Katalog

İKLİM BİLİM Buzullar geri mi dönüyor? Son buzul çağının tarihi çok eski değil; topu topu 710 bin yıl önce. Uygarlığın resimliyazılı tarihi de iklimîn ılınmasıyla birlikte başladı. İsmail Murat P ek yakında yenı bır buzul çağı, gezegenımızın buyuk bolumunu beyaz bır buz ortusu ıle kaplayıp ınsanlığı kuşakiar boyunca soğukta yaşamaya mahkum edebılır Yaklaşan yaz gunlerınde bunu soğuk bır şaka sanmayın Yerbılımcıler yenı buzul çağının uzakta olmadığını ve onumuzdekı 2 bın yıl ıçınde kuresel soğuma donemının mutlaka başlayacağını soyluyorlar Uzun ve sureklı soğukların ardından gezegenımızın tarıhınde yaklaşık 7 bın yıl once yenı bır sayfa açılmıştı llkel atalarımıza aıt mağara duvarı resımlerının tanıklık ettığı dondurucu buzul yılları sona ermış, yerkurenın buyuk bolurruıne ılıman ıklım koşulları hakır.ı olmuştu Iklımle birlikte ınsanlığın gelışme çızgısı de değışmıştı llık gunlerle birlikte Mezopotamyada çıvı yazısı Mısır'da mımarı ve tıp, Çın'de gokbılım, Ege havzasında felsefe fılızlenmeye başladı Insanoğlu, ısınan yeryuzunun nımetlerını oldukça lyı değerlendırdı, 7 bın yıl gıbı yeryuzu tarihi ıçın oldukça kısa sayılacak bır sure ıçınde uygarlığını gelıştırdı Yerbılımcılerın "buzularası" çağ adını verdıklerı bu mutedıl ıklım donemı gunumuzde de suruyor Halen yaşadığımız buzularası (ınterglasıyal) donemden once yerkure yaklaşık 110 bın yıllık bır buzul çağı yaşamıştı Yerbılımcıler, yer kurenın ' yakın ' tarıhındekı bu ılıman donemın geçıcı bır ıstısna olduğunu duşunuyorlar, ınsanlığa uygarlık kurma fırsatı veren elverışlı ıklım koşullarının hukum surduğu buzularası donem pek yakında sona erecek Jeolojık saate bakılacak olursa gezegenımızın mutlu ılık gunlerı artık sayılı, yenı bır buzul çağına gırmek uzereyız Yaz gunlerınde kutupaltı (subarktık) bolgeye duşen kutup buzlanmasının doğal duşman Guneş ışınlarının şıddetı her yıl azalıyor Fğer bu azalma duzenlı olarak devam ederse gunumuzden 2 bın yıl sonra kalın bır buz ortusu kuzey yarıkurenın buyuk bolumunu kaplamış olacak Dunya'da askerı ve ekonomık ustunluğe sahıp kuzey ulusları, guney komşularında yaşam alar.ıarı talep edecekler Boylece ıklım koşulları uygarlığın kaderını çızecek Insanlığı boylesıne yakından ılgılendıren buzul çağlarının ortaya çıkış nedenlerı konusunda çeşıtlı varsayımlar ilerı surulmuş 1920'lerde Yugoslav matematıkçı Mılutın Mılankovıç, dunyanın yorungesı ve eğım eksenınde 23,000, 41,000 ve 100,000 yılda bır değışımler olduğunu belırlemıştı 1970'lerde Brovvn Unıversıtesı nden John Ibrıe, yerkure'nın yakın men Hımalaya dağ kıtlesinı sorumlu tutuyorlar Yaklaşık 40 mılyon yıl once oluşan ve yerkurenın en buyuk yukseltısı olan Tıbet platosu, fızıksel bır engel yaratarak ruzgârların hareketıni değıştırdı ve buzul çağına özgu ıklım değışımlen ortaya çıktı Tıbet yukseltısı, hovayı ısıtan korbondıoksıtı atmosferden temızledı doğal sera etkısını azalttı Boylece kuresel bır soğuma donemı başladı Bugun ıse ınsanlık, uygarlığın urunu yakıtlardan oluşan bol mıktarda karbondıoksıtın atmosfere karışmasıyla yenı bır ıklım değışımıne neden olabılır Yeryuzunde tropık ormanların azalması da atmosferden karbondıoksıtı artıran bır faktor Karbondıoksıt artışının normalde sera etkısını arttırarak kuresel ısınmaya yol açması beklenır Oysa bılımadamları, artan karbondıoksıtın yenı buzul çağının gelışını çabuklaştıracağını duşunuyorlar Bu paradoksal durum çok yalın bır olguyla New Yorfc, Londra buzlar altında Kapımıza yaklaşan soğuk gunlerın ınsanlığa faturası kuşkusuz çok buyuk Kuzeydekı New York ve Londra gıbı çok buyuk kentler buzlar altında kalacak, tarım alanları soğuk ruzgârların estığı tundralara donuşecek acımasız soğuklara dayanamayan sayısız canlı turu yok olacak Ekvatora yakın îropık bolgelerde yaşam devam edecek Kuzeyden gurıeye yenı bır kavımler goçu yaşanacak Bugun geçmısındekı sıcaklıkları gosteren okyanus katmanlarını analızlerınde 23,000, 41,000 ve 100,000 yıllık donemlere denk duşen değışım ızlerıne rastladılar Boylece Dunya nın yorunge değışımlen buzul çağları ıçın geleneksel bır açıklama olarak kabul edıldı Ancak gunumuzde buzul çağı kuramları yenıden sorgulanıyor Bazı bılım adamları Mılankovıç değışımlerını buzul çağlarından sorumlu tutulacak kadar onemlı olmadığını savunuyorlar 1992 de ABD lı yerbılımcı Isaac VVınograd, son buzul çağının zamanlamasının yerkure yorungesıyle hıç ılışkısı olmadığını ılerı suruyor Yenı bılgılerın ışığında araştırmacılar soğuk donemlerı başlatan başka etmenlerın uzerınde duruyorlar Columbıa Unıversıtesı'nden William Rudiam ve Manueen Raymo, buzul çağlarından kıs açıklanıyor, buzullann hammadde olarak kara ıhtıyacı var Ne var kı gunumuzde ıklım koşullarında yerkurenın soğuk bolgelerıne hava soğuk olsa bıle yeterınce nemlı olmadığından çok az kar yağıyor Ama gelecekte yapay sera etkısı nedenıyle bu bolgelerde ısınmaya bağlı buharlaşma sonucunda havada yeterlı nem toplanırsa buzulları beslemeye yetecek olçude kar yağışı olabılır Boylece atmosferdekı ısınma, nem toplanması ıçın yeterlı ama yazın kar ortusunu erıtmeyecek olçude olursa buzullann ılerlemesı ıçın elverışlı bır durum ortaya çıkar Bunlar, buzul çağı kehanetıyle unlu Mıssourı'lı amatör bılım adamı John Hamaker'ın goruşlerı Hamaker'ın varsayımı Colorado Unıversıtesı'nde unlü buzul araştırmacısı Gıfford Mıller tarafından desteklenıyor Mıller, buzul çağından on ce kuresel bır soğuma beklemenın çocukça bır fıkır olduğunu bılımsel verılerın geçmışte buzul çağından once • bugun olduğu gıbı hafıf bır kuresel ısınma gorulduğunu soyluyor Ouebec Unıversıtesı nden Anne de Vernal'e gore de kuzey bolgelerınde sera etkısının doğurduğu nem fazlalığına bağlı bol kar yağışı, buz ortusunu guneye doğru ılerletecek Yenı buzul çağıyla ılgılı son goruşlerın doğruluğu kanıtlanırsa ozellıkle sera etkısıne yol açan karbondıoksıt artışını onlemeye yonelık yeni tedbırler alınmalı Buzul çağının başlamasında olduğu kadar nasıl bıteceğı konusunda da çeşıtlı goruşler var Bazı varsayımlara gore kuzey yarıkuresınde buz ortusu hıç kalkmayabılır Çunku boylesıne genış bır alanın buzla kaplanması, Guneş ışınlarını uzaya yansıtarak yeryuzunun tekrar ısınmasını onleyecek Ancak oncekı buzul çağında boyle bır şeyın olmaması okyanusların etkısıne bağlanıyor Okyanuslar karalara gore daha fazla ısı taşıyabılıyor Columbıa Unıversıtesı'nden Chrıstopher Charles buzul dongusunun bır noktasında çeşıtlı etmenlerın ekvator denızlerındekı derın sıcak akıntıları kuzeydekı buzul bolgelerıne yonelterek ısınmayı başlattıklarını ılerı suruyor Buzul çağının sonlanmasını bılımkurgu benzerı .onaryolarla açıklayanlar da var 8u7ul katmanları kalınlaştıkça yerkurenın kabuğu bu ağırlığa dayanamayıp çatlayacak Çatlaklardan fışkıran erımış madenler ve gazlar atmosferdekı karbondıoksıt mıktarını yukselterek doğal sera etkısıyle atmosferı ısıtacaklar Tropık ormanların yok edılmesı ve hava kırlılığı gıbı çevresel etmenlerın ıklımı nasıl ve ne hızla etkıledığı konusunda henuz çok az şey bılınıyor ama buzul çağına ılışkın her yenı bılgı, bıze ıklımın çevresel değışımlere karşı şımdıye kadar sanılandan daha duyarlı olduğunu gosterıyor Anıları mağara duvarlarındakı resımlerde kalan atalarımızın ve mamutların yaşadığı soğuk gunler beklenenden yakında olabılır Torunlarınızın torunlarının soğuktan donmasını ıstemıyorsanız şımdıden tropık ıklımlerde ev sahibı olmaya ne dersıniz' 32311