Katalog

GERİYE BAKIŞ DÜŞÜNBUL Manhattan Projesi Ellı yıl once 1942'de ABD'lı fızıkçı Robert Oppenheimer (19041967) atom bombasının yapımını amaçlayan Manhattan Projesi'nin Los Alamos laboratuvarlarının yoneticıhğıne getırılmıştı Unlu atom fızıkçısı ılk atom bombasının gerçekleştırılmesınde orgutleyıcı roluyle tanınır Ilk atom bombasının uretılmesıyle s o nunçlanan proje uç yıl surmuştu Projede görev alan bılım adamlarının bır bolu mu Avrupa'dakı faşist rejımlerden kaçarak ABD'ye sığınmış fızıkçılerdı ilk olarak 1939 yazında bilım adamı dostlarınca ağırlığını koyması ıçın ıkna edıien Albert Eınsteın, denetımsız bır çekırdek bolunmesı surecınde oluşan zıncırleme nukleer reaksıyonun askerı potansıyelı konusunda Başkan Roosevelt'e bılgı verdl Şubat 1940'ta oluşturulan bır komıte Manhattan Projesi ıçın 6 bın dolar odenek ayırdı ABD'nın savaşa gırmesmden sonra kara kuvvetlerı tarafından çok sayıda laboratuvar ve uretım tesısı kuruldu Ilk araştırmalar Manhattan dakı Columbıa Unıversıtesı nde başlattığından proje bu ısımle anılmaya başlandı 1940'ta Alman bılım adamlarının da benzerı bır proje yuruttuğu yonunde duyumlar alırvmıştı 1943'te konuyla ılgilı çalışmaların hızlandırılması amacıyla Ingıltere, Kanada ve ABD arasında bılımsel ve teknık ışbırlığıne gıdıldl Tasarlanan bombanın temelını oluşturan çekırdek bolunmesının gerçekleşmesı ıçın zorunlu olan uranyum235'ın doğada bol bulunan uranyum238'den ayrılması kımyasal yöntemlerle sağlanamıyordu Bu ızotopların atomlarını bırbirlerlnden ayırabilmek ıçin fizıksel yöntemlerin kullanılması gerekıyordu Bırçok fizıksel yontemın yoğun bıçımde araştırılmasının ardında Lavvrens ve Urey adlı fızıkçıler tarafından gelıştırilen elektromanyetık ve yayınım sureçlerının kullanılmasına karar verıldı Her ikı sureçle çok buyuk miktarda blle uranyum235 elde edılmesı ıçın buyuk, karmaşık tesıslerın kurulması ve çok buyuk miktarda elektrık tuketımı gerekıyordu Bu yöntemlerle çalışan uretım tesislerı Tennessee'de 112 kılometrekarelık bır alan uzerınde faalıyet gösterıyordu Bölunme reaksıyonuna gırebılen plutonyum239'un uretlml içın ıse tek bır yöntem vardı Sonuçta Aralık 1942'de Italyan asıllı fızikçı Enrıco Fermı Şıkago'da bır reaktorde denetımlı bır zıncırleme tepkıme oluşturmayı başardı Yeterlı miktarda plutonyum239 uretebılmek ıçin her bır gram plutonyum239 içln yaklaşık 25 000 kwsaatlık ısı sağlayacak guç ve buyuklukte bır reaktörun kurulması planlandı Ayrıca, daha once hıç karşılaşılmamış koşullar altında yurutulecek kımyasal ayırma ışlemlerının gelıştırılmesı gereklıydı Bu ış ıçın kullanılacak reaktör Columbıa ırmağı kıyısında 1 600 kllometrekarelık alanda Hanford Muhendısllk Işletmeleri adıyla kuruldu Bombanın tasarımı ve yapımı konusundakı çalışmalar ıçın 1943'te Santa Fe'nın 55 km kuzeyındekı Los Alamos'ta (New Mexıco) boş bır tepe uzerınde Oppenheımer'ı en yonetımınde bır laboratuvar kuruldu Bu laboratuvarda başka tesıslerde bolunme reaksıyonlarına gırebılen urunlerın katışıksız metal durumuna ındırgenmesi ve bu metale Istenen blçımlerin verılmesı gerekıyordu Çekırdeklerı, bolunebılen madenın nukleer bır patlamaya yol açması ıçın gereklı miktarda ve hızla bır araya getırılmesını sağlayacak yöntemlerin yanı sıra uçaktan atılabılecek ve hedefın uzerınde uygun anda patlayacak, taşınabılır gerçek bombanın yapımı amaçlanıyordu 1945 ılkbaharında Hanford ışletmelerınde nukleer bır patlamaya yetecek miktarda plutonyum239 elde edıldı Ayrıca bombanın gelıştırılmesı ve tasarımıyla ılgilı çalışmalar da onemlı olçude ılerlemıştı Bu aşamada bır nukleer patlama denemesının yapımı kararlaş tırıldı Ama sonuçların tam olarak değer lendırılebilmesı ıçin karmaşık bır donanım gerekıyordu Manhattan Projesı'nın urunu olan ilk atom bombası 16 Temmuz 1945 te saat 5 30da New Mexıco / Albuquerque'ın 193 km guneyınde Alamogordo ussunde patlatıldı Dokuz km uzaktakı sığınaktan uzaktan kontrollu olarak gerçekleşen patlamadan sonra olağanustu bır gurultu ve sarsıntı ıle bırlıkte görulen ateş topunu 13 km kadar yukselen mantar şeklındeki bır bulut ızledı Bombanın yerleştırıldığı kule tumuyle yok olmuş, bombanın çevresındekı 732 m çapındakı çol yuzeyınde ısı nedenıyle camsı bır tabaka oluşmuştu Patlama 15 20 bın ton TNT gucune eşıttı Ertesı ay, proje uyarınca uretılen ve bırıncısınde uranyum235, ıkıncısınde ıse plutonyum kullanılan ıkı bomba Hıroşima ve Nagazakı kentlerıne atıldı ARMAGANLI BULMACA Kac yılında doğdu? Bırsure once yenı bır komşumuz oldu 1991 ın songunlerıydl Bır taraftan yılbaşı hazırlıkları yapılırken butun kuçuk yerleşım yerlerınde olduğu gıbı bızım burada da herkes yenı gelenlerın kımler, nasıl ınsanlar olduğunu ve nereden geldığını merakettı Çok surmedı ve herkes yenı gelen aılenın Özturkler olduğunu, Urfa dan geldıklerını ve Bay Özturk'un matematık oğretmenı olduğunu oğrendı Ancak sonra yeni bılgıler edınılemedı Bızım meraklılar bakkaldan, kasaptan bır şeyler öğrenmeye çalıştıysa da sonuç alınamadı Çakır aılesının taşınmasından bır kaç hafta sonra bır cumartesı gunu komşum Mehmet' le bırahaneye gıttım Yenı gelenlerın evlerının onunden geçtik Bay Gakır bahçede oturuyor ve (,ımlerı bıçıyordu Mehmet lyı gunlerbay Cakır dıye selam verdı Boyle quzel bır havada l>dhçede Vdlışmak oldukçakeyıflı olsagorok Konuşmaya daldık ve komşumuzu bızımle bır bardak bıra ıçmeye davet ettık Çok sevınırgorundu ve hemen bızımle geldı Bay Çakır kendısı ve aılesı hakkında bir suru şey anlattı Mehmet' Oğlunuzu gunlerdır goremıyoruz nerede? dıye sordu Yanıt şoyle oldu ' Ağır bır şekılde uşuttu ve yataktan dışarı çıkmıyor Hazır soz oğlundan açılmışken kaç yaşında olduğunu sordum Guldu ve X yılında X yaşında olacak"dedı Sorunun yanıtını bulamadım, hem matematıkıçı değıldım hem de blra ıle kayfayı hafıfçe bulmuştum, Ama Mehmet'ın kafası lyı çalışıyordu Sız kuçuk Çakır'ın kaç yılında doğduğunu bulabılır mısınız? Bulmacayı doğru olarak çözen 20 okurumuza "Derl Tlcaretl Serüvenleri" kıtabını armağan edıyoruz Çözflmler ve kazananlar Otobüstekl dljital saat 22 00 00 00 21 1001 10 22.50 02 50 "Alçaklığın Evrensel Tarihf" kitabını kazanan okurlarımız N«cah Büyükdura Ankara. Nadlr GüngörEdırne, HasanTerBergama BarışBozkurtBalıkesır. EIHÖzerenAntalya, Ekrem özçellk Istanbul Zekal Aşıkoglu Malatya Ümlt Kuçuk Istanbul Nurettin Eriem Malatya, Kemal özkanBeykoz, Alper Ergene Ankara, Fatih Karakurt Istanbul, Nuran KeakinSakarya, Orhan Utfcan Istanbul, Fatma Tınaztepell Aydın, Meral özcan Bursa Ebru Kızanlık Istanbul, Töre TunailAnkara AyşenGüneş Istanbul Blrsen GökkayaDenızlı 292^