Katalog

ZOOLOJ i Hayvanlar düşünüyor mui İnsanın araç kullanan hayvan olduğu tanımı çoktan çöpe atıldı. Çünkü bazı canlılar da araç kutlanabiliyor. Gündemdeki soru şimdi şu: 'Peki hayvanlar da düşünüyor mu?' İ nsanın 'araç yapan hayvan' olduğu kulağımıza pek yabancı olmayan bir tanımdır. İnsanın araç yaparak insanlaştığı da söylenegelmıştır. Bunun en sağlam kanıtı olarak arkeolojık kalıntılarda bulunan ılkel aletler gösterilmiştir. Araç yapımı, bilinci, içgüdüden ayıran bir sınır niteliğındedir. Bu inanış, davranışbılimcıler araç yapan ve kullanan hayvanların varlığını gösterene değln sarsılmamıştır Bu durum 'araç kullanma' olgusunun yeniden tanımlanmasını gerektirmiştir. lar. Üçüncü koşul ise aracı kullanan canlının bunu bir biçimde manipule etmesi ve böylece bir üstünlük sağlamasıdır Bu tanıma göre ağını ören bir örümcek alet kullanmış sayılmaz. Ancak ağını ön ayakları arasında tutan ve bunu böceklerin üzerine lırlatan Dlnopls örümceğl tam anlamıyla yukarıdakı tanıma uymaktadır. Buna karşın kabuklu bir deniz canlısını yükseklerden kayalara atarak kıran bir martı araç kullanmış sayılmaz. Ispinoz, gagasında tuttuğu dıken ıle ağaçların oyuklanndaki böcek ve larvalan çıkarır. Doğu Afrlka akbabası, devekuşu yumurtalannı taş parçaian yardımıyla kırar. Düşünce ve zeka Aracın ne olup ne olmadığını tanımlamaya yönelik bütün bu koşullar aslında gerçek soruya bir yanıt getirmemektedir: Hayvanlar araçlarını hazırlarken ne yaptıklarını düşünüyorlar mı? Konuyu bu yönden ele alan araştırmacılar da var. Zoolog Hansel, Beck'in şematık kategorilerini kabul etmiyor, çünkü Hansel'e göre asıl önemli olan, karmaşık davranışların özgul bir beyınsel etkinliği gerektirip gerektirmemesı. Öyle ki bir eylem genetik olarak saptanmış hareketlerden oluşuyorsa Hansel'e göre bu, bir araç kullanma belırtisi olarak yorumlanamaz. Planlı eylem, İnsanın tekelinde olan bir nesne olarak görüldüğü sürece zekânın bir kanıtı olacaktır. Bu durumda hayvanların araç kullanması da küçümsenecektir. Günümüzde birçok bilımadamı hayvanların düşunüp düşünmediği sorusunu bırakın araştırmayı dikkate bile almamaktadır. New York Rockeleller Üniversitesi'nden Profesör Griftin, böceklerin, ne yaptıklarından haberi olmayan genetik programlı birer robot görülmemesini ve zoologların artık hayvan bilincinin sözümona sınırlarına ilişkin önyargılı görüşlerini bir tarafa bırakıp, hangi sınıftan olursa olsun hayvanlardaki buluşçu eylemlerin bilinçli düşünce olmaksızın gerçekleşemeyeceğini kabul etmelerı gerektığını savunuyor. Griffin "insansal üstünlük duygumuzu ayakta tutmak için evrimsel sürekliliği inkar edemeyiz1' diyor. Araç kullanma şartı Chicago Üniversitesi'nden Benjamln Beck 1980'de yayımlanan kitabında, konuya açıklık getirmiştir. Beck'e göre, araç olarak kullanılan nesnenin hayvanın vücuduna ait olmaması, onun araç olması için ilk koşuldur. Beck'in ikinci koşulu, bir bitkının gövdesinden koparılmaksızın kullanılan bölümlerinin alet sayılamayacağıdır Sözgelimi avladığı hayvanı bitkinin dıkenıne saplayan kuş, alet kullanmış olmamaktadır Buna karşın bir kaktüsün dikenini koparıp bununla böcek yuvalarını karıştıran kuşlar alet kullanmış olmaktadır Lanius colluno adındakı kuş, büyükçe bir hayvan avladığında bunu bir çalının dikenlerlne takar ve porsiyonlar halinde yer. Bır tur eşekarısının dışısı, yumurtalarının bulunduğu kovuğun ağzını küçük taş parçalarıyla sıkıca kapatır. Şempanzeler "kışısel deneyımlerıne" dayanarak araç kullanıyor Bir sopayla topraktan kökleri çıkarabilıyor, bir ağaç gövdesinden böceklen ayıklıyor; kıvınp kütah yaptıkları bir yaprağı bardak olarak kullanabıliyorlar. Ayıbalıklan, denizkestanelerinın sert kabuğunu kırmak için laş kullanır.