Katalog

SORUN Y A N I T L A Y A L I M B İ Lİ M KÜ LTÜR ÖSYM sınavına gîrebilir miyim? Sinop Gerze Kapalı Cezaevi'nden yazan Orhan Budak, "Şu anda Sinop'un ilçesi Gerze'de cezaevinde 142/16 maddesinden aldığım 5 sene 10 aylık cezamı Infaz ediyorum. Cezaevine 17 yaşında, yani lise bittikten sonra glrdim. Şu anda 19 yaşındayım. Kamu haklarından men edilmedim" dedikten sonra soruyor: "Acaba tahliye olduktan sonra ÖSYM sınavlarına girebilir miyim? Girdikten sonra ne gibi engellerle karşılaşabilirim?" Bu soruya OSYM'den aldığımız yanıta göre, "Bu ve benzeri adayların tahliye olduktan sonra Üniversite Seçme Sınavlarına girişlerinde herhangi bir engelleme bulunmamaktadır." Ozon Tabakası Nasıl Yırtılıyor ? Vehbi Belgil I Niçin yıldız gözükmüyor? istanbul'dan Okan Yılmaz soruyor: Uzayda çekilen fotoğraflar üzerlnde yıldızları niçin göremiyoruz? Yanıt: Astronotlar, örneğin uzay mekiğinden kameralarıyla yeryüzünün fotoğraflarını çekmek istediklerinde, yoğun güneş ışıklarıyla karşı karşıya kalırlar. Bu nedenle düşük enstantane ve kısık diyaîramla çalışmak zorundadırlar. Astronotlar gerçi gece karanlığındaki gökyüzünde yıldızları görürler, ancak yıldızlar normal bir diyafram açıklığında fotoğrafta tespit edılemezler. Örriek: 1000 asalık çok hassas bir filmle geceleri çıplak gözle görülen yıldızları fotoğraflamak için açık diyafram kullanmak zorundasınız (1020 saniye). Uzay uçuşu sırasında astronotlar, normal film kullandıklarında (1/250 ve 1/500 enstantane ve 11 veya 22 diyafram), objeler, bızim gökyüzünde gördüğümüzden takriben 1 milyon kez daha aydınlıkU. Bu muazzam fark nedeniyle geri planda yıldızlı gökyüzü görünen uydunun veya astronotun fotoğrafını çekmek olanaksızdır. [ J kinci Dünya Savaşı'na kadar doğanın güçleri karşısında oyuncak durumunda olan insan, bugün ona egemen duruma gelmiştir. Şimdi, doğa, insanın elinde oyuncak hale gelmış bulunuyor. O kadar ki Birleşmiş Milletler Teşkilatı, savaşlarda doğa güçlerinin silah diye kullanılmasını önleyici bir karar alabilmiştir: 1012 yıl önce. Kullanılması yasaklanan doğa güçleri arasında "dev dalgalar oluşturma", "deprem başlatma", "fırtına yaratma".. gibi şeyler sayılmıştır. Dev dalgalar Hollanda, Belçika gibi alçak ülkelerı bir anda denize çevirebılir. Başlatılacak bir deprem, on milyonluk uygar bir kenti bir anda enkaz ve ölü yığınına döndürebilir. Yağmur yağdırmada henüz tam başarı gösterememiş insan düşman ülkede süreklı kuraklık yaratabilecek güçte... Bir Jngiliz milletvekili, Ikinci Dünya Savaşı'nda, italya'daki yanardağların içine uçaktan bomba atılarak volkan patlamalarına yol açılması teklifinde bulunmuştu. 7 Ağustos 1945 günü yayımlanan gazeteler, Hırosima1 nın bir anda nasıl cehenneme çevrildiğini, Başkan Truman'ın ağzından dünyaya şöyle duyurmuşlardı: "Kainatın cevherinde gizli gücü harekete geçirerek" Kutjp liiğı (AmroraPolarl») 6090 kılomelfB [ 320 Kuzây Işıklan Guney Işıklan , . '30 O ! '*» Bir konu yazarını bekliyor r %2'sınin yeryuzüne inmesini önleyemiyor. Bu da "D" vitamininin oluşmasında rol oynuyor. Bu maddenın yokluğu, çocuklarda "rasıtızm" denen kemik hastalığına yol açar. Ozon tabakasının gökteki yerini tam saptayabilmemiz ıçın atmosferin tabakalarına bir göz atmada yarar vardır. Atmosferin yerden 11 küsur kllometrelik kısmına "Troposfer" (The Troposphere) denıyor. Havanın en yoğun olduğu yer burası Su buharı ve karbon dıoksıt, bu tabakada. obur tabakalardakınden daha çok Atmosferin Ikinci tabakası "Stratorfer'dır ve 30 kilometreye kadar çıkar. Işte ozon burada 22 küsur kilometre yükseklikte oluşuyor. (22 kilometre Haydarpasa Pendik arası) ancak ozon tabakası, butün dünyayı kuşatacak şekilde ve her yerde aynı kalınlıkta yayılabilse 23 milimetre kalınlıkta bir tabaka oluşturur. Göğün üçüncü katı 80 küsur kilometreye kadarki "Mezosfer" tabakasıdır. Ozon, ültraviyole ışıklan ile xışınlarının oksijeni etkilemesi ile burada da oluşur. Mezosferi 644 kilometreye kadar "lyonosfer" (The lonosphere) izler. Burada ozon, karbon dioksit ve su buharı hemen hemen yoktur. Bu tabaka, Hertz dalgalarının, yani radyo ve televızyon dalgalarının yansımasında büyük rol oynar. Bizim kulağımıza gelen sesler ve görüntüler bu tabakadan yansıyan dalgalardır. Göğün son katı "Egzosfer" (The Exosphere) denen 600 küsur kHometreden başlar. Nasıl yırtılıyor? Ozon tabakasını bozan şeyin karbon dioksit olduğu sanılıyor ve bınlerce yüzyıldır bu tabakanın nasıl oiup da yok olmadığına şaşılıyordu. Fakat, sonunda. ozon tabakasını delen şeyin spreylerde, buzdolaplarında kullanılan klorofiüorokarbon (chlorofluorccarbon) olduğu anlaşıldı. Öbur maddelere göre bu kadar az kullanılan bir maddenin nasıl olup da ozon tabakasını deldiği kolay anlaşılır bir şey değıldi. Oysa, sırrın sırrı, ozonun kimyasal yapısında yatıyordu: Oksijen molekülüne bağlanan üçüncü oksijen atomu, dostluk bağları güçlü olmayan bir atomdtı ve en küçük bir etkenle ayrılabiliyordu. işte, ozonu oksijene dönüştürerek bozan şey bu maddedeki "klor" idi. Maddenin kullanılmasının artışı ozonun belki de tamamen yok olması sonucunu doğuracak. n DÜŞÜN İkl blllnmeyenli denklem Aşağıdaki denklemde a ve t'nin değeri r.edir? (3(230 + t)*)«492,aO4 BUL Bilmeceyi doğru olarak çözen 20 okurumuza "Dünyamızın Hayat Hikâyesi" kıla bını armağan ediyoruz. Bugün en az böcek öldürücüler kadar dünyayı tehdit eden başka bir olayla karşı karşıyayız: Dünyamızı çevreleyen ozon tabakasının yok olmaya başlaması. Konu ilk kez 1520 yıl önce ortaya atılmıştı, dikkati çekmedi. Haber, felaket tellallannın, konu kısırı yazarların sansasyon özlemınin sonucu sanıldı. Hâlâ da öyle sanılıyor. Dünya kamuoyunun soruna eğilmesi için belki, "Hastane Dünya" türünden bir kitabın yazılması bekleniyor. Evet, ozon tabakasının yok olması, dünyamızı, vücutları kanserden dökülen, gözleri kataraktan görmeyen insanlarla dolu bir hastaneye çevırecek. Dahası var: Morötesi (ültraviyole) ışınlarının öldüreceği gözle görülmez canlılar, deniz ve toprak canlılarını yıyeceksız bırakacak. Hatta hatta zehırlı karbon dioksit gazının zararsız hale getirilmesinde büyük rol oynayan alg türü deniz yosunları görevlerını yapamayacak, bu da bu gazın atmosferde çoğalmasını kendi çapında etkileyerek asıl felakete, Dünya'nın venüs'leşmesi, yani fırın sıcaklığına ulaşmasının yoiunu açacak. Ozon atmosferin neresinde? Ozon ve ozon örtüsü Sorunu bütün boyutları ile aydınlatabilmemiz için saded dışı gibi görünecek bazı bilgiler vermemiz gerekecek. Molekül, her cismin en küçük zerresi. iki oksijen atomu birleşerek bir oksijen molekülü meydana getiriyor. Buna üçüncü bir oksijen molekülünün eklenmesi, ozonu oluşturuyor. Ozon gazının varlığını ilk kez M. van Marum adlı bir bilgin farketmişti: Çalışan elektrik makinelerinin çevresinde bağırsak gazı (yellenme) kokusunda bir koku oluşuyordu Bilginin bilgisi bundan öteye geçmedi. Bunun yeni bir madde olduğunun ilk farkına varan, Isviçreli kimyacı Schönbein oldu: 184O'ta. Kendisi, bu pis kokulu gazı, eski Yunancada "kokmak" anlamındakı "ozoein" kelimesinden bozarak adlandırdı. Ozon, zehirli bir madde olduğundan şehır suyu mikroplarının öldürülmesinde (ozonification), sıvı ve katı yağlarla kumaşların renginın açılmasında, pis koku ve kötü tatların giderilmesınde, soğuk hava depolarındaki mikropların öldürülmesinde kullanılıyor. Ozonun milyon birimde bir birimi solunum yollarına zarar veriyor. Ancak, ozonun bir de doğadakı şekli var. Bu da, atrıosferde kendiliğinden oluşan ozon! Güneş'in morötesi ışığının kimyasal etkisi ile (photochcmical etki) meydana geliyor. Bu ozon, yeı /üzü canlılarını morötesi ışıkların yakıcı, öld ırücü, hastalık yapıcı etkisinden koruyor. Ancak, ozon, morötesi ışıkların Geçen haftanın çözümü (Bisikletli) Bisikletlinın yürüdüğü yol, bisikletle gittiği yolun yarısı kadar? Buna karşılık, bu yolu yaya olarak, ilkinin iki katı sürede tamamlamış. Dolayısıyla, bisikletli hızı, yaya hızının 4 katıdır. hlm Gülhan Muğla, Bilâl Çölgeçen İstanbul. Ellf Bozkurt Ankara, Volkan Çilinglrofllu Siirt, Reşat Apak İstanbul, Faika Emre Ar.kara, Murat özmenek Ankara, ismall Çarkıt Kayserı, İlhan ŞansoyOrdu. Mehmet Ali AltunAdana, Sabrl YorgunKonya, Levent AyanlarAnkara. * Kazanan okuyucular Selçuk Şaldırak istanbul, Barış Kaygısızer izmir, Cengiz Güngör Antalya, Şerazer Pekerman İzmir, A. Ersln Tokgözistanbul, Ozan Çetin Dıyarbakır, Zafer Bozkurt Ankara, Ali Altındlş Bursa, ibra Üçgen . > 80 cm. Genellikle AB BC olduğu ıçin bir hesap hatası yapılabılir. Burada ıse AB BC = 2AC dir