Katalog

ARASTIRMA HABERLERİ Beyin, bilgileri nasıl depoluyor? I nsan beynının orgutlenmesı ınanılmaz olçulerde karmaşık yuzlerce mılyar sı nır hucresı bırkaç yuz mılyon sınaps (ıkı komsu sınır hucresının bağlantı noktası) ara cılığıyla bıtbınyle ılışkıh Bu sınapsler bellek ızlerının oluşumunda merkezı bır rol oynuyor Bunların en onemlı ozellıklerı buyuk bır esneklığe, yanı ceşıtlı tahrık ve çevre etkılenmelerıne farklı yanıt lar verebılme yetenegıne sahıp olmaları Belleğın en onemlı lemellerınden bırı ola rak sınır hucrelerının esneklığı" Maınz de duzenlenen bır konferansın konusuydu Burada tum dunyadan seçkın bılım adam ları belleğır ızlerını aramaya koyuldular Sınır hucrelerının ve sınapslerın esnek reaksıyon yeteneğı ya da oğrenme sureçlerı tarafından harekete gecırılen olaylar uç alanda etkılı oluyor Ortaya çıkan değışıklık lerı, hucrelerın mıkro yapılarında bıyoelek trık davranışlarında ve hatta molekuler alanda ızlemek mumkun Yapısal duzeydekı çok yonlu esnek değı şıklıkier elektron mıkroskobu yardımıyla belırlenebılır Bellı oğrenme programları ve harakete geçırme programları aracıhğıylajlekrar tekrar tahrık edılen sınapslerın orneğın temas noktalarında kabarıklıklar meydana gelıyor Molekuler duzeydekı değışıklıkler ıse da ha az komplıke bır sınır sıstemıne sahıp olan hayvanlar uzerınde yapılan ıncelemelerde ız lenebılıyor Orneğın denız salyangozu Aplysıa'da ya da Drosophıla sıneğınde New York Columbıa Unıversıtesı'nden Prof Erıc Kandel'ın belırttıgıne gore, Aplysı a'da orneğın proteın sentezı engellendığın de, uzun surelı belleğı bloke etmek mumkun Kısa surelı bellek ıse boylesıne ışlemlerle sı nırlandırılamıyor Bunun dışında, kısa ve uzun surelı belleklerın oluşumuna yol açan sureçler bırbırıne çok benzıyor Belleğın oluşumunda proteın molekullerın yanı sıra başka maddeler de onemlı bır rol oynuyor 2 mm buyukluğundekı Drosophıla sıneğının dtğer emıcı hayvanlara kıyasla daha basıt olan beyınlen genetıkçılerın ve sınır araş tırmacılannın laboratuvarlanndan eksık olmu yor Beyınde, oğrenme surecını etkıledıgı sanılan proteın molekullerındekı değışıklıkler araştınlıyor Bu sureklı değışıklıkler muhtemelen bel leğın temelı Daha alt duzeydekı hayvanlar da bunun ışleyış bıcımı prensıpte ınsanınkıy le aynı Ancak ınsan beynı çok daha karma şık Belleğın herzorlanışında, 10ıle100mıl yon arasında sınır hucresının harekete geç tığı tahmın edılıyor (sn.bdVV.) ve konferanslara katılmaya ıkna etmışlerdı Ikı genç, ozel kuruluş ve fırmalara, Amerıkan ve Avrupa uzay yetkılılerıne, bu programı 1 3 mılyon dolarla desteklemeyı kabul ettırdıler Program, fuze tekniği, muhendisllk, bilgisayar bilimı, mımarlık, ekonomı, hukuk ve uzay tıbbını kapsıyor ISU faalıyetlerının yonetıcısı Hawley, ' Bu taslak henuz çok yenı Bu nedenl.j de kalıplaşmış yapılarla yaratıcılığı engellemek ıstemıyoruz' dıye açıklamada bulundu Ustelık unıversıte uluslararası olacak 'Uzay uluslararası ve bız bu taslağı oğrenım sırasında hayata geçırmek nıyetındeyız ' dıyor Hawley Onumuzdekı beş yıl ıçın ISU hareket halınde bır yaz kursu olarak planlandı K ursların 1989 yaz aylarında Avrupa'da Strasbourg'dakı Pasteur Unıversıtesı'nde yapılması tasarlanıyor Bu beş yıllık ' donuşum" programıyla ISU, gereklı ıtıbarı sağlayacağını ve kendı bınalarında duzenlı ders yapabılmek ıçın gereklı malı olanakla ra kavuşabıleceğını umuyor (sn.) Genler için fotokopi makinesi S Bir çoğaltma makinesi sayesinde DNA'nın istenilen bölümü milyonlarca çoğaltılıyor. aman yığınında ığne aramak ıste bu bılım adamlarının yaptığı ış Ancak saman yığını mıkroskop altında ıncelenıyorsa ış daha da zorlaşıyor Gerçı bır ınsan hucresının DNA'sının uzunluğu yak laşık 2 metre ama ortalama 100 000 gen taşıyan ıncecık ıplıkler oylesıne ıç ıçe geçmıştır kı, altı mıkro metre buyukluğundekı bır hucre çekırdeğınde yer bulabılıyorlar Işte gen uzmanlaıı bu yumaktan tek tek genlerı ayırt ederek onları tahlıl etmeye çalışıyorlar Emeryvılle'dekı Amerıkan bıyoteknık fırması Cetus'un gelıştırdığı bır gen çoğaltıcısı sayesinde bılım adamları şımdı aradıkları genı ıstedıklerı gıbı çoğaltabılecekler Mıkroptan ınsana kadar tum canlı yaratıkların temel maddesı DNA'danoluşuyor Bunların dılı dort kımyasal harfien" meydana gelıyor Dızıldıklerı sıra, kalıtımsal ozelhkle rı belırlıyor Harfler (nubleotıd) ıç ıçe geçmış halkalar dan bır sıra oluşturuyorlar Halkalar da çıftler halınde spıral şeklınde bırbırıne geçmış durumdalar Bu ıplıkler negatıf ve pozıtıf gıbı bırbırterıne uyum gosterıyorlar Cetus tarafından gelıştırılen cıhazda bır DNA orneğı ısıtılıyor Bunun sonucu ıplık çıftı tıpkı bır fermuarın ıkı yarısı gıbı bırbırınden ayrılıyor Bır bakterıyel enzım de serbest kalan nukleotıdlerden tek tek ıplıklere aıt ıkıncı bır ıplık oluşturuyor Bu çoğaltma ışlemı ıkıbeş dakıka suruyor Sonunda bır ıplık çıftınden ıkı tane oluşuyor Bunlar yenıden ısıtılarak bırbırlerınden ayrıştırılıyorlar ve enzım (DNA polymerase) yenıden faalıyete geçerek bunları tekrar çoğaltıyor Boylece bırkaç saat ıçınde tek bır DNA molekulunden bır mılyar ozdeş kopya elde edılebılır Çoğaltma ışlemının bır de özellığı var Enzımı yonlendırmek mumkun Yanı, molekulerbıyolog, çoğaltmak ıstedığı genın nasıl bır goruntuye sahıp olduğunu bılıyorsa, cıhazın yalnızca bu bolumu çoğaltması ıçın gereklı koşulları seçebılır Bu uygulamanın kullanım alanlarından bırı de AIDS hastalığı Genetık uzmanları, AIDS hastalığını taşıyan HIV vırusunun yapısını çok lyı bıldıklerınden bu çoğaltma aletıyle şımdı kuçucuk bır DNA orneğınde mevcut vırus malzemesını kanıtlayabılırler Şoyle Deneğın kanını ve onun ıçerdığı hucrelerın DNA sını tecrıt edıyorlar ve gen çoğaltıcısını HIV vırusunun bulunduğu kesımın ustune yerleştınyorlar Bu yolla bılım adamla rı bınlerce kan hucresınden yalnızca bırı bu vırusu taşısa bıle bunu saptayabıleceklerını umut edıyorlar HIV vırusunu keşfedenlerden Prof. Luc Montagnıer, Bu test bır yıl ıçınde bıze AIDS hakkında şımdıye kadar oğrendıklerımızden çok daha fazlasını oğren memıze yardımcı olacak dıyor Çoğaltma aletı bır embrıyonun yalnızca bırkaç hucresını ınceleyerek, onun kalıtım sal bır hastalığa sahıp olup olmadığını sap tamayı kolaylaştıracaktır Bugune dek bu tek nık yalnızca su hastalıkların onceden tespı tınde uygulandı Adale dıstrofısı mukovıszı dose hemofılı ve orak hucre anemısı Ote yandan krımınologlar da gen coğaltı cısından çeşıtlı şekıllerde yararlanabılecek ler Orneğın cınayet faılının olay yermde lek bır saçının bulunması bıle onun kımlığı ko nusunda pekçok ıpucunun tespıtını mumkun kılacak Olası faılın pdrrnak ızıyle kıyaslamak uzere hazırlanacak genetık bır parmak ızı ıse o zaman artık rutın bır ısleme donuse cek (Sn bdW3) B ıyolojık Guvenlık Merkez Komısyonu Federal Almarıya Sağlık Bakanlığı'n dan, genlerınde değışıklık yapılmış bıtkılerı açıkhavada uretmek ıçın ızın verılmesını ıstedı Koln Vogelsang'da, MaxPlanck Enstıtusu'nden Heınz Saedler mısır genı ıçeren ve bu nedenle som balığı ren gınde çıçek açan petunyaları bır deneme tar lasında ekmek ıçın ızın ıstemıştı Bıtkıler ayrıca antıbıyotıklere karşı ıkı mıkrobık dırenc genıne sahıpler Bu, bıtkıyı dığerlerınden ayırt etmeyı kolaylaştırıyor Planlanan tarla deneyi yalnızca bılımsel amaçlara hızmet edıyor Bu yolla petunya çıçeğındekı hareketlı genetık unsurların varlığı araştırılacak Soz konusu deney temel araştırmalar açısından son derece ılgı çekıcı Bıyolojık Guvenlık Komısyonu'nun ozel olarak bu konuyu ıncelemekle görevlendırdığı alt komısyon, bu deneyın ınsan ve çevre açısından bır tehlıke oluşturmadığı goruşunde Sağlık Bakanlığı, komısyonun tavsıyesıne uyarsa ılkbaharda Federal Almanya'da ılk kez boylesıne bır deney gerçekleştırılecek Deneme tarlası guvenlık çemberıne alınacak (sn.) Genleri değiştirilmiş bitki deneyi Amerikalı bilim adamları şovenist mi? Uzay Universitesi açıldı Uluslararası Uzay Universitesi, 12 ülkeden 104 öğrenciyle açıldı. N U luslararası Uzay Unıversıtesı (ISU) Peter Dıamandıs ve Todd Hawley adlı ıkı genç uzay meraklısının fıkrı Massachusetts Instıtute of Technology de (MIT) doktora oğrencısı olan Dıamandıs bundan yaklaşık bır yıl once kuruluş konferansı ıçın çağrıda bulundu Herkes uzay universitesi fıkrını çok guzel buluyor, ancak bunu gerçekleştırmenın, hele hele bır yıl ıçınde pek mumkun olmadığını duşunuyordu Ama 1988'ın ılkbaharında Dıamandıs ve HavvleyGeorge VVashıngton Universitesi'nde öğrencı tum dunyadan uzmanları, semıner obel Komıtesı Kımya Seksıyonu'nun eskı Başkanı Bo G Malmström Amerikalı bılım adamlarını şovenıstlıkle suçladı Her yıl fıkırlerı alınan Amerikalı bılım adamlarının, adayların belırlenmesınde yalnızca kendı bölumlerınden kımyacıları onerdıklerını ılerı surdu Orneğın geçen yıl Nobel Kımya Ödulu'nu alan uç bılım ada mı uçu de Alman on ulkeden araştırmacılar tarafından onerılmış, ancak Amerıka Bırleşık Devletlerı'nden hıçbır bılım adamı on ları aday göstermemıştı Malmström bu uygulamanın "odulun ruhuna" aykırı olduğunu söyledı ve Nobel Komıtesı'nın dışarıdan gelecek lyı onerılere ıhtıyacı olduğunu da belırttı Eleştırılere hedef olan bu tutumun yabancı çalışmalar konusunda ye terınce bılgı sahıbı olmamaktan kaynaklan madığı Amerıkalıların şovenıst davrandığı belırtılıyor Nobel Komıtesı bundan bırkaç yıl once bılım adamlarına çalışmaların nasıl yurutuleceğı konusunda ayrıntılı bılgı verdığı halde, Amerikalı araştırmacılar bu ılkelere de uymamakta dıretmışler ve kendı aralarında adaylar konusunda tartışmalar yurutmuşlerdı