Katalog

MOLEKÜLER AÇIPAN HAFTANIN GÜNDEMİ Biyokimya ve moleküler biyoloji doktorası üzerine bir kaç söz. Doç. Dr. Bevazıt Çırakoğlu 'Biyokimya doktoralı bır araştırmacının kendı alanındakı dığer araştırmacılar tarafından da kabul edılecek nıtelıkle bağımsız bır bılımsel çalışmayı yurutebılecek bilgı, anlayış ve yeteneğe sahıp olması gerekır (Uluslararası Biyokimya Birliğl Eğittm Komitesl) on çeyrek yuzyılda hızlı bır gelışme gosteren biyokimya ve ozellıkle moleküler bıyolojı gıderek genişleyen bır araştırma yelpazesıne sahıp duruma geldıler Bu yelpazeye eklenen yenı araştırma dallarda araştırmacı ve bu dallara yurutulen yuksek lısans çalışmaları sayısının yıldan yıla yukselmesı sonucunu getırmekte Bundan on, onbeş yıl önce 4050 araştırmacının katılımıyla yapılan Biyokimya Kongrelerı bugün 350'yı aşkın araştırmacıyı çok sayıda bılımsel toplantıların organızasyonlarında yer almış ve dernek yonetıcılığı yapan deneyımlı bır profesorumuzun deyımıyle "katılma sayısıyla blllmsel düzey pek oranblı gitmiyor." Gerçekten son yıllarda bıyokımyada ve moleküler bıyolojıde doktoralı eleman sayısı hızla bır artış gosterırken uluslararası hakemlı dergılerde veya uluslararası on elemelı kongrelerdekı yayın bıldırı sayısmda onemlı bır artış gözlenmemekte hatta bazı yıllar bır oncekı yılın toplam sayısının altına duşmektedır karşın bu yetışme ve araştırma dzurlu hocaların bılımsel araştırma alanındakı uluslararası konumumuzu yukseltmeye hatta korumaya ne derece katkıda bulunabıleceklerı kocaman bır soru ışaretı olarak karşımızda durmaktadır Bu kaygıyla Biyokimya ve Moleküler Bıyolojı alanlarında fakulteler, enstıtuler arası bır doktora standartının oluşturulması gereğının gundeme getırılmesı uygun olacaktır Doktoralara standart S Uluslararası standartlar Farklı doktora kavramları Bu sonuçta rol oynayan altyapı eksıklığı, aşırı eğıtım yuku, odeneksızlık v b gıbı nedenler yanında yenı yetışen doktoralı elemanların çoğunun baş taraftakı koşula uymamalarının payı buyuktür Larousse ' doktora"yı bır (akultenin verdığı en yuksek bılımsel unvan olarak tanımlıyor Bu uluslararası unvana sahıp olanlar her ne kadar dıploma açısından eşıt durumda ıseler de eğıtım, deneylm ve bilimsel metodoloji açısından çok buyuk farklar gosterdıklerı bır gerçektır Uluslararası duzeyde ele alındığında bu farklılık ulkelerın değışık eğıtım polıtıkalarıyla, doktora kavramına değışık yaklaşımlarıyla açıklanabılır Ancak bır ulkenın değışık eğıtım kurumları çok farklı eleman yetıştırıyorlarsa ortada cıddı bır sorun var demek doğru olur Ister yurdumuzdakı araştırmacı sayısının nufusa oranını yukseltmek nıyetınden, ıster sayıları hızla çoğalan unıversıtelere oğretım uyesı kazandırmak kaygısıyla olsun, gereklı nıtelıklere sahıp olamamış oğrencılerın bellı bır zaman dılıını sonunda içeriğinde bir kongre bildlrlsl blle çıkarılamayacak tezlerle doktora sahıbı yapılması gerçekten tehlıkelıdır llçelerı ıl yapma, her ıle unıversıte kurma sevdalarına koşut olara oğretım uyesı talebının de sureklı olacağı gozonune alınırsa bu "doktoralı"gençlerın 2000'lı yılların başlarında bır çok yenı universitenın biyokimya, moleküler biyoloji bolumlerının yanısıra unıversıtenın temel gorevlerınden olan bılımsel araştırmaları da "yonlendırıp, yuruteceklerını" duşunmek yanlış olmaz Tum lyı nıyetlerıne Bır fıkır vermesı amacıyla Uluslararası Biyokimya bırlığının onerdığı standartlar şu şekılde sıralanabılır 1. Doktor adayı Biyokimya ve Moleküler Bıyolojı de genel ve kendı araştırma alanında ayrıntılı bılgıye sahıp olmalıdır Bunun ıçın temel ders kıtaplarının yanısıra uluslararası dergılerde çıkan derlemelerı de ızleyıp analızını yapmalıdır 2. Biyokimya ve Moleküler Bıyolojı lıteraturunu yakından ızlemelı ve onemlı gelışmelerden haberdar ve tum araştırma alanlarında bır birikıme sahip olmalıdır 3. Laboratuvar çalışmalarında teknık becerıye sahıp olmalıdır 4. Biyokimya ve Moleküler Bıyolojı araştırmaları ıçın onemlı (anlamlı) soruları saptama becerısını gostermelıdır 5. Yazılı ve sozlu sunuş yapabılme alışkanlığını kazanmalıdır 6 Bağımsız bır araştırmayı tasarlayıp uygulayabılecek becerıye sahıp olmalıdır Aday sadece verı toplayan bunları kataloglayan bır yuksek (veya uzman) teknisyen değıl, daha tez konusu seçme aşamasından ıtıbaren aktıf rol alan danışmanıyla tartışan bırı olmalıdır Tez yonetıcısının yureklendırıcı ve hoşgorulu tutumunun bu koşulların oluşmasına çok olumlu katkıları olacağının altının çızılmesı gerekır Uluslararası kuruluşlarca duzenlenen yaz okullarının, uygulamalı kurslarını doktor adaylarına teknık gelıştırme tartışmalara katılma, ufkunu genışletme açısından büyük yararlar sağladıkları çok açıktır Aday tum koşulları zorlayarak bu tur kurslara katılmalıdır Ve nıhayet doktora tezı adayın bırıkımını, becerısını serglledığı bır çalışma olmalı ve bağımsız bır projeyı (kuşkusuz danışmanının desteğıyle) yurutebıleceğını kanıtlamalıdır Bu yazı 6 yılı aşkın bır suredır çeşıtlı stajlar, uygulamalı kurslar. danışmanlıklar, kongreler v s nedenıyle pek çok sayıda doktora öğrencisıyle tanışmanın, kımılerıyle uzun uzun tartışmanın, yazışmanın sağladığı ızlenımler ve tumunun bır kaç gelışmış fakultede eğıtımlerını surduren geleceğı parlak ama maalesef sayıları çok az doktor adaylarıyla eşıt duzeye gelebılmelerı umudu ve dıleğıyle yazılmıştır • ızıkçiler uzun zamandır, sokaktaki vatandaşm büyüklükküçüktük kavramlannı, referanslarım tamamen stlıp süpüren bir mıkrodünyanm insam oldular. Tabi, bu sadece fizikçiler için değil, moleküler bıyologlar için de geçerlı. Diğer bilim dalları da eninde sonunda mikrodünya ile alışverişe giriyorlar. Bir mikro bilimler çağı vaşıvoruz. Bilim mikrolaşlıkça, insanların kışiseldeneyımlerıyle bir olayın varlığını elleverek, dokunarak anlaması da imkansızlaşıyor. Bır genetıkçe arkadaşımızın söylediği gibı, bilim giderek görünmezın derınhklerine ınıyor İndıkçe de soyutlaşıyor ve normal vatandaşla bilim arasmdaki bağlar zayıflıyor, kopuyor. Sokaktaki vatandaşm bilimin ulaştığı bu noktayı kavrayabılmesi ıçın } venı referans noktalarına ihtiyacı var. Acaba bu mümkiin mü' Yoksa artık bu donem tamamen kapandı mı? Santımetrenın 5 mılyarda bırı veya mılımetrenın 100 mılyonda biri büyüklüğünde, gıhı açıklamaların 9 anlamlan var mı Hiç olmazsa mılımetre kavrammı bılen ve mılyonda bırının ne anlama geldiğmi düşüncelermde soyutlayabilenler için bu tanımlamalar yardımcı olabilir. İnsandakı en büyük hücre kadımn yumurtası. Büyüklüğü 6 mikron (milimetrenin 333 'te biri). Gözle görülebilmesi için b'ıle mikroskop altında 4050 kez büyütülmesı gerek. Artık temel bılımlerde bu yumurta boyutlarıyla kım.se uğraşmıyor." A tom Anahtar "yazısında belırtıldığı gıbı "iki virüs büyüklüğündekı ucun sanıyede 5 milyon kez ileri geri salınımı" ile uğraşılıyor. Mılımetrenın 200 binde biri kalınlığında çizgilerle yazı yazılıyor. Sonra bunlar gözle görülebilecek ölçülere büyütülüyor. Bütün bu ölçekler artık yeni bir bilim dalının, milimetrenin mılyonda bir ölçeğinde çalışan nanobilimin alanı sayılıyor. Bilim, özellikle fizik bilimi, minyatürleşmede, maddenın, çeşıtlı enerjı bıçımlerının bırbirıne dönüşüm yasalarını belirleyen, fızıksel sıstemterı tammlayan, evrensel geçerlilikteki termodinamık yasalarının sınırlarına dayanmakta olduğunu ilan ediyor! Ülkemizde de bilimcilerin fhikteki bu gelişmeleri çok yakından izlemesi ve üstelik katkıda bulunmaya çalışması insamn yüzünü güldürüyor. Gene sokaktaki vatandaşm olayı izleyebilmesine dönersek: olayın kendisıyle değıl, ancak izdüşümüyle hağlantı kurması sözkonusu olabıhyor, olabilecek. Sözgelimi, tırnak büyüklüğünde bır radyoyu avucunda tultuğunda vb.. Dünyada bilim bu doruklarda seyrederken, Beyazıt Çırakoğlu'nun vandaki sütunda, doktoranın önemini vurgulayan, ülkemizdeki durumunu ırdeleven ve doktoralara evrensel ölçüler getirilmesini isteyen yazısının avrı bır onem taşıdığını belırtmeliyiz.. Yoksa, hâlâ Türkiye'de bb'yle 9 ısteklerde bulunulduğu ıçın uzülmelı miydık Gelecek cumartcsi Cumhuriyet Bilim Teknik 'de yine buluşmak üzere, sağlıklı bir hajta dileriz ... *** O K U R D A N BİZE Keneler ve Lyme hastalığı Dergınızın 233 sayısmda Doç Dr Caner Fı daner ımzasıyla yaytnlanan Kenelerle geçen Lyme (laym) Hastalığı başlıklı yazı ıçın konuyla ılgılı bır hekım olarak bazı goruşlerlmı belırtmek Istıyorum Anadolu'nun çeşıtll bölgelerınde Lyme hastalığının epıdemıyoloıısı Içın yaptığımız taramalar esnasında, halkın kendılerinı kenelerın ısırmasını kırsal yaşamın normal bır olayı olarak gorduklennı ve herhangı bır hastalık laşıyablleceklerınl hlç duşunmedlklennı görmuştuk Yazar ' Lyme hastalığının ulkemızde de rastlandığına daır kuvvetlı kuşkular var En azından, hastalığın ılk bulgusu olan gezıcı entem Türkiye'de de saplandı" şeklınde çelışkılı bır anlatım kullanıyor Gezlcl erltem (erythema chronıcum mıgrans) hastalığın ılk bulgusu değıl, patognomonık bulgusudur 0 bulgu varsa hastalığın kendısı de var demektır. Ve yazar bu bılgıyı bır yere dayanarak vermektedır "Kusku sozcuğu neden? Bu hastalığın Turkıye'dekı epidemıyolojisının aydınlanmasında yazarın ılgı duyması da olumlu bır davranış Daha once hekımlere ışbırlığı çağrtsı yapmış lık Anadolu'nun homen her bolgesınden mes lektaşlarımız hasta veya serum gbndererek bu çalışmaya katıldılar Sonuçlar bu enleksıyonun ulkemızde seyrek olduğunu gostermektedır O halde verıler bellı bır merkez veya merkezler de toplanmadıkça hastalığın epıdemıyoloıısın aydınlanması zor veya olanaksız olacaktır Yazar halka yaptığı çağrının yanında bır de referans verseydl katkısı daha anlamlı olurdu sanırım Ux. Dr. Nscatl Çakır • C*rr«hpaf« Tıp Fak Cumhuriyet BİLİMTEKNİK • No 237 28Eylul 1991 •Cumhurıyet Matbaacılık ve Gazetecılık T A Ş •Kurucusu YunusNadl • Genel Yayın Yonetmenı HasanCemal • Muessese Muduru Emln* Ufaklıgll • Yazı Işlerı Muduru Okay Gönensln • Yayın Yonetmenı OrhanBursalı • Grallk Yonetmenı Tüles Haademir 2373