Katalog

ÇEVRE Avrupa üzerinde incelmesi yüzde 20 B ırlesmış Mılletler ın Cenevre de bulu nan Dunya Meteorolojı Örgutu ne dunyanın her yerınden gelen bılgılerın değerlendırılmesı ozon tabakasındakı ıncelmenın surduğunu gosterıyor Merkezde gorevlı Romanyalı ıklim bılımcı Boıkov Avrupa uzerındekı ıncelemede yenı bır rekor kırıldı dıyor Dune kadar guney yarıkureden dehşet haberlerı bıldırmek her yıl gelenekselleş mıştı Ozon ıncelmesıyle dunyaya gelen ultravıyole ışınlarının artması sonucu tavşanların gozlerı korelıyor yenı Zelanda da derı kanserı sayıları artıyordu Antarktıs uzerınde koca delıklı dunya Avrupa uzerındekı azalma Avrupa da bu kış azalan mıktar Munıh tekı Şubat olçumu Ozon delığı oluşumu noktası Guney Kutbunda ozon delığı eylul/ekımde ABD nın 4 mıslıne ulaşıyor Bugüne kadar ölçulen en yÜKsek azalma ozon Bıtkı buyumes. yavaşlıyo şy e 300 bın daha çok den kanser. Ozon tabakası incelmesinln sonuçları nundakı değer ıse yuzde 30 ı Ancak Guney Kutbunda olduğu gıbı bır ozon delığınden soz etmek Kuzey Kutbu ıçın henuz mumkun değıl Bılım adamları ozon delığı kavramını ozon tabakasının yarısından fazlasının klor gazları tarafından yenmesı durumunda kullanıyorlar Bu rakama Avrupa uzerındekı Kuzey Kutbu uzerındekı ta bakada henuz ulaşılmış değıl Buralarda ıncelme kışın ortalama yuzde 20'lere varıyor Tabıı kış guneşı ışınlarının de canlılar ıçın çok onemlı ve etkın olduğunu soyleyemeyız Ancak bu gelışmeyı de sakın bır şekılde karşılamak mumkun değıl Ozon tabakasındakı az bır ıncelme bıle atmosferı daha geçırgen daha şeffaf hale getırıyor ve yuksek enerjılı ve sağlığa zararlı ultravıyole B ışınlarını yeryuzune daha çok mıktarda salıyor Ozon takabasındakı yuzde 1 lık azalma yapılan hesaplamalara gore derı kanserlerınde 50 bın daha fazla artış ve 150 bın daha fazla korleşme demek' Ozon tabakasnıın delınme surecının doruk noktasına gelmı^ değılız henuz Avrupa ozon araştırmaları programı koordınatoru Reınhard Zellner ozonu delen FCK gazlarının kullanımına bugun son verılse bıle bugune kadar atmosfere salınan gazların yukarı tırmanması ve ozon tabakası nı ınceltmeye devam etmelerı eylemı 2020 yılına kadar surecek dıyor Insanoğlunun butun dığer faalıyetlerı de ozonu ınceltıyor Alman uzman 1ıkaz edıyor Durum daha da kotu olacak Bu kış da Avrupa üzerindeki koruyucu ozon tabakası incelmeye devam etti. harıtaları yayımlanıyordu Şımdı bu haberlere ıkı yıldır Avrupalılar ve Amerıkalılar da alışmak zorunda Çunku 20 km yukseklıktekı olaylar onları da doğrudan etkılemeye başladı Gerçı henuz guney kutbu üzerindeki gıbı dramatık bır durum yok Kuzey kutbunda henuz kıta buyukluğunde ıncelmeden soz edılemıyor Ozon tabakası Kuzey kutbunda daha yavaş erıyor 1970 lı yıllardan bu yana ıncelme yuzde 8 oranında gerçekleştı Ancak şubat ayında elde edılen Atlan tıkten Urallara kadarkı bolgede ozon ıncelmesı değerlerı bır rekor sayılıyor Yuzde 20 Munıh tekı bır olçum ıstasyo En büyük asal sayı rekoru Cray süper bilgisayarlarıyla bilimin reklamı atematık ınsanların hatırı sayılır zamandan berı uzerınde kafa yor I dukları bır sıstemdır Yıne de en basıt matematık bulmacaları bıle bızımle hâlâ eğlenmektedırler Asal sayılar probelımını ele alalım Asal sayılar sadece 1 ve kendılerıne bolunebılen sayılardır ornegın 2 11 19 ve 10957 bırer asal sayıdır Ne yazık kı asal sayıların sıralanışla rını belırleyen bır kural yoktur Bu ışı hal ledebılecek bır formul bulmak ıçın matematıkçıler (burada hepsını saygıyla anıyoruz) Euclıd zamanından berı uğraştılar bunlardan bazıları konuya fena halde taktı fakat boşuna Genellıkle lyı tahmın yapma yolunda çalıştılar bır sayı alıyorsunuz (bırıcık asal sayı adayı nız) bunu daha kuçuk sayılara boluyor sunuz baktınız kı hıçbırıne bolunmuyor o halde elınızdekı gerçekten bır asal sa yı Bunun super bılgısayarlarla bıle ne kadar sıkıcı ve zarnan yıyon bır ışlem olduğunu soylemeye gerek yok Eğer bılgısayarı 20 basamaktan küçıik asal sayıları sadece bolme ışlemı yaparak bulması ıçın programlarsanız sonuç ortaya çık mazdan yuzyıllar once olmuş olursunuz Geçen yıl Ingılterede AEA Harvvell Teknolojı labarotuvarında bır Cray super bılgısayar billnen en büyuk asal sayı re korunu kırdı yenı şampıyon 227 832 ba samaklı yazmaya kalksak BılımTeknıkte bırkaç hafta başka şeye yer kalmaz (bır oncekı rekor sadece 66 050 basamaklıydı) Bılgısayarda çalıştırılan program bılgısayar uzmanı Davıd Slovvınskı tarafından yazıldı Slovvınskı asal sayı rekorunu kırmak konusunda haylı tecrubelı zıra bu sonuncusu olan 1979 dan berı kırdığı beşıncı rekor Bırçok sayı avcısı gıbı Slovvınskı de "Mersenne Sayılan" denılen bır sayı grubu uzerınde dıkkatını yoğun laştırmış Mersenne ısmı bu sayılar uzerınde yıllarca çalışmış bır 17 yuzyıl Fransız keşışınden gelıyor Butun Mersenne Sayıları 2 1 şeklınde burada P P 3L=8 822=62 bır asal sayı Mersenne Sayıları oldukça cazıpler çunku bunların asallıkları basıt bır algorıtma kullanılarak denenebılıyor Algorıtma, tekrar edılen adımlar serısıdır sayısal bır dans gıbı (ılkokulda oğrendığınız uzun bolme ışlemı de blr algorıtmadır) Slovvınskl nın kullandığı yontem şu şekıl de Bır sayı alalım, buna L dıyelım Karesını alalım 2 çıkaralım ve elde ettığımız sayıyı Mersenne Sayısına bolelım Kalanı alıp yenı bır L olarak algorıtmanın başına koyalım Işleme L = 4 ıle başlayın ve P2 defa tekrar edın eğer son kalan sıfır ıse Mersenne Sayısı asaldır 31 sayısının asal olup olmadığını araştıralım, 31= 2»1'dir 1 L 2L 4 14 4'2 = 14 14'2= 194 31eboler sek 0 ve kalan 14 31eboler sek 6 ve kalan 8 31 e bolersek 2 ve kalan 0 L= Oboylece 31 asaldır Buyuk asal sayılar ıçın bu ışlem yuzblnlerce kez kare almayı gerektırıyor ama yıne de çarpan bulmakla karşılaştırıldığında çok çok daha hızlı Slopnskı Cray2 kullanarak 227 832 basamaklı bu dev sayı nın asal olup ol madığını 19 saat ıçınde tespıt edıyor Aynı ış evrendekı butun atom altı parçacıklar bırer Cray olsaydı ve zamanın başlangıcından berı çalışsalardı çarpan bulma yontemıyle tamamlanamazdı dıvor Yenı asal sayı 2 1 Slovvınskı bu ışı yarış arabası tasarımcılığına benzetıyor amaç yarışı kazanmaktan çok reklam yapmaktır bız burada Cray lerle neler yapılabıleceğını gosterıyoruz dıyor Şu veya bu gerekçeyle ınsanlar daha uzun yıllar asal sayılarla uğraşacaklar herhalde Sınan Özeren Discover'dan 3752