Katalog

COÖRAFYA Kızılırmak'ın bicimlendirdiği yeryüzü Akarsular, yerkabuğunun değişiminde ve şekillenmesinde önemli rol oynarlar. Enwt DeÇnmena, Jeofızık Muhemiısı ır senedır surdurdugumuz aktıvıte! lerden bırını de bu kez Kızılırmak ın 'IrmakKalerık arasını kano ve bot ıle geçmeyı palanlamıştık Temmuz ayı sonunda Ankara dan da bıze katılan bır grup dogaseverlerle grubumuz yırmıdort kısıydı Bu movsımde gozumuzun alabıl dıgınce dınlendıgı bozkırın ortasında akan Kızılırmak kıyılarında yesılını de yaratarak oldukça fantastık bır gorunum oluşturuyordu Bulunduğumuz çevreyı acaba ne gıbı doğa olaylarının yapılandırdığı sorusu bır yerbılımu olarak heyecanımı daha da arttırdı Doner donmez bu konudakı bıl gımı bıraz gpnısletmek gereksınımı duy dum Butun çığırı Turkıye topraklarında olup en uzun akarsuyumuz olan Kızılırmak (1 355 km) antık çagda tuzlu akarsu.anlamına gelen Hays adı ıle anılırdı Adını Iç Aııadulu Bolgesı nın kuzey doğusundakı Kızıldag ın (3 0?5 m) parçasına guney ya macından dogmasından alıyordu Kızılır mak Zara Haflk ve Bunyan da genelde jıpslı olan bu alanlarda bırtakım dere ve ırmak sularını kendıne katarak Avanos ta bukuınuııunun en guney ucuna ulaşır Dogtultusunu bu sekılde sureklı degıstıre rek once batıya Gulsehir den sonra Ku zeybatıya yonlenır Bu kesımde granıt sı yanıt krıstalın şıst ve marn ağırlıklı eskı bır kutle olan Kırşehlr masıfıne gırer Kalecık ydkınlarında Ankara nın bır başka Iipslı alanına qıror Burada Delice ırmagı nı alarak bıraz sonra ppslı alanı terk ettı ğınde yukseklığı 1500 m den 450 m ye dusmuştur Kızılırmak çığırında son bogaz olan Kuçuk Ashar bogazını geçerek Bafra Ov \ ı n j açıldığı kesımde Altınkaya ve Derbent barajlarını oluşturur Bafra burnundan Kuzeydoğuda artık seruvenını tamamlamanın dıngınlığı ıle Karadeniz e ulaşır Yerkabuğunun ayrışma aşınma sedımentasyon morfolojık ve klımatık değışıklıkler gıbı şekıllenmesını dışarıdan etkıle yen onemlı etmenler vardır Bunların yanında akarsu faalıyetlerı ılk sırayı alır Bır taraftan yerkabuğu uzerındekı enkazı nakledıp dığer taraftan vadılerı derınleştırıp genışleten dış olaylarla karşılaşmasını sağlayan akarsular yeryuzu şekillenmesinde onemlı rol oynar Gucunun az veya fazla olduğır zaman larda akarsu yatağını zaman zaman de ğıştırır Akarsu yatağından gırdap hareketlerı sonucunda kazan şeklınde çukurlar oluşur Akarsuların aşındırma gucu ıklım şartlarına arazının jeolojık ve topografık karakterıne gore bır bolgeden dıgerıne değısır Aşındırma faalıyetı den ne yatak asagıya doğru kazılır ve yana doğru vadıler genışler Akarsu duz bır hat ızlemeyeceğınden bazen bırı bazen dığer yamaç daha fazla aşınır Yatagın en fazla alçalabıleceğı nokta akarsu kaıde sevıye sıne erıştıgı agız kısmıdır Bu yatagın ka zılmasına ve gerılemesıne neden olur Bunun en belırgın orneğı Nıagara şelale sındegorulur Deflesyon Toz kum ve hatta bazı haller de çakıllar bır yerden baska bır yere tası nır Kuvvetlı ruzgârlarla orneğın Buyuk Sahra dan havalanan tozların Guney Av rupa hatta Turkıye uzerıne gelıp orada çokeldığı gozlenır Avustralya çollerınden havalanan tozlar 1500 mıl otedekı Yenı Çevremızı, hangı etmenler ın oluşturdugunu ıncelerken Kızılırmak'ın nefes kesen manzarası ıle yorgunlugumuzu atıyoruz gozlenır Zellanda adalarına duşmektedır Yarı kuAkarsuların taşıma ve aşındırma ışlerı rak ıklım koşullarında bulunan ve ayrıca taşıdıkları suyun kutlesı ıle yakından ılışkıyer yer bıtkı ortusunden yoksun maddelıdır Kızılırmak ın rejımı bır yandan beslerle kaplı olan Iç Anadolu nun Konya ve lenmesı dığer yandan çeşıtlı etmenlere Karaman bolgelerınde de zaman zaman bağlı su kaybı nedenıyle duzenlı değıldır şıddetlı toz ve kum fırtınaları gorulur Yağmur ve kar sularıyla beslendığınden Korozyon Ruzgarlar berabennde taşı temmuz sonu ıle ağustos başında su sevı dığı malzomelerle etkı alanını çızer ve bazı durumlarda oluk ve oyuklar oluşturur Koroz yonun fazla oldu gu yerlerde orne ğın Batı Turkıstan da ağaçtan telfraf dıreklerı kullanılmaz Bazı çollerde demıryolu raylarının bıle korozyonla asınıp ın celdıklerı gorulur Korozyon etkısı zemıne yakın ve genellıkle 1 m yı geçmeyen yuk seklıklerde kendı nı gostprır Bu ne Yerkabuğunun ayrışma, aşındırma, sedımantasyon, morfolopk ve klıdenle asılı yamaç matık degışıklıkler gıbı şekıllenmesını dışarıdan etkıleyen en onemlı et profıllerı mantar menlerden bırı de akarsu falıyetlerıdır şeklınde kayalar yesı çok duşuktur Eylul ağustosta buhar olusur Bu garıp oluşumlara gur denı laşmanın başlamasıyla bu sevıye yuksel lır Ruzgârla korozyonun sona erdığı bır meye başlar Eskıden bazı kesımlerde su sınır vardır kı bu da yeraltı su sevıyesıdır yolu ulaşımından yararlanılan KızılırZemın suya doygun olduğundan ruzgâr mak ın aşağı çığırında Vezlrköpru nun ku aşındırması sona erer zeyı ve Bafra arasında teknecılık ozellıkle Akarsular sel ve ruzgârın oluşturduğu kereste taşımacılığı yapılırdı şekıllerden bazıları ulkemızde Nevşehır Şu anda turlerı az da olsa balıkların ya yakınlarında ıklım bıtkı ortusu ve lıtolojık şayabıldığı ırmağımızda yer yer sanayı ve duruma bağlı olarak oluşan Badlands evsal atıkların kırletmesı gorulmektedır (kotu ada) topoğrafyası ve perı bacaları Bunlara dıkkat edılmedıgı takdırde onu Goreme de aşındırma sonucu oluşan koalınamayacak bır kırlenme doğabılır nık tepecıkler ve ayrıca kanyon oluşumu Rüzgar aşındırması Kızılırmak boyunca suren yuruyuş devam edıyor 24016