Katalog

O T O TE K N O L O J İ Japonlardan yarının arabası 10 yaşında çocuğun bile kullanabileceği rahatlık ve kolaylık getiriliyor. okyo'nun Prınce Hotel'ınde gunluk yaşama uygulanan yuksek teknolojıde Japon becerısının bır gösterısı sunuldu Insancıl olmayı ısteyen ve herkesın yaşamını kolaylaştırmaya yonelık Human Technologıe adındakı bu buyuk bılgı ve becerı gösterısı ılgı çektı Yakın bır gel«cekte, arabanızdan evın butun ışlerını denetleyebılırsınız, tavuğu pışırme, çamaşır makınesını çalıştırma, havalandırmayı çalıştırma, banyo kuvetını doldurma, ışıkları, lambaları yakmasöndurme, robot supurgeyle temızlığı yapma vb Evınıze gırın TV çalışmaya başlayacak ve stereo en son teknıklı TV sıze nefıs bır goruntu sunacak Panosonıc'ın sunduğu teknolojık buyuler arasında yarının arabası da var Kırletmeyen ve guçlu bır motora sahıp bu araba, ıletışım bılgı ve kullanım donanımlanyla 10 yaşındakı bır çocuk tarafından kullanılabılecek ISAAC ASIMOV YAZIYOR T Insanın içindekl "biyolojik saatin" nasıl işlediğini gösteren ilginç bir deney yapıidı. Çeviri: Fatma Artunkal Yer altında saat kaç B Onunuzde bulunan ekranda geçeceğınız yolları göreceksınız Bu da yersel manyetızmayı tekerleklere yerleştıren duyarlı araçları ve yollara yerleştirllen Işaret direklerıyle arabanın yonunu sağlayan kartograflk bir gruplandırmayı ıçerıyor Bır bılgısayar, araba trafığıyle ılgılı yerel duzenlemelerı tanımayı sağlayan verılerı belleğınde saklayacak ve sıze bıldırecek yol tıkanmaları park yerlerı, benzın ıstasyon ları gıbı Ekranda gormek ıstedığınız bılgıler bır duğmeye basmakla çozulecek Hem arabayı surmek hem de ekrana bakabılmek ıçın ekran gereklı yere yerleştırılecek, yanı surucunun göz duzeyınde olacak ve okunması kolay olacak Arabayla ılgılı tum bılgılerı ekrandan alacaksınız Araba kullanmayı rahatsız etmeden ve gözterlnizi kamaştırmadan, krıstal lıkıtlı elektronık ortuculu, floresan lambalı Fresnel merceklerıne sahıp ekran sıze yardımcı olacak Araba telefonunu artık elınıze almaya gerek olmayacak Dıreksıyonu tutarak geleceğın araba telefonu kendılığın den devreye gırecek ve rahatça konuşacaksınız Sesle harekete geçecek ve ıstedığınız telefon numarasını ıstedığınız yabancı dılde verebıleceksınız Bugun telefon deyınce akla telefaks gelıyor Geleceğın arabasında sızle ılgılı belgelerı alan ve yollayan bır araba telefaksı olacak Surucunun sağında yerleşmış telefona bağlı, uluslararası normlara uygun, konvansıyonel telefakslarla ıletı sağlayabılen ve ağlara bağlı olan telefaks ışınızı kolaylaştıracak Soğuktan, sıcaktan, tıtreşımlerden etkılenmez 2001 yılının arabasında TV sadece eğlence aracı değıl Aynı zamanda guvenlık aracı Ön ve arkada bulunan dört kamera, arabanın sağında ve solunda olan hareketlerı sıze bıldırecek sollama, kaldırımlar, parka gırış, dar yollar Dlreksiyon artık daıresel değıl ve ortasında gereklı komut duğmelerı vardır u yılın başlarında Stefania Folllnl ısmınde bır genç hanım, gönullu olarak tam dört ay yeraltında yaşadı Içınde yaşadığı modul pleksıglastandı, uzunluğu 6 metre, genışlığı ıse 3,5 metre, normal bır oturma odası rahatlığındaydı Bulunduğu yer, N M eyaletının Carlsbad kentı yakınlarında, yerın 9 metre kadar altındaydı Modulde hıç guneş ışığı yoktu, hıç saat yoktu ve zamanı bıldırecek hıç bır ımkân bulunmuyordu Genç hanım, butun ışını kendı göruyordu, ıçınde yaşadığı koşullar gayet konforluydu, fakat zaman yoktu Buradakı soru şuydu Butun bunlar, onun "biyolojik saaf'ını nasıl etkıleyecektı? Bıyolojık saatle kastedılen, kadının kendi içindeki zaman duygusuydu. Sorunun cevabı bulundu Bu bıyolojık saat uzun zaman ıçın dışsal verıler bulunmadığı takdırde tamamıyle parçalanmaktadır Herbırımızın bır bıyolojık saatı vardır Bu saat, bedenımızın ışlevlerını değışık rıtmlere uygun olarak yerıne getırmesını sağlar Sözün ktsası, heplmlzin doğal bir rltmi vardır. Yemek zamanı geldığınde karnımızın acıktığını hıssederız Uyku zamanı geldığınde ıçımız geçer Uyku zamanının ya da yemek zamanının geldığını anlamak ıçın bır saate bakmamız gerekmez a Sabahları bızı uyandıracak mıktarda gun ışığı henuz olmasa bıle, şu ya da bu zamanda kendılığımızden uyanırız (Kışısel bır not Ben erkencıyımdır, her sabah ılle de 05 OO'te uyanırım, ıster kış ıster yaz olsun, hava ıster açık, ıster bulutlu olsun, bu hıç değışmez, bugune kadar bırkaç dakıkalık bır gecıkme dışında bunu hıç sektırmedım ve hayatım boyunca da bır çalar saatım olmadı) derece basıtmış Değışen, sorun değıl, sızın run halınızdır Tıp açısından bakıldığında, bu circadian ritmler çok can alıcı önem taşıyabılır Örneğın bır kışının ılaçlara cevabı ya da alerjık bır tepkının turu, boyle circadian bır rıtme bağlı olarak değışır ve bazı hekımler ılaç verırken bunu da dıkkate almayı öğrenmekteler Dahası, rıtmın herkeste aynı olması da gerekmıyor Bazı ınsanlar "sabah Insam", bazı ınsanlar da "gece Insam" olabılıyor Rıtmı bozan her şey, o ınsanın verlmllllğlnl buyuk blçude azaltır. örneğın bır gece vardıyasında, bır gunduz vardıyasında çalışan ınsanlar, acıl durumlarda yeterlı hızda hareket etmede guçluk çekebılırler Zıra Öğleden önce saat 11 OO'de çıkan bır sorunun ustesınden, gece saat 3 00'e uyum sağlamış bedenlerle gelmek zorundadırlar Uzun mesafelerın hızla katedıldığı yolculuklar, ıster doğu ıster batı yönunde olsun, vardığınız yerde farklı bır yerel saatle karşılaşmanıza yol açar ve bu da sızın rıtmınızı bozar Buna "|et lag" ("jet uçurumu") dıyorlar, ve yolcuların bu durumda önemlı kararlar vermezden once bır sure beklemelerı ve yenı rıtme uyum sağlamaları önerılıyor Pekı, acaba Bayan Follini'nin bu dört aylık zamansızlık suresınde, rıtmlerını duzgun bır bıçımde surdurmek ıçın hıçbır dışsal ıpucunun bulunmadığı bu koşullarda, bıyolojık saatının başına neler geldı? Evvela, zaman duygusu tamamiyle altust oldu Bayan Follını, normal temponun yarısı kadar aralarla, üst ve alt noktalar yaşamaya başladı Bır seferde durmaksızın 30 saat kadar çalıştığı olabılıyordu Ya da 22 saat ıle 24 saat kadar uzun uyuyabılıyordu Yemekler arasında daha uzun a r venyordu ve 7 kg zayıfladı. Âdet görmesi (kı aylık bır rıtm olarak kabul edebılırız), tamamıyle kesıldı Yerın altında dört ay değıl de sadece ıkı ay kaldığını duşunmeye başladı, yerustune çıktığında mayıstı, ama o martın ortası olduğunu sanıyordu Bıyolojık saatlerın bu bıçımde ıncelenmesı, elbette teorık açıdan buyuk önem taşımaktadır, fakat bunun dışında pratık önemı de vardır Dışsal uyarıcılara, ancak yeryuzunde olduğumuz surece guvenebılırız Ama bır gun gelecek uzayda yaşayacağız Ayda bır "gun", ıkı hafta uzunluktadır ve aynı şey bır gece" ıçın de geçerhdır Dunyadakı bır yeraltı yerleşmesınde ya da uzayda pencerenın bulunmadığı bır yerleşme yerınde ne "gece" ne de "gundüz" olacaktır O zaman, bütün bu koşullar altında 24 saatlık bır perıyot surecek bir yapay gecegündüz farklılaşması yaratmak gerekecektır Zıra bedenlerımız bu rıtme uyum sağlamıştır ve bıze de buna saygı gostermek düşer, dıye duşünuyorum D Follini'nin yaşadıkları "Circadian" ritmler Çok açık bıçımde gözukuyor kı, uyanma ve uyku rıtmı ınsanın guneşle ılışkısıne bağlı En lyı bılınen rıtmlerımızın çoğu, 24 saat temelınde tekrarlanan dalgalanmalardan oluşur Bunlara "circadian ritmler"" adı verılır (Latıncede "bır gunluk" anlamına) Ayrıca, örneğın kıyılardakı yaşam açısından aylık ritmler de vardır Bunlar, ayın ve guneşın bırbırıne göre konumuna bağlı olarak suların yukselmesı ve alçalmasıyla oluşurlar Gene mevsimlere göre bazı hayvanların ve kuşların goçlerını belırleyen yıllık ritmler vardır Hıç kuşkusuz ınsanlar da bu tur uzun vadelı rıtmlere daha ınce bır bıçımde de olsasahıptırler, ne kı gunluk rıtm en gözle görulur olanıdır Gunluk bır temelde dalgalanma gösteren rıtm, sadece yeme ve uyuma eylemlerlyle sınırlı değıldır Aynı şekılde ınsanın keyfl ve tutumlart da böyle dalgalanmalar göstenr örneğın gece saat 3 00'de gözünüzu açıp bellı bır sorun üzerınde kafa yorarsanız, o sorunun ıçerdığı guçlükler, sıze ıçınden çıkılmaz boyutta gözükebılır Ama aynı sorunu sabah saat 11 OO'de ele aldığınızda, bır de bakarsıntz kı son