Katalog

S O R U N Y A N I T L A Y A L I M B İ L İ M K Ü L T Ü R İlk sirk ne zaman doğdu? Karadenız Ereğlısı'nden Mustafa Urkun'un sorusu şöyle "İlk sirk ne zaman, hangi devlette ortaya çıkmıştır. O zaman nasıl gösteriler vardı?" YANIT: Sozluk anlartiı, bınıcılık ve akrobası gösterılerının yapıldığı daıre bıçımındekı kapalı yer olan "sırk'ın geçmışı Roma imparatorluğu'na dek uzanıyor Larousse'un verdığı bılgıye göre, eskı Roma: da pek çok sirk vardı Romalılar, taşrada önemlı kentlerın bır çoğunda sırkler yaptırmışlardı Roma'dakı sırklerın en eskısı olan Cırcus Maxımus'un boyutları ıse haylı buyuktu Boyu 670 metre, enı 215 metre olan Cırcus Maxımus'un 385 bın seyırc alabıldığı çeşıtlı kaynaklarda bulunuyor Oyunlara, zafer törenıyle yakınlığı olan ve oyunların başlangıcındakı dınsel özellığı hatırlatan bır ayln alayı ıle başlamak âdet olmuştu Zafer gıysılerı ıçındekı yuk sek bır gorevlı başkan ıle onu ızleyen su varıler, ruhanıler ve tanrı resımlerıyle bu ayın alayı, Roma'da Capıtol'den hareket eder ve Vıcus Turcus forumundan geçerek sırke varırdı Daha sonra araba yarışları yapılırdı Yarışlar butun gun surer ve halk kırmızı, beyaz, yeşıl ve mavl olarak ayrılan çeşıtlı arabacı gruplarının başarısı ıçın heyecanlanırdı Modem sirk, öncelerı gezgıncı bıçımde, sonra özel kuruluşlar ıçınde Ingıltere'de doğdu Ingıhz Phılip Astley (17421814) ilk amfıteartr'ı 1780'de Londra'da VVestmıns ter Road'da kurdu Astley'ın sirkındekı gösteriler arasında bınıcılık, Çın golge oyunları, akrobatlar vb vardı Ikı dunya savaşı arasında gezgıncı sırkler, kuruluşlarına o zamana kadar bır fuar gösterısı olan hayvan koleksıyonlarını da ekledıler Bugun sırklerde yapılan gösteriler ıse ana başlıklar etrafında şöyle özetlenebılır Denge, akrobası, el çabukluğu hunerlerı, ıp cambazlığı, hava hareketlerı, bınıcılık sanatı, tekerlek ustu hareketlerı (bısıklet, motosıklet.tekerleklı paten), palya ço sanatı, kuvvet gösterılerı, hayvan eğıtımı t l Gökte nükleer santrallar Vehbı Belgil ransa'nın Dıjon Akademısı, 239 yıl önce, 1749'da, şöyle bır yarışmaaçmıştı "Bılım vesanatlar ahlâkınduzelmesınemı.bozulmasına mı yaradı?" Ödulu JeanJacques Rousseau kazandı Aleyhtekı tezı ıle Yazara göre, doğuştan lyı olan ınsanı toplum ve uygarlık bozuyordu Bılım ve teknolojının gunumuzdekı olumsuz gelışmelerıne bakarak ınsanın duşunure hak veresı gelıyor Yokedış guçlerı gıttıkçe artan geleneksel ve nukleer sılahlar, fosıl yakıtlar yuzunden ıklımı değışmeye doğru gıden dunya her yıl bınlercesı yok olan turler, asıt ve radyasyon yağmurları, hastalıklar kusan besınler, dehşetını Iranlrak savaşında gözledığımız kımyasal sılahlar, renk renk kaynar su, zehırlı su.fabrıkaçöpu taşıyan akarsular, nukleer gece ve kışlar R^usseau zamanında kavram olarak dahı yoktu Şımdı bır adım daha ılerı gıdılıyor İlk hedef, uzayda, Ay'da, Mars'ta nukleer santrallar kurmak Gerekceşu Son 30 yıl ıçınde uzayda hemen hıçbır şey yapılmadı Bu sonsuz boşluğun ozellıklennın oğrenılmesı yolunda yapılanlar harıç Bu ışte kullanılan araçlar, yerden katı, sıvı yakıtlarla havalandıktan sonra gökte guneş pıllerının sağladığı elektrık enerjısı ıle yetınıyorlardı Sılısyum, selenyum gıbı madenler kâğıt tabakası halınde ınceltılmışken uzerlerıne duşen guneş ışığını elektrık akımına çevırıyor Uzayaraçlarınınıkıyanındakanatbıçımınde uzanan bö lumler bu ışe yarıyor Araçlara gereklı elektrık bu yolla sağlanıyor Bu elektrık akımı ıle astronotlar su kaynatıyor, ısınıyor, bılımsel deney yapıyor, kullanılmış suları arıtıp yenıden temız su yapıyor, dunya ıle haberleşıyor Hatta, bu yolla elde edılen elektrıkle In glltere'den kalkan bır deneme uçağı Parısdolaylarına tnmıştı 1981 temmuzunda Ancak anlattıklarımdan daha buyuk ışler ıçın bu enerjının gene de yetersız kalacağını duşunen uzay bılgınlerı uzaydan gereğınce yararlanabılmek ıçın çok, pek çok enerjıyeıhtlyaç duyulacağını soyluyor Işte, uzayda atom santralları kurmafıkn böyle ortayaçıktı F Diişuk dunya Nukleer tehlıkesız yörungesı yörunge 900 km 160»4000 km Esneyince göz niçin yaşanr? CebecıAnkara'dan Ekln Sarıaslan soruyor önümüzdekl ders yılında 2. sınıfa başlayacağım. Küçükten berl anneme ve babama hep sorarım. İnsan esneyince gözlerl nlçln yaşanr diye. Babam, bu kez "Billm Teknik"e yazıp soralım" dedl. Ben de size soruyorum. İnsan esneyince gozleri niçin yaşarır? Kulak Burun Boğaz Uzmanı Dr. Mehmet Kulekçi, Ekın'ın sorusuna şu yanıtı verdı Esneyince gözlerın yaşarması parasempatık sınır aktıvıtesı ıle ılgılıdır Insanın ısteyınce yapacağı bır hareket değıldır Refleks hareketıdır Esnememızı sağlayan sınır ıle gözyaşı akmasını sağlayan gözyaşı bezı sınırı, bazı yerlerde bırleşır Bu bırleşme durumlarında insan bazen esneyince gozu yaşarır Atılan uydular (19571988) 3 800 (yaklaşık) Yorungedekıler 1 800 (yaklaşık) Duşenler bılınmeyenler 2 000 (yaklaşık) Nukleer yakıtlılar toplamı 23 Amerıkan (1961 1988) 39 Sovyet Yorungeye oturtulamayan Gerı donen 3 Amerıkan, 2 Sovyet Halen yörungede Amerıkan 4 Sovyet, Yorungede donen 9 Amerıkan 33 Sovyet parçalar toplamı 5407 araç fırlattı Bunlardan 3Amerıkan, 2 Sovyet aracı yorungeye oturamadı 4 Sovyet aracı "yandı, bıttı, kul oldu" Şımdı, 33 Sovyet 9 Amerıkan aracı yorungede 5407 araç parçası da yörungede Bunlar, ya fırlatılmış araçlardan kopmuş parçalar, ya patlayan araç parçaları Uzayın çöplerı bunlar Uydu Radarlar Sovyetler Bırlığı'nın 19611988 arasındafırlattığı 39 nukleeryakıtlı uydudan 30'unun görevı dunya denızlerını her an gözetlemek Bunlara,AmerıkalılarRORSAT(RadarOceanReconnaıssance Satteleıtes) dıyor Turkçesı' Ok yanus Gozetleyen Uydu Radarlar" olan bu araçları, Turkçe sözcuklerın ilk harflerını bır araya getırerek OGUR bıçımınde kısaltabılırız Bunlar 250 kılometre kadar yukseğe f ırlatılıyor (IstanbulBozuyuk arası) Nukleer yakıtın Dun ya'yabu kadar yakınyerdedonmesı çok tehlı kelı Ama.tehlıke, şımdıye kadar, ışı bıtenıdaha yuksek yorungeye "gömmek"leatlatıldı Bu "yörungemezar" 900 kılometreden başlıyor (560 mil) Amerıkada23aracındanukleeryakıtkullan dı Bunların ıçınde Ay'aveMars'agıdenlerde oldu Buulke, nukleerlısonaracını1977'detırlatmıştı Bu yakıtlar radyoızotoplardı, uranyum değıldı Bılındığı gıbı, bırçok ulke, kendıbölgelerını nukleer savaş dışında bırakmak "i'yor BalKanlar'ın boyle olmasını ısteyenler 1959 da Arjantın,Avustralya,Belçıka,Şı ıansa,Japonya, Yenı Zelanda, Norveç, Guney Afrıka, Sovyetler Bırlığı, Ingıitere, Amerıka arasında ımzalanan Guney Kutbu Antlaşması'nın 5 maddesı Dunyamızın bu altıncı kıtasınır anakarasının) nukleerden arındırılmasını llrvâsaymıştı Bazı ulkeler, nukleer yakıtlı gemılerı lı manlanna bıle sokmuyor Bu durumda göklerın nukleere açılması neden? Yanıtı butun ınsanlığın vermesı gerek Ay'da oksıjen olmadığından bıldığımız yanma olayı da yok Burada kurulacak tesıslerın enerjıyı ya guneş pıllerı ıle ya nukleer yakıtla sağlaması gerekecek Ay ıle Dunya arasında L noktasında (lagrange noktasında) kurulacak bır yerleşım bırımı ıçın yıne ya guneş pılı, ya nukleer zorunlu oluyor Mars da atmosfer bakımından ıç açıcı değll Dunya atmosferının%i'ı kadar ınce bır tabaka örtuyor kızıl gezegenı Sonra, bu atmosfe rın % 95'ı karbondıoksıt, % 2 7"sı azot, % 16'sı argon ve dığer gazlar Oksijenın adı bıle geç mıyor Olsadabununlanekoyolurnekasaba Kısaca, ışık elektrığı veya nukleer guç Marstadagerekecek Kaldıkı.Mars'adoğrudandeğıl, uydusu Phobos tramplen gıbı kullanılarak gıdılecek Phobos, 16kılometreçapındabırkure (IstanbulHalkalı arası) Atmosferı olsa ne olur, olmasa neolur? Orası ıçın de sozunu ettığımız yakıtlar gerekecek vermeyınce mâbut (Tanrı), neeylesın kör Mahmut? D D Ü S Ü N Üç haneli sayı Uç haneli bır sayımız var Bu sayıdan 7 çıkartırsanız, elde edeceğıpız yenı sayı 7 ıle bolunuyor 8 çıkartırsanız, sonuç 8 BUL ıle 9 çıkartırsanız, sonuç 9 ıle bolunuyor Bu sayı kaçtır Bılmeceyı doğru olarak çözen 20 okurumuza "Aydınlanma Çağı Fransız Yazını" kıtabını armağan edeceğız Oev işe dev enerji Bugun, Ay'la Dunya arasında sureklı yerleşımbırımlerı kurulmasıduşunuluyor Ay, Mars gıbı gök cısımlerı uzerınde fabrıkalar planlanı yor Geleceğın savaşlarının uzayda yapılması çalışmaları hızla suruyor (Yıldız Savaşları) Butun bunlar ancak çok enerji ıle olabılır Bu kadar enerjıyı, bugunku bılım veteknolojıye göre ancak atom enerjısı verebılır "Uzayda nukleer santral geleceğın ışı, onu dao zaman duşunuruz.ovakte kadar kımole kım kala' duşuncesının rahatlığına hemen kapılmayalım Buışucunucunbaşladıbıle Sovyetler Bırlığı 1987 aralığında "Cosmos 1900" adlı bırcasus uyduyu Amerikandonanmasının faalıyetlerını ıncelemek ıçın 200 kusur kılometre(130mıl)yukarıyafırlatmıştı Araçta, 50 kılo zengınleştırılmışuranyum vardı Araç4ayçalıştıktan sonra bozuldu, yerden gudume cevap vermezoldu Tabıı.buyuzdenduşmeyebaşladı ve butun dunyaya korkuludakıkalar yaşaltı 50 kıloluk zengınleştırılmış (saflaştırılmış) uranyumun radyasyon tehlıkesını bır duşunun Araç bozulmasa ıdı, ışı bıttıkten sonra daha yuksek bır yorungeye oturtulacak, öldu rucu ışını bıtene kadar orada dönup duracaktı Ama, olmadı Uzay araçlarıbakımından bugun uzaydakı durum ne? Uzay çağının başladığı 4 Ekım 1957 ıle 1988 arasında 3800 dolayında araç fırlatıl mıştı Bunların 1800 kadarıhâlâ uzayda 2000'ı ya duştu (duşerken de yandı, bıttı, kul oldu), ya da çöp olarak Dunya'nın çevresınde dönup duruyor Uzay araçlarında nukleer yakıt kullanılmasına1961'debaşlandı 1961 ıle 1988 arasında Amerıka 23, Scvyetler Bırlığı 39 nukleeryakıtlı Geçen haftanın çözümü Karşılaşan Trenler Yolcu trenı yuk trenınden uç kat daha hızlıdır dağı Ankara Rıhat Naklış Ceyhan Tazegul Su Istanbul Erdar Dulgar Ankara Kazanan okuyucular Erhan Gökkaya Afyon, H. Tanay Ceylan Bursa O Nedim Ardoğa Mersın Ayfer Topyanak Denızlı Murat Hakkı Eres Istanbul Reşat Kaçmaz Kocaelı Ahmet Çevikaslan Kayserı M Özgur Efe Malatya Alican Demirkesen Nevşehır Recep Aygın Edırne Ahmet Değerli Sıvas, fnanç Erdağı Ankara Nilufer Çilcl Bursa, Cennet Guneş Adana Suleyman Uçkuyu Uşak Eren Kahveci Istanbul, Belgin Er Kötü Kaptan Eğer "kötu" kaptan "tyı" bır kaptan olsaydı, "Ingılızce ve Almanca bılıyorum" demışse, soruya "evet, Almanca da bılırım" derdı Ama bu kaptan "kötu1" Dıyelim Almanca bılıyor, Ingılızce bılmıyor Ama hep yalan soyledığı ıçın "Ingılızce ve Almanca bılırım" der Almanca bılıp bılmedığını sorarsanız, yıne yalan söyler ve (bıldığı halde) "Almanca bılmem" der Kötuler kafa da karıştırır, ışte böyle