Katalog

H A Y V A N L A R D Ü N Y A S I Kuğu: Beyazlığın ve temizliğin simgesi Havalanabilmeleri için su yüzeyinde uzun süre koşmaları gereken kuğular, yaşayan en iri su kuşlarıdır. Esat Korkmaz uğular, ördekgiller familyasına bağlıdır; zarif ve uzun boyunları, ıri gövdeleri ve büyük ayaklarıyla diğer su kuşlarından belirgin biçimde ayrılırlar; kurumlu bir biçimde su üzerinde süzülüşleri ve boyunlarını ileri uzatıp yavaş kanat vuruşları seyredenleri büyüler. Evcilleştirilen kimi türleri kentlerin park havuzlarında, kanatlarını yelken gibi kullanarak sessizce oradan oraya devinirken hem büyüklerin hem de küçüklerin sevgilisi olur. K Türk mitolojisinde kuğu Kuğu, kutsal kadınlığın simgesidir; Kırgızların Manas Destanı'nda Manas'ın nişp'.lısı Ayçörek, tanrısallığıyla düşmanlarını korkutmak için kuğuya dönüşür. Kuğu motifi, Türk mitolojisinde yaygın biçimde yer alır; Oğuz boylarının kutsal hayvanlarından biridir; Yakutlar'da koruyucu tanrı ve zürriyet tanrısıdır. Dünya mitolojisinde de kuğu kutsal hayvandır. Efsanelerde ve Binbir Gece Masallan'nda kuğu kız motifine sıkça rastlanır; özellikle, erkeklerden kaçmak isteyen evlenmemiş, bakire kızlar kuğuya dönüşerek yüzerler, esenliğe çıktıklarında yeniden eski durumlarına dönerler. Yunan mitolojisinde kuğu anlamına gelen kyknos sözcüğü birçok efsane kişinin adıdır; söylenceye göre, Poseidon'un bu adda iki oğlu vardır; bunlardan biri Truvalıların yanında çarpışırken Akhilleus onu öldürmeye çalışır, ancak Poseidon oğlunu kuğuya dönüştürerek kaçırır; yine bir söylencede Nem9sis kendisine tutkun olan Zeus'tan kurtulabilmek için kaza dönüşür, bu kez Zeus kuğu biçimine dönüşerek ona yaklaşmayı başarır. Kuğular ailesi Semerikuğunun uzun kış gecelerindeki, ötüşü, kulağa hoş gelen bir şarkı etkisi yapar ve "Kuğu Şarkısı" olarak bilinir. Kuğular Anserinae oymağı içinde sınıflandınlır; altı türden oluşur; çok küçük olan ve daha çok bir ördeğe benzeyen Güney Amerika kökenli Coscoraba coscoraba dışındakiler Cygnus cinsi altında toplanır. Türlerden en tanınmışı Asya kökenli olan ve kemerikuğu, evcilkuğu ya da sessizkuğu adlarıyla bilinen Cygnus olor'dur, ortaçağda Avrupa'ya getirildi ve daha sonra bütün dünyaya yayıldı. Evcilleştirilebilen kemerikuğu, kuğular 27376 ailesinin ülkemizdeki en yaygın üyosidir; Göller Yöresi'nde, iç Anadolu'da özellikle Akşehir gölünde yaygın, Meriç ırmağı boylarında, Manisa çevresindeki ıslak alanlarda ve Manyas'ta az miktarda görülür. Tüyleri kar gibi beyaz, gagası kiremit kırmızısıdır; gagasının dibinde siyah bir çıkıntı yer alır; gaga ile göz arası siyah, ayaklar grisiyah renktedir; 23 kg'a ulaşan agırlığıyla uçan kuşlann en ağın durumundadır. Kuzey Avrasya kökenli olan, güney ülkelerin ve Türkiye'de kışlayan semerikuğu ya da ötücükuğu (Cygnus cygnus), 'şarkısı'yla ünlüdür; tüyleri beyaz, başın üst bölümü ve ensesi hafif sarımsı renktedir; gaganın yanları ve dibiyle gözlerinin arası parlak sarıdır; kuğuların en uzunudur (yaklaşık 1.7 m), kanat açıkhğı 3 m'ye ulaşabilir; yüzerken boynunu dik tutar ve kanatlarını kabartmaz; bu özellikleriyle kemerikuğudan kolayca ayırt edılebilir. Işıklıkuğu ya da bevvickkuğusu (Cygnus columbıanus) ise daha küçük yapılı, siyah renklı lekeli ve sarı gagalıdır; kış aylarında Kuzey Asya'dan doğuya, batıya ve güneye göç ederler; ülkemizde kışladığına ilişkin kayıtlar çelişkilidir. Toplumsal yaşam Karşılıklı oiarak gagalarını birbiri içine sokarak ve başlarını birbirlerine yaslayarak sevişirler. Kuğular, üreme mevsimi dışında toplu olarak yaşarlar; eşler arasındaki bağlar çok güçlüdür ve Ölünceye değin sürer; bir saldırganı kaçırdıklarında tıpkı kazlarda olduğu gibi "zafer çığlıklan" atarlar. Beslenmeleri hepçildir; çeşitli batakhk bitkilerini, kurt, salyangoz ve kurbağayı özellikle yeğler; balığa o kadar düşkün değildir. Dişi, yuvasını, içerisinde saz ve kamışların bulunduğu göller ile adacıklar üzerindeki korunaklı ve emin yerlerde yapar; nisan sonlarına doğru ya da mayıs başlarında 35, kimi kez 10 tane yumurta yumurtlar; erkek ise koruma görevini üstlenir; kimi türlerde erkeğin dişiyle dönüşümlü olarak kuluçkaya yattığı da olur; kuluçka süresi yaklaşık 4 hattadır. Yumurtadan çıkan yavrular, kısa boyunlu ve sık hav tüylüdür; birkaç saat içinde koşabilecek ve yüzebilecek bir duruma gelirler. Anne ve baba, yavrulara uzunca bir süre özen le bakar; sırtlarında taşıdıkları bile olur; yumurtadan çıkışlarının üçüncü yılında erişkin evreye girer, doğal ortamda 20, bakım altında 50 ya da daha fazla yıl yaşayabilirler. Sessizkuğu (Cygnus olur) ve ötücükuğu (Cygnus cygnus), Merkez Av Komisyonu'nca ülke düzeyinde koruma altına alınmış ve avlanması yasaklanmıştır; ancak, bu "koruma" ve "yasağın" etkili biçimde uygulandığını söylemek güçtür; ıslak alanların kesin sınırlarla tanımlanıp üst düzeyde yasal güvencelere kavuşturulamadığı sürece bu türden "genel koruma" önlemleri, "biçimsellikten" öteye gıdemez. Kuğular, etinden çok tüylerinden yararlanmak amacıyla avlanır; kaba tüylerinden yastık ve yorgan doldurulur; deriye yapışık ince tüyleri, çeşitli süslemelerde, püskül vb. yapımında kullanılır. Av yıkımından kurtulabilenler, tarımsal ilaçların yarattığı daha kirli ve ekilebilir toprak kazanmaya yönelik kurutma çalışmalarının yarattığı daha dar yaşama koşullarında, her geçen gün bıraz daha azalarak varlıklarını sürdürmektedır; etkili önlemler alınamaması durumunda, yakın bir gelecekte, kuğular da kayıtlarda, resımlerde ya da söylencelerde, masallarda kalacak. I T