Katalog

PS i KİY A T R İ BİLİM FELSEFESİ Baştarafı 1. sayfada Turkıye'dekı stresle başa çıkma programları, bunların uygulanma yaygınlığı ve başarısı ustunde durmayacağım Ancak genel kanı, Turkıye ış dunyasındakı stres duzeyının (orneğın ABD'ye kıyasla) daha duşuk olduğu Yonetıcı'erın kolay kolay ışten kovulmadığı soylenıyor Dığer yandan Amerıkalıların yarışmacılığı ve bunun getırdığı korkunç çalışma temposu, bızım yönetıcılerımız ve patronyonetıcılerımıze oldukça bulaşmış vazıyette Yıne de pek çok kışıye gore Amerıkalı ış dunyası mensupları kadar çalışılmıyor Henuz çalışma stresı o duzeye varmadı dıye algılamak mumkun mu bılmıyorum Ama gorulen bır şey var, saat gece 9'dan once ofısınden ayrılan, cumartesıpazar dınlenen yonetıcı sayısı gıderek azalıyor Iş orgutleme konusunda gıderek ustalaşan patronyonetıcılerın bır kesımı ıçın daha kışısel bır sorun da dıkkat çekıyor "Her işle bizzat uğraşmak..." Kımselerın yaptığı ışe guvenmemek, her yapılanı bır kez de en usttekının tekrar yapması (denetlemesı değıl) Bu pozısyonlardakı pek çok kışı taşıyabıleceğınden (ve taşıması gerekenden) 10 mıslı fazla yuk alarak kendını o kadar zorluyor kı, çıkan ve çıkabılecek problemlerı kestırmek guç değıl Bu durumun çeşıtlı açıklamaları ("çalışanların ışı yeterınce bılmemelerı", "guvenılmezlıklerı" gıbı) olabılır, ama kışılık ozellıklerının boyle davranışlardakı temel yonlendırıcı olduğunu belırtmelıyım Bilim, felsefesiz düşünülebilir mi? Çağımızın insanı parçalanmış bir dünyada yaşıyor, bireyin görüş açısı sürekli daralıyor. Bilim ve teknik ne denli ilerlerse ilerlesin, insanın derin duygulara ayıracak vakti yoktur. tsmail Murat nu saptamış olduk Felsefı tutumun uçuncu dürtusu ise ınsan varlığının anlamı ve amacıydı Davranışlarımızı neye gore ayarlayacağız? Her bırey ıçın geçerlı olan davranış ve değer yargıları bulmak mumkun mu? Ahlak, erdem, lyılık, guzellık gıbı ınsana ozgu sorunlar eskı Yunan'dan berı felsefenın gundemındedır Temel felsefe dislplinl Felsefenın uzerınde durduğu uç bacağını boylece (Bkz Tablo I) tamamlamrş olduk Tarıh boyunca, dunyanın her yerınde, her felsefecının kımı zaman kıyısından köşesınden kımı zaman derınlemesıne ırdeledığı felsefı sorunlar bu uç temel felsefe dısıplınınden bırıne ındırgenebılır, ya da her felsefı sıstem bu temel dısıplınlerın (Bkz Tablo II) dahılınde ıncelenebılır (Felsefenın temel dısıplınlerı aşağıdakı tablolarda özetlenmıştır) Yazımızın başında felsefenın genış açılı bır ust dıl olduğundan söz etmıştım Her çağda en buyuk ve ozgun bılım adamları ve kuramcıların aynı zamanda ya fılozof ya da felsefe çevrelerıyle yakın ılışkı ıçınde olan bılım adamları olduklarını göruruz Arlstoteles'ten Descartes'a, Nevvton'dan Elnstein'a butun unlu bılım adamları doğa ve evren karşısında esaslı bır felsefı tutuma ve felsefe bılgısıne sahıp kışılerdı Bılım adamı, bır teknısyen olarak kalmayıp, elındekı deney ve gözlem sonuçlannı kuramlaştırmak ıstıyorsa, ona bu üstunluğu ancak eleştırel tutuma sahıp bır felsefe pratığı ve tartışma ortamının varlığı verebılır Yenı teknolojılerın elde edılmesı yanı gerçek anlamda bılım uretımı ancak eldekı deneyımlerın kuramlaştırılmasıyla mumkundur Tam da bu nedenle felsefesiz bır bılım duşunulemez LJ G Profesyonel yardım Yazı boyunca patronyonetıcı ve ust duzey yönetıcılerın başına gelebıleceklerden soz edıp durduk Stresle başa çıkmayı beceremedıklerınde ya da ustlerıne bınen yuk (hayatın çeşıtlı alanlarında ve kendı ıç dunyalarında) kaldırılamayacak denlı arttığında ne oluyor? Amerıkalıların psıkıyatrıste gıtme konusunda ne kadar heveslı olduklarını, terapıstlerın hayatlarında oynadığı rolu fılmlerle aşına olanlar dahı kestırebılırler Yıne de aklı dengenın tehdıt altında sayıldığı "ağır" ruhsal bozukluklar ıçın aynı hoşgöru söz konusu olmayabılır Turkıye dekı ınsanların ruh sağlıklarına duyarlılığının Amerıkalılardan çok da ha duşuk olduğunu söylemek haksızlık sayılabılır Burada da benzer kaygılar ve nedenler geçerlı oluyor Sorunlarıyla başa çıkmakta zorlanan ya da kaldıramayacağı darbelerle karşılaşan kışıler, profesyonel yardım arıyorlar Değışımı, ışın buyumesının ve gehşmesının oluşturduğu baskıyı bır tehdıt değıl, hayatlarının bır parçası halıne getırmek, uretılen çözumlerden yalnızca bırısı eçen yazımi7da felsefenın, mıtos ve geleneğın çızdığı evren tablosunun bıreye yeterlı gelmedığı, onun doğayı anlama tutkusunu yatıştıramadığı bır anda doğduğunu söylemıştık Geleneksel yanıtlardan kopan bırey, kendı aklı ve gözlemıyle kendı evren tasarımını kurmaya gırışmıştır Bu anlamda felsefe, dunya ve evren karşısında alınan belırlı bir tavrı ıfade eder, duşunsel bır etkınlık ve deneyıme dayanarak bılgelığe varmayı amaçlar Felsefe (phılosophıa) sözcuğunun "bılge lık sevgısı" anlamına gelmesı boşuna değıldır Bu sozcukie, felsefenın 'bellı bır varlık alanının değıl, genelde varlığın butunune ılışkın bır bılgı olma' nıtelığı ortuk bır bıçımde mevcuttur Her bılımsel dısıplın, sınırlı bır varlık alanına sahıptır Sozgehmı, tıp ınsan bedenını, blyolojl canlılık görungusunu, klmya maddenın molekulsel yapısını ınceler, bu alanlara ılışkın bılgılerı sınıflandırır turen bır çabanın urunu olan felsefe, bu noktada ınsana yardımcı olabılır Değerli felsefecımız Nusret Hızır, felsefenın özunun eleştırı olduğunu şöyle dıle getırmış "Felsefe elıne aldığı her şeyı eleştıren bır dıldır Eleştırının sonunda gorulur kı farkında olunmaksızın kabul edılen bırtakım ılkeler, duşunulmeden, ırdelenmeden kabul edılmıştır Felsefe, her insanın kışısel etkınlığının ne bıçım bır etkınlık olduğunun bılıncıne varmasını sağlar insanı, surunun bır bıreyı olmaktan çıkarır Bu da buyuk bır kultur ve uygarlık sorunudur Çunku ınsanlar suruden olmadıkları zaman, suruden olmadıklarım sandıkları halde bıle yıne de suruye kapılmış olabılırler Buyuk topluluk olmak, el ele verıp dayanışmalı duşunmek başka şeydır, kabullerle, eleştırılerek aydınlatılmamtş kabuller le duşunmek başka şeydır " Böylelıkle felsefenın llk dürtüsünün doğayı bır butun halınde anlama çabası Iklncislnln bılınene karşı duyulan kuşku ve bundan doğan eleştırel tutum olduğu Felsefe bir üst bilimdir Felsefe ıse varlığın tumunu kapsayan bir ustbllim nıtelığındedır, genış açılıdır Tekıl bılımlerın dar açıları felsefenın bırer perspektıfını oluşturur Felsefe sahıp olduğu genış açılı objektıf sayesınde çağını duşunceyle kavrar Söz gelımı antık çağda doğa bılgınlerının çızdığı bır evren tasarımı, sofıstlerın çızdığı bır ınsan tasarımı, ve antropomorf (ınsan bıçımcı) bır dın anlayışı vardır Bu tas? ımların tumu, antık çağın dunya goruşunu oluşturur Ortaçağ, Ronesans, Aydınlanma Çağı gıbı tarıhsel dönemler ıçın bu çağlara ılışkın butunsel tasarımlardan söz edebılırız Çağları olduğu gıbı varlığı da aynı butunsel bakış açısından eie almak mumkundur Varlığın parçalandığı, uzmanlık alanlarına bölunduğu çağımızda, butunsellığı yıtırmemek ıçın felsefenın gösterdığı çaba boşuna değıldır Ve yaygın kanının tersıne, felsefecılere daha fazla ış düşmektedır Yıne ınsan varlığım' ele alalım Bır doktorun, bır toplumbılımcının, polıtıkacının ya da sanatçının ınsan tasarımları zorunlu olarak bırbırınden farklıdır Çağımızın insanı, artık butunluğunu yıtırmış, parçalanmış bır dunyada yaşamaktadır, bıreyın göruş açısı sureklı daralmakta ve felsefenın önerdığı genış açı ıhmal edılmektedır, kısacası ınsan dunyasına yabancılaşmakta bılım ve teknik ne denlı ilerlerse ilerlesin çağdaş ınsan sadece kendı çıkarını arayan, pragmatık bır suru ve ıçgudu varlığı durumuna düşmektedır İnsanın artık derın duşunmeye, derın duygulara ayıracak vaktı yoktur bıreysellığını, eleştırel tavrını önemsememektedır öyleyse dunyanın ne anlamı kalmaktadır'? BİLGI KURAMI DEĞERLER Genel Değer Öğretısı (AksıyolOji) Etık Estetık Mantık Semıolık \ Bılım Felselesı (Gösterge Bılım) \ Bılgı Öğretısı V DOĞA FELSEFESİ Anorganık Doğa Felsefesı KULTUR FELSEFESİ Tarıh F 1 Organık Doğa Felsefesı Psışık Doğa Felsefesı Teknik F Devlet F \ , Toplum F Hukuk F Ekonomı F STRES'in bazı bellrtilerl • Uyku duzensızlıklerı, tedırgınlık, kolayca parlama, aşırı ıçkı kullanımı, yemek duzenı ve mıktarında aşırı değışıklıkler • Çarpıntı, solunum duzensızlıklerı, mıdebağırsak sıstemıne aıt sorunlar, kas gergınhklerı • Vs vs FELSEFENİN TEMEL DİSİPLİNLERİ llgi alanı Gerçeklık Bılgı Kokeni Dunyayı anlama çabası Bılınene karşı duyulan kuşku Erdem, lyılık, guzellık gıbı değerler Sorunsalı Gerçeklık nedır9 Bılgımızın sınırları nedır? Her bıreyı bağlayan bır değerler sıstemı var mı? Disıplin Gerçeklık kuramı Bılgı kuramı Değerler kuramı Gorevi Dunyanın açıkianması Eleştırı bılgının eleştırısı Değerlerın analızı ve normlar oluşturma Sonuç Bılımsel dunya goruşu Bılgı kavramı (bılgının sınırları) Değer sıstemlerı DEPRESYON'un bazı belirtileri • Uzuntu halı, umıtsızlık, değersızlık, suçluluk duyguları, gundelık faalıyetlerden kopma, uyku ve ıştah bozuklukları, ıntıhar duşuncelerı, dikkat ve bellek bozuklukları, bıkkınlık Sn. Tansu Çiller ve Sn Jak Levt'ye aydınlatıcı sohbetlerı için teşekkurleı. Tabli ki, yazının hatalarma illşkin bir sorumlulukları yok. Değerler Felsefe yardıma koşuyor Işte insanın dunyasını anlamlandıran onu eleştırel yoldan doğayı anlamaya go