Katalog

SAÖLIK Kadınlar ve sigara Yapılan araştırmalarda Türklye'de kadınların sigaraya başlama yaşları çok düşük ve içme oranı çok yüksek. Y. İzzettin Barış* atı ulkelerındekı araştırmalara göre ! kadınlar, erkeklerden daha fazla ya'şıyor Bunda erkeklere göre daha az sigara ıçmış olmalarının etkısı var Avrupa ve Kuzey Amerıka ulkelerınde, kadınların da erkekler gıbı sigara ıçmeye başladılar Bırleşık Amerıka'da, erışkın erkeklerın % 31 5'ının kadınların ise % 25 7'sının sigara kullandığı gosterıldı Bu yukselmenın sonunda, kadınlar da akclğer kanserı görulme hızı yukseldı ve onların bır numaralı duşmanı olan meme kanserınden daha fazla görulmeye başladı Eskıden Batı da da kadınların sigara ıçmelerı 1yı karşılanmazdı Bunu dıkkate alan sigara uretıcılerı, reklam kampanyalarına kadınları karıştırmazlardı Sonraları ınce gorunmek moda olmaya başlayınca kadınları da sigara reklamlarının ıçıne almaya başladılar Lucky Strıke sigara paketının uzerınde Ince gorunumlu kadın vardır Kadınların erkeklerle eşit hakka sahıp olmak ıçın yaptıkları mucadeleler onların ekonomık bağımsızlık kazanmalarına sebep oldu Kadın, erkek baskısından kurfulmuş onunla eşıt haklara sahıp oldu ve ozgur bır hale geldı Bu da maalesef onlarda sigara ıcme oranının hızla artmasına ve dolayısıyla tutun lle ılgılı hastalıkların görulmesıne sebep oldu Sigara ıçen kadınların uzerınde yapılan araştırmalarda 1) Kadınların erkeklere gore daha fazla ıçtıklerını 2) Sigara ıle mucadelenın başlaması sonunda erkekler de sigara kullanımının % 21 4 oranında duşmesıne karşın, kadınlardaki bu oran % 5 8 dır Bu sayı, kadınların sıgarayı kolay kolay bırakamadıklannı gostermektedır 3) Kız oğrencıler erkeklere göre sigaraya daha erken başlarlar Sigara ıçen erışkın kadınların % 80 4'ü tutune 20 yaşından once başladığı halde, bu yaştaki erkeklerın ancak % 42'sı 20 yaştan önce sigaraya başladılar 4) Sigara uretenler, yukarıdakı bılgılerın ışığında reklamlarını genç kızlar ve kadınlar uzerınde yoflunlaştırmaktadır Sigara ıçen kadınların, erkeklerdekl sigaraya bağlı hastalıkların hepsıne yakalanabılmektedır Bunlardan ayrı olarak kadın olmaları dolayısıyla sigara ıle ılgili başka hastalıklara yakalanma rısklerı var SOFRASAGLIGI Akdeniz diyetî Prof. Dr. Ayşe Baysal on yıllarda Bbatı ulkelerınde Akdeniz dıyetinin ne olduğu ve yararları tartışma konusu olmaktadır Çoğu kışı' diyet" sözcuğunu "perhız" ya da özel bır durum ıçin uygulanması gereklı beslenme bıçımi olarak algılar Bu sözcuk Ingılizce'de "dıyet" olarak yazılır Anlamı, bırey veya toplumun flzyolojık gereksınmelerını karşılamak ıçın gunluk tukettığı yıyecek ve ıçeceklerdır Başka bir deyışle herhangı bır bırey veya toplumun beslenme bıçımıdır Herhangı bır hastalık durumunda besınlerın tuketım, sındırım, emılim ve metabolızmalarında ortaya çıkan sorunlara göre yenen yıyecek ve ıçeceklerın turlerinde veya kıvamlarında veya mıktarlarında değışıklık yapılması gerekır Bu durum özel veya lyıleştırıcı dıyet olarak tanımlanır "Diyet sutu", "dıyet cola", "diyet besını" genellikle o besının bıleşımındekı yağın azaltılması veya şeker yerıne yapay tatlandırıcı kullanılarak kalori değerının azaltılmış olduğunu açıklar Akdeniz dıyetı Akdeniz yoresınde yaşayan ınsanların beslenme bıçımi anlamında kullanılır Bu dıyetın kuzey Avrupa ulkelerinin diyetine göre temel ozellığı, kırmızı et, sut, tereyağı gıbı hayvansal yağları az ıçermesidir Bunun yanında Akdeniz dıyetı tahıllar, kuru baklagıller, sebze ve meyvelerden zengındır Bu tur besinler, hayvansal besınlere gore daha az yağ içerdıklerınden genellikle zeytınyağı eklenerek hazırlanır, pışırılır ve tuketilir Et, sut ve hayvansal yağlar genellikle doymuş yağ asıtlerını daha çok içerdıklerınden katı yağ olarak bılınır Zeytınyağı çoğunlukla teklı doymamış yağ asıtlerınden oluştuğu ıçin sıvı yağdır Bitkısel besınlerın bıleşımlerinde bulunan ve yağlı tohumlardan elde edılen yağlar zeytınyağından daha da akıcıdır Buna gore bitkısel besinler ve zeytınyağı ağırlıklı Akdeniz diyetı, hayvansal besinler ağırlıklı dıyetlere gore daha az yağ ıçermekte ve bu yağın çoğunluğu da sıvı yağlardan gelmektedır Katı yağlar kan kolesterolunu özellikle "kötu kolesterol" denılen duşuk yoğunluktakı yağproteın karışımıyla taşınanı yukselterek damar tıkanmasına bağlı kalp hastalığı rıskini arttırırken, sıvı yağlar kolesterol duşurucu etkiye sahıptırler Ancak bitkısel sıvı yağlar bir yandan lyı ve kotu kolesterolu bılıkte düşürmekte, dığer yandan ıse kanda pıhtılaşma riskinı arttırmaktadır Zeytınyağtnın boyle bır etkisi görulmemıştır Akdeniz yoresı ınsanlarında kalp hastalıklarından olumlerın duşuk olmasının, dıyet bıçımi ıle ılgılı olduğu bıldırılmıştır Son yıllarda hayvansal besınlerın, hıdrojenıze yağların, şeker ve saflaştırılmış tahıl urunlerınin tuketımının artması sonucu Akdeniz diyetindekı değişmenın hastalık rıskını arttırdığı gözlenmektedır Bu nedenle, çeşıtlı toplantılar, yayınlar ve kıtle ıletışım araçları ile bu tur değışıklıklerın önlenmesıne çalışılmaktadır Bu da gosterıyor kı, beslenmede tek yönlulukten kaçınma, her şeyın azı ve çoğu zarar ılkesıne uymak sağlıklı yaşamın temelidir S Töpkiye'de nükleer tehlike Mikdat Kadıoğlııf*) Eskı Sovyetler Bırlığı ve Ooğu Avrupa da bulunan 58 nukleer santralın bu ulkelerın çok ıhtıyaç duyduğu elektnk ener|islnın guvenlı bır şekılde uretimine devam edebılmesl Içın Batının yaklaşık 1 milyar dolarlık teknık yardımına ıhtıyacı vardır En azından 15 adet Çernobıl tıpi RBUK reaktor ve artık çok eskımış olan 10 adet VVER230 tipı reaktorun yenı jeneratörlere, bllgısayar donanımlı kontrol odalartna ve yangın banyerlerıne çok acıl bır şekılde ıhtiyacı oldufiu bıllnmektedır Çoğu kez Doğu Avrupa ve eskı Sovyetler Bır lığı nden gelen hava sıstemlerınin tesırı altında bulunan Turkiye buralarda ömrunu tamamlamış eskı teknolojı ıle donatılmış ve bırçok teknık yetersizlikler ıle uretımıni zorunlu olarak surduren nukleer santralların bulunması nedenıyle, gunumuzde buyuk radyoaktıt kırlılık tehlıkesıyle karşı karşıyadır Olası bır nukleer kazanın atmosfere bırakacağı radyoaktıf kırletıcılerın hangı yerleşım bölgelerını ne zaman etkıleyeceğını ancak hava şartları belırler Bu nedenle radyasyon tehllkesine karşın en etkıli erken uyarı meteorolo|i örgutlerının desteğı ıle yapılır Radyasyon ölçum aletlerı erken uyarı değıl sadece felaketın derecesını olçmeye yarar Yurtdışındakı ya da yurtıçındekı herhangı bır nukleer veya kımyasal kazanın meydana geldığı yerden Itlbaren kırletıcılerı taşıyacak olan hava parsellerının tespıt edılocek hız ve yörungelerıne göre ne zaman hangi yerleşim bölgesinı etkileyebıleceğı meteorolo|ik analızler ıle tespıt edılebılınlr Atmosfere salınan kırleticllerln hava parsellerı ıle ulkeler arası taşınmasını belırleyen bırçok meteorolojik model Batı da gelıştırılmış ve yaygın bır bıçımde gunumuzde kullanılmaktadır Orneflln sadece Avrupa da kullanılan bellı başlı 3 modelın kısaltılrr?$ ısımlerı şunlardır LRTAD EURMAPveEMEP Turkiye de de nukleer, sel ve çığ gıbı lelaketlere karşı erken uyarı yapılabılmesı içın 1) Batı da olduğu gıbı nukleer ve klmyasal klrlılık oluşturabılecek tesislerde erken uyarı programları ıçın, meteorolojl muhendislerının ıstıhdam edllmesı gerekır 2 Turkiye nukleer kırlenme lle ılgili OECO, AT ve BM nın yoğun olarak gunumuzde surdurduğu bilımsel programlarına bu konuda eğıtım görmuş yeterlı kışıler ıle etkın bır şekılde katılmalıdır 3 Devlet Meteorolojı Işlerı (DMİ), rutın meteorolojik işler dışında erken uyarılar glbl ülke sorunlarına ozgun çözumler getırebılecek araştırmalan yapabılecek malı ve ıdarl bır yapıya kavuşması içın yenıden teşkılatlandırılmalıdır 4 Turkiye nın kısa ve orta vadelı hava tahmınlerınde dışarıya bağımlıhğı azaltılmalıdır (*) Vrd Doç. Dr., İTÜ MetoorokHI MOİMndto dır Bunlar 1) Sigara ıçen kadınların çocuklarında da ust solunum yolu hastalıkları gorulmektedır 2) Doğum kontrolu hapları kullanan genç kadınlarda sigara ıle ılgılı damarsal hastalıklar çok daha fazla görulmektedir 3) Rahım ağzı kanserıne yakalanma şansları fazladır 4) Sigara ıçmeyen akranlarına göre daha erken menapoza gırerler S) Sigara ıçen kadınlarda menapoz sonu kemık erımelerı ve kırtkları daha sık gorulur Hamılelığı sırasında sigara ıçmenın, kendısıne ve doğacak çocuğa zararı dokunur Bebeğın anne karnında gelışmesl yavaşlar ve doğum kılosu daha duşuktur Sigara kadının gebe kalma şansını azaltır, erken ve olu doğum, duşuk ve kanamalar daha sıktır Gebelığı sırasında sigara ıçın kadınların çocukları takip edıldığınde, fizık ve entellektuel olarak gelışmelerınde gecıkme ve davranış kusurları bulundu Turkiye de eskıden kadınlar arasında sigara ıçen azdı Bu durum kırsal bolgelerde halen de geçerlıdır ve köylerde sigara ıçen kadın oranı % 2'yi geçmıyor Ancak buyuk şehırlerde özellikle memur olarak çalışan kadınlar arasında sigara ıçme oranı gıttıkçe artıyor Yapılan çalışmalara gore kadın oğretmenlerin % 37'si sigara ıçmektedır Hacettepe Unıversıtesı kampusundakı kadınların yaklaşık % 49'unun sigara ıçtığı anlaşıldı Turkiye genelınde yetışkln nufusta erkeklerın % 62 6'sının kadınların ıse % 24 8'ınin sigara ıçtığı gosterıldı Yukarıdakı nedenlerle sigara ıle mucadele kadınlarda daha önemlıdır Bu sebeple, kadınlarda sigara ıle mucadelede belırlı stratejılere uyulmalıdır Sıstematık olarak, ozellıkle doktorlar konuya eğılmelı, sigaraya başlama yaşmdaki okul çocukları yeterınce eğıtılmelı, toplum sigara ıle mucadeleye katılmalı, ış yerlerınde sigara ıçılmemesıne yonelık çalışmalar yapılmalı ve nıhayet, tıryakılerın sıgarayı bırakmaları ıçın klınıkler açılmalıdır Kadın haklarını savunan kuruluşların bu konuda dıkkatı çekilmelı, sıgra reklamlarına karşı çıkmalıdır (*) (Pnrf Dr Y IzzaMn Barif, Hacettapa Üntv*rsNMl Tıp FakORMl Oöflö» Hutalıklan ABD Bafkam.) HglBMhnfl v 3034