dolayı oırçok blllm odulune layık görulmuşlerdır Psıkoloııde Nobel ödulu olmamasına rağmen, 1981 de psıkolog Roger W Sperry Tıp ve Fızyolojı dalında, Herbert A Sımon ıse 1978de Ekonomı dalında Nobel Odulu nu kazanmışlardır Dığer bırkaç Nobel ödulu de psikologların aktıf rol aldıkları araştırma alanlaında verılmıştır Yenı bır fızyolojik psıkolojı kıtabının (Rosenzvveıg and Lelman, 1989), konu ındeksı "Nobel Odulu Kazananlar başlığını ıçermektedır ve burada 11 psıkoloğun adı geçmektedır ABD'de, psıkologlara Natıonal Medal of Scıence (Ulusal Bılım Madalyası) odulu verılmektedır Unıversıdad Nacıonal Autonama de Mexıco ıse 1985ten berı bılımsel araştırmalara oduller vermeye başlamıştır ve bu odullenn ılklerınden bırı 1986 da bır psıkoloğa verllmış 3234 tır Son on yıl ıçınde Kanada da bırkaç psıkolog devletın verdlğı en önemli ödul olan Order of Canada ödulunu almışlardır Mısırlı bazı psıkologlara da Mısır Yuksek Kultur Komısyonu nun en önemli ödulu olan State Prıze of Egypt, Cumhurbaşkanı'nın verdığı bır madalya ıle bırllkte verllmiştir ABD'de ıse NAS, psıkologaraştırmacı L T Troland onuruna her yıl deneysel psıkolojı alanında Troland Araştırma Odulu'nu (Troland Research Award) vermektedır NAS ayrıca, her yıl bilimsel değerlendırme ıçın de bır odül vermektedır ve bunu kazananlardan bazıları da psıkologlar olmuştur Bazı psıkoloıı araştırmalan bılım sergllorınde gostenlmektedlr, bunların bazılarına bıllm ve teknolojl muzelerındekı sergılerde yer venlmektedır 1000 metrekarenın uzerınde bır alan kaplayan ve bu tur sergılerln en buyuğu olan sergı, 1991 yılında Kanada, Toronto'dakı Ontarıo Bılım Merkezı'nde açılmıştır 1992den ıtıbaren, Bılım ve Teknolojl Merkezı de açılmıştır 1992 den ıtıbaren, Bılım ve Teknolojl Merkezlerı Bırlığı (Assocıatıon of ScıenceTechnology Centers) bu sergıyı VVashıngton, DC dekı Smıthsonıan Enstıtusu'nden başlamak uzere Kanada ve ABD dekı dığer bılım ve teknolojl muzelerıne yollayacaktır Bu gezgın psıkoloıı sergısı 1986 dan berı ontarıo Blllm Merkezl ve APA'nın ortak projesı olarak ve ABD'nın NSF sı (Ulusal Bılım Vakfı) tarafından fınanse edılerek hazırlanmaktadır Dığer bılım ve teknolojl muzelerı de, psikologların da ışbırlığı ıle psıkoloıık araştırmalar uzerıne sergller açmışlardır Bazı ulkilerde, psikologların bilimsel araştırmalan sık sık lıaber medyasında gundeme gelmektedlr lUPiiyS ın bır anketı, her ulkedekı bellı başlı gazetelerın psikoloji araştırmalan hakkında hangı sıklıkta yazı yayımlandığını sormuştu 18 gelışmekte olan ve 5 Doğu Avrupa ulkesı cevaplayıcılarımn en yaygın şekılde verdı ğı cevap "yılda bır ıkı defa' ıken, endustrıleşmış 15 ulkede cevapların çoğu 'haftada en az bır kez' veya "ayda en az bır kez" olmuştur ABD'dekı New York Tımes ve Washlngton Post, Ingıltere dekı Tımes ve Guardıan gıbı gazetelerde, psıkoloıık araştırmalara çok sık yer venlmektedır New York Tımes da çıkan makaleler Ingılızce konuşulan dığer ulkelerde de pek çok kez yenıden basılmaktadır Psıkoloıı uzerıne yazılmış makalelerın bır araya toplandığı bır derleme de, New York Tımes ın bılım bolumunde yenı basılmıştır (Goleman 1991) Zaman zaman televızyon programları da psıkolo|i araştırmalarını haber yapmaktadır Bır örnek, Ingılız Yayın Kuruluşu'nun, Amerikan Ulusal Eğıtım Televlzyonu Sverıges Radyosu ve Bayerıscher Rundfunk ıle ışbırlığı ıçıne gırerek 1970de gerçekleştırdığı "The Mınd ot Man' (Insanın Zekası) (Calder 1970)adlı8bölumluk dızıdır ve dunyanın çeşıtlı yerlerındekı 8 ulkedekı psıkolog ve benzer bılım adamlarının laboratuvarlarına yapılan zıyaretler uzerıne kurulmuştur En yakın ornek tse, 1990 sonbaharında Amerikan Kamu Yayın Istasyonları'nın hızmetıne sunulan 26 bölumluk ' Dıscoverıng Psychology (Psıkolojıyı Keşfederken) adlı televlzyon dızısıdır Pslkolo|lNöroblllm Çakifman, Norobtlımle psıkoloıı arasında aşağıdakı kanıtların da gosterdığı gıbı dıkkate değer bır çakışma soz konusudur Uluslararası Beyln Araştırma Organızasyonu nun (Internatıonal Braın Research Organızatıon) Ilk başkanı psıkolog H L Teuber'dı ve başka psıkologlar da bu kuruluşun yonetlm kurulunda gorev almışlardır 5 psıkolog Norobıhm Derneğlnın başkanı olmuşlardır ve dığer bazıları bu dernekte onemlı gorevler ustlenmışlerdır Norobıhm Derneğı nın 18 000 uyesının yaklaşık % 30'u psıkologdur ve bu alanda blrçok araştırma yayımlamışlardır (Davıs et al, Psikoloji Araştırmalan, Bellı Başlı Bılım Dergllerlnde Yayımlanmaktadır Bunların arasında (Doğa ve Bılım) Nature and Sdence gıbı dergıler vardır (Bılım) Sctenc» dergısının Seçıcı Edıtörler Kurulu nda bifçok psıkolog gorev yapmaktadır Bazı psıkologlar bellı başlı ulusal veya bölgesel bllim yönetımlerlnde gorevlendırılmışlerdir örneğın, Meksıka'da Bılım Danışma Konseyi Genel Sekreten, (Presıdent s Scıentıfıc Advısory Commlttee) Avrupa Akademısı (Academıa Europoa), Avrupa Bılım Kuruluşu (Natlonal Scıence Foundatıon) ve Amerikan Bılım Kuruluşu (Natıonal Scıence Foundatlon) ve