Katalog

AĞAÇLARIMIZ Kabukları, bazı kanser hastalarına iyi gelen bir ağac: Porsuk Yaprakları zehirli olan bu ağac çocuk oyun bahçelerlne dlkilmemeli, dikilmiş olanların önüne "ikaz levhaları" konmalı ve anne babalar bu ağacı iyi tanımalı, çocuklarına tanıtmalıdır. Faik Yalnrık* rupa ve Kuzey Amerika'da doğal yetişen (yayılış gösteren) 7 türü vardır. Ülkemizde doğal türü Taxus baccata'tır. Çoğunlukla boylu çalı veya 20 m.'ye kadar boylanan sık dallı, yuvarlakça veya geniş konik tepeli bir ağaçtır Gövde kabuğu kırmızıviolet, kırmızıkahverengindedir ve ince pulludur Sürgünler gövdeye düzensiz şekilde dizilmiştir. Her dem yeşil yaprakları 13 cm uzunluğunda, 22.5 mm genişliğinde (pusula ibresi gibi dar), basık, üst yuzleri koyu yeşil, alt yuzleri daha açık yeşil renklidir; sürgünlere sarmal dizilmiş yapraklar kısa saplıdır, ışık durumuna göre iki sıralı tarakvarî görünüştedirler. Bir cinsli, iki evciklidirler, yani erkek ve dişi çiçekleri ayrı ayrı ağaçlar üzerinde bulunan, 59 adet çiçek tozu (polen) tobalarını taşıyan saplı etaminler (erkek organ)'den 515 kadan küre şeklinde kurul oluştururlar. Dişi çiçeklerin tek bir tohumu bulunur. Tohum, kapçık (arlllua) adı verilen bir etli örtü ile yarı yarıya çevrelenmiştir, sonra da kırmızı bir renk alır. Bütün bitki ve özellikle yaşlı yapraklar, zakkum bitkisinde olduğu gibi, zehirlidir. Genç sürgünler ve yapraklarda "taxln" adı verilen zehirli bir alkaloid taşır. Ancak, kapVık (arillus) zehirsizdir, kuşlar tarafından yenir (yapışkan, sulu ve tatlıdır); kırmızıkahverenginde, çok küçük bir fındığı anımsatan, sert kabuklu tohum 1 yılda olgunlaşır, kuşlar tarafından taşınır; odun çürüğü, nemli yosunlar ve ölüörtu üzerinde kolaycaçimlenir Gövde kesitini incelediğimizde, sarı renkli dar bir diri odunu, kırmızı renkte geniş özodunu görürüz. Sert ve ağır olan odunu çok güzel cila tutar, parke, mobilya, oyuncak ve süs eşyası yapımında kullanılır. Çok yavaş büyür; gölgeye dayanaklıdır; kütük sürgünü verirler. Rutubetli ve mineralce zenErkek(1), dişi (2) çiçeklerini taşıyan ve olgun tohumlarını (3) taşı gın topraklarda yetişir, kiyan sürgünler; (4) erkek çiçek kurulu, Çlfi) dişi çiçekler, (9) tohumreçli toprakları sever. 250 A merika Birleşik Devletleri Kanser Araştırma Merkezi uzun yıllardan beri çeşıtli otsu ve odunsu bitkiler üzerinde çalışmakta, elde edilen ekstreleri hastalar ve kobay fareler üzerinde denemektedir Son birkaç yıldan beri, gazetelerden zaman zaman Porsuk (Taxus sp.) ağaçlarının kabuklarından çıkartılan bir ekstrenin meme, rahim ve prostat kanserıne karşı etkıli olduğu, iyi sonuç verdiği haberlerini okuyoruz. Prostat ameliyatı geçiren ve Amerikadan yeni dönen bir yakın arkadaşım, Amerika'da Porsuk kabuğundan elde edilen ekstrenin bir kilosunun çok pahalı olduğunu, yaklaşık 9 bin dolar karşılığında satıldığını söyledi Bu kısa açıklamadan sonra, birden bire önem kazanan bu ilginç ağacı sizlere tanıtmayaçalışacağım. Porsuklar (Taxus) Çam, Göknar, Ladin gıbı iğne yapraklıdır, çıplak tohumlular (Gymnospermae)dandır Bağlı olduğu familyaTAXACEAE'dir noğu Asya, Anadolu, Kuzey Afrika, Av Ülkemizde anıtsal boyutlara ulaşmış bir Porsuk ağacı, KarabükYenice ormanlan; boy 17 m. çap 2m. (yanda. Üstte tohumu saran kapçık(Arillus) etlisulu ve taUıdır, zehirli değildir. 350 yaşlarında olgunluk çağına erişirler. Trakya ve Kâradeniz bölgesi ormanlarında, Hatayın Amanos dağları ile Sultan dağlarında küçük gruplar halinde, doğal olarak bulunur. Ormanlarımızda büyük çap ve boylara ulaşmış Porsuk ağaçları vardır. Örneğin, KarabukYenice ormanlarında 2 m. çapında, 17 m boyunda dev cüsseli anıt ağaçlar vardır. Dayanıklı ve elastik olan kalın sürgünleri Avrupa'da Derebeylik Dönemi'nde (Ortaçağ'da), yay yapımında (ok ve yay) kullanılmıştır Bu nedenle Ingiltere'de ve diğer ülkelerde bu ağaçlar çok tahrip edilmiştir. Polonya'da "korumaya alınmış" ağaçlardandır, bir dalını koparana şiddetlicezalar verilir. Üretımleri tohum, çelik veya aşı ile olur, makasla şekil verme yaz aylarında yapılmalıdır Istanbul'da saray, kasır. konak, köşk ve yalı bahçeleri ile korularda çok yaşlı Porsuk ağaçlarına rastlanır ve çok iyi gelişmişlerdir. Şimdi önemli bir uyarıda bulunmak istiyorum. I.Ü. Eczacılık Fakültesi Profesörlerınden Dr. Turhan Baytop; "Türkiye'de Bitkiler ile Tedavi, 1984" adlı eserinde, Porsuk ağacı yaprağı ile ilgıli olarak şu bilgileri vermektedir 'Yapraklarında alkaloitler (taksln), uçucu yağ, acı madde ve tanen bulunur. Bütün bitki ve özellikle yaşlı yapraklar zehirlidir. Insanlarda ve hayvanlarda ölüm ile sonuçlanan zehirlenmeler yapmaktadır öldürücü doz insanlarda 25 gr., hayvanlarda (koyun, keçi, inek) ise kilo başına 1012 gr.'dır Atlar bu bitkiye karşı çok duyarhdır. Kilo başına 2 gr. yaprak, bir atın ölüm ile sonuçlanan zehirlenmesine sebep olmaktadır Ineklerde döl atımına sebep olur Bu bitki ile zehirlenerek ölmüş hayvanların etleri, pişirildikten sonra bile tehlikelidir.' Çocuk oyun bahçelerine bu ağaçlar dikilmemeli, dikilmiş olanların önüne "ikaz levhaları" konmalı ve her şeyden önce, anne ve babalar bu ağacı iyi tanımalı, çocuklarına tanıtmalıdır. Bu bağlamda, "ileride bol kabuk eldesı için" dişi Porsuk ağaçlarından toplattırılacak çok sayıda tohumlann orman fıdanlıklarında ekerek çimlendirmek, üçbeş sene sonra da bu fidanları ormanlara götürüp uygun yerlere dikmek, Türk ormancısının görevi olmalıdır; bunu severek yapacaklarına inanıyorum. (*) Pro(. Dr. I.Ü. Orman Fakültesi öğretim Üyesl, halyan Ormancılık Blllmler Akademlsl Üyesl 323 16