Katalog

Kl SA K I S A BESLENME Şok tedavisi şizofrenler için çozum degıl Çeviri: Ayşegül Akgıil ındıstan da yapılan bır araştırmaya gore beyne verılen elektrık şokları şızofrenı bulgularını yok edemedığı gıbı hafıfletmıyor bıle Batı dunyasında psıkıyatrıstler, elektrokonvulsıf (EKT) tedavıyı, artık kural olarak yalnız manık depresıflerın tedavısınde kullanıyorlar şızofrenlerın değıl Ama Uçuncu Dunya'da EKT yaygın olarak şizofrenler uzerınde kullanılıyor Be.kı bu yöntomın Batı'da uygulanan ılaçlı tedavıden daha ucuz olm?3indan Zaten Batı'da bıle psıkıyatrıstlor bu nedenle şızofrenı tedavısınde EKT yı gıtgıde daha fazla kullanmaya başladılar Genel anestezı altındakı hastaya, EKT'yı uygulayan psıkıyatrıst tarafından, ıletken kulakhklar takılır ve hastanın kafa kemıklerınden beynıne geçecek elektrık akımı verılır Amaç zıhınsel bozukluk semptomlarını ındır gemekse de hemen hemen hıçbır lyıleşme olmaz, olsa da yeçıcıdır, kısa surer Hındıstan'ın en onemlı psıkıyatrı merkezı olan Mezunıyet Sonrası Tıp Eğıtım Hastanesı doktorlarından K R Abraham ve P Kulhara şızofrenlerde elektroşok tedavisi uzerıne yaptıkları, altı ay suren çalışmalarını rapor halınde, Brıtısh Journal of Psychıatry'de yayımladılar (Ağustos, s 151) Bu çalışma, sozunu ettığımız sağaltım turunun şizofrenler uzerındekı etkısını sorgulayıp değerlendıren ılk deneyımlerden bırı 22 hastayla çalışmışlar Bu hastalara ılk kez tanı konduğunda tumu 40 yaşın altındaymış Hıçbırı ıkı yıldan daha uzun bır suredır hasta değılmış ve daha önce hıç EKT olma mışlar Mastalar rastgele ıkı gruba aynlmış Gruplardan bırıne trıfluoperazıne adlı nöroleptık ılaçla bırlıkte, haftada ıkı kez EKT uygulanmış Ikıncı grup da aynı ılacı almış, fakat bu gruba gerçekten hıç EKT verılmemış, yalnız verılır gıbı yapılmış Yanı, ıkıncı gruptan hıçkımseye bır kez bıle şok uygulanmamış Araştırmacılar hastaların durumlarındakı değışıklıklerı bellı bır standart testı ıle değer lendırmışler Ayrıca doktor ve hemşıreler hastaların klınık gelışmelerı uzerıne ızlenım ve göruşlerını eklemışler Belalı çöpler nedir? Ertuğrul Erdin H G unluk yaşamımızda bırçok şey kullanıyoruz ve farkında olmadan yaramıyor dıye atıyoruz Nedır bu attığımız, hangı maddeden yapılmıştır, özellıklerı nedır, attığım yerde veya daha sonra göturulduğu yerde etkısı ne olabılır? Federal Almanya'nın sadece BadenvVurttemberg eyaletınde çoplerın ıçındekı tehlıkelı maddelerın ayrı toplanmasından dolayı sadece bır yılda 3700 ton belalı çöp toplanmıştır Nedır bunlar? Boya artıkları, vernık, cıla artıkları, akuler, pıller ve kullanılmış yağlar v b gıbı maddeler Bıtkı koruma ılacları, tıbbı ılaçlar, v b Boya çamurları da belalı çoptur, artıktır Boya fabrıkalarının atık suları arıtıldıktan sonra oluşan çamurlar, zehırlıdır Tehlıkelıdır Dolayısıyla da belalı çoptur Çamuru kurutma vesuyunu alma ıle çamur hacmını azaltmış oluruz Ancak gerıye kalan çamur ozel (tehlıkelı) artık deponısıne gönderılmek zorundadır Ayrıca kullan at ılkesıne gore uretılen ve ambalajlanan her turlu urun de fazladan çop ve katı artık oluşmasına neden olmaktadır PET şışeler, naylon torbalar, plastık şışe ve kaplar, alumınyum kutular v b gıbı artıklar yerel yonetıcı lerın başına bela olmakta, uğraşmakta dırlar Uretıcı ve tuketıcı olarak belalı çop uretmemeye ozen göstermek zorundayız Nohut ve mercimek yerine soya önerilmeli Vücudumuz, temel amino asitlerin tümünden yaşantımızı sürdürebilmemiz için zorunlu enzimleri normonları veya hemoglobin, ünmunoglobulin gibi fonksiyonel proteinleri sentezler. Bu amino asitler bitkisel yiyeceklerde azdır... Doç. Dr. Serpil Nebıoğlu A.Ü. Eczacılık Fakultesi Biyokimya Anabilim Dalı Başkanı rgın bır kışının proteın gereksınımı Dunya Sağlık Örgutu (WHO) tarafından gunde en az 08/kg vucut ağırlığı olarak belırlenmıştır Yanı kısaca 70 kg'lık bır yetışkın ıçın bu gereksınım 5060 g'ı bulmaktadır Bebekler, çocuklar buyume çağındakıler, hamıle ve sut veren kadınlar, absorbsıyon guçluğu çeken yaşlılar ıçın bu değerler artmaktadır Kuçuk bır çocuğun gereksınımı yetışkının 23 katı, hamıle ve sut veren kadınınkı ıse gunluk 7090 g'dır Doğada proteın kaynağı olarak bıtkı ve hayvanlardan yararlanmak mumkundur Bitkisel ve hayvansal proteınler kabaca karsılaştırıl dığında şu farklılıklar ortaya çıkmaktadır 1. Bitkisel urunlerın çoğu proteın açısından yetersızdır 100 gr bıtkıde 12 g proteın olmasına karşılık 100 g hayvansal dokuda 15 20 g proteın vardır 2 Bitkisel proteınlerın yararlılığı dusuktur 3. Bitkisel proteınler daha az sındırılebılmektedır Proteın açısından dığerlerıne oranla daha zengın olan mercimek veya baklagıller gıbı bitkisel proteınlerden ucuz oldukları ıçın yararlanma yoluna gıtsek bıle bu proteınlerın yararlılığı ve sındırım guçluğu gıbı kavramlar ortaya çıkmaktadır Bır proteının yararlılı ğı ne demektır? Bır proteının yararlılığı ıkı terım ıle acıklanabılır 1. Net poteın kullammı (NPK) 2 Bıyolojık değerı (BD) Bır proteının Bıyolojık Değerı veya Net Proteın Kullammı değerı ıdeal olçulere gore besın değerı amino asıt ıçerığı ve sındırılebıl me oranı ıle tanımlanabılır Proteınler amino asıt dedığımız kuçuk molekullerın bırbın ıle bırleşmesı sonucu oluşmuşlardır Dışarıdan aldığımız proteınler slndırım kanalında yakılarak amino asıtlere donuşurler ve bu şekılde absorbe olurlar Do laşım yolu ıle karacığere gıden amino asıt lerın bır kıstnı yenı proteınlerın sentezı ıçın kullanılır bır kısmı ıse daha kuçuk molekullere parçalanır Bu kuçuk molekullerden bır çok amino asıt yenıden sentezlenır Ancak ınsan vucudu bu amino asıtlerden 8 tanesı nı sentezleyemez Dolayısı ıle temel olarak nıtelfindırdığımız bu amino asıtlerı besınlerle dışarıdan almak zorunda kalırız Vücudumuz bu amino asitlerin tumunden yaşantı mızı surdurebılmemız ıçın gereklı olan enzımlerı hormonları veya hemoglobin, albumın, pıhtılaşma faktorlerı, ımmunglobulınler gıbı daha yuzlercesını sayabıleceğımız fonksıyonel proteinleri sentezler Gorulduğu gıbı yaşamımız ıçın gereklı olan bu proteinleri sen tezleyebılmek ıçın temel amino asıtlerı dışarıdan almak zorunludur O halde onemlı olan sadece yeterlı proteın almak değıl yararlı proteın almaktır Genel olarak gevış getırenlerde, kanatlılarda ve balıklardakı temel amino asıt duzeyı bır proteının ıçermesı gereken ıdeal amino asıt duzeyını yansıtmaktadır Bazı temel amino asitler açısından ıdeal değerler şoyledır Idttl Baklada Mtrelnakte Mıtırda Sutto Vumıırtato E B Başta, gerçekten EKT uygulanan grup, her bdkımdan gözle gorunur bır lyıleşme gostermış Ama 12 hafta sonra, her ıkı gruptakı hastaların durumu yenıden aynılaşmış Ve sonra da deney suresınce başka hıçbır değışıklık olmamış Abraham ve Kulhara örnek grubun kuçuk olduğunu kabul edıyor ama yıne de elde ettıklerı sonuçlar şızofren hastalarda EKT kullanılmasının doğruluğunu desteklemek ıçın hıç umut verıcı değıl Eğer bır yarar sağla nıyorsa olsa olsa o da kuçuk ve kısa vadelı bır kazanım ) (New Scientist, 8 Ekim) Yeni optik diskler ve arşivleme B ukoma 88'de sergılenen "Image Handler" optık dısk sıstemının bılgı depolama konusunda PC bılgısayarların yerını alabıleceğı bıldırılıyor 240 megabıte kapasıtelı belleğı ıle 8000 dosya kâğıdı dolusu bılgı depolayabılen Image Handler'ın, aynı boyutlardakı bır PC dısketınde depolanabılen 40 sayfa bılgı ıle kıyaslandığında 200 kat üstun olduğu vurgulanıyor Bılgılerı dıskette mıkrofılm gıbı arşıvleyıp ekranda okutabıldığı gıbı laser yazıcı ıle kâğıda da dokebılen Kodak'ın yenı optık dısklerı 30 yıla kadar saklanabılıyor. D azı jeologlar, yerın bazı bölumlerının dev ustunıletkenler olabıle ceğını ılerı suruyor Kuram, yerın mantosunun buyuk bolumunun krıstal yapılarda bulunan perovskıtten oluştuğunun belırlenmesınden sonra ortaya atıldı Bu yapı yenı bulunan ustunıletkenlerdekılere çok benzıyor Buradan yola cıkan jeologlar, ustunıletkenlığın yerın doğal ozellığı olduğunu belırtıyorlar Kuram, perovskıtın mantodakı basınçta sıkıştırılmasıyla ve sonra elektrık verılmesıyle denenebılır Jeologlar, bu bıçımde taşın daha ıletken olacağını ılerı suruyorlar Bu, aynı zamande yerın manyetık alanının ustunıletken elektrıkle oluştuğu anlamına gelıyor Bu kuram, ayrıca yerın manyetık alanının her 10 mılyon yılda bır dönmesını de açıklayabılır 2000 yıl sonra gerçekleşeceğı sanılan bu olay, kuzey kutbunun manyetıklığını guney kutbuna bırakmasıyla sonuçlanacak (M.A Omni) En büyük üstüniletken Asit yağmuru uzey Amerıka aakı goı suiarında, ağaçlarda ve toprakta asıt oranının, asıt yağmurlarından dolayı arttığı saptandı Asıt yağmurunun bıtkıler uzerındekı etkısı uzun suredır araştırılıyor Bu arada Kuzey Amerıka'dakı komur yakıtları kullanan fabrıkalardan çıkan sulfurdıoksıt ve nıtrojen oksıtlerın Kanada'nın topraklarına suruklendığı belırlendı. K Mttlyonln 35 2J 1J 32 33 55 Llıla 55 84 61 IS 78 65 MptolM 10 10 U U 14 16 se proteın sentezı yapmazlar örneğın temel amino asıtlerden bırı dığerınden 3 saat sonra ortamda mevcut olduğunda, buyume, yanı proteın sentezı durur O halde onemlı olan bır dığer nokta amino asitlerin hepsının aynı oğunde alınmasıdır Kalıtelı ve yararlı proteın açısından bır dığer onemlı nokta da proteının sındırılebılme ve buyumeyı destekleyebılme ozellığıdır Bı lındığı kadarı ıle hayvansal proteınler, bitkisel proteınlere oranla daha lyı sındırebılmektedır Yumurta proteınının sındırılebılme ora nı %97, et kanatlı hayvan ve balık proteınının %85i00, sut proteınının %81, baklagıl ve mercımeğın %73 85'tır Buradan da anlaşılacağı gıbı temel amino asıt açısından fakır olan bitkisel proteınler tam olarak da sındırılemedığı ıçın yararlanma oranı daha da duşmektedır O halde hayvansal proteınlerın çoğu ınsan vucudu ıçın ve NPK değerının yüksek olması ıçın gereken amino asıtlen ıçerır Yanı bıyolojık değerı de yuksektır Bitkisel proteınler temel amino asıt açısından fakır oldukla rı gıbı sındırılebılmesı de zor olduğu ıçın duşuk bıyolo|ik değere ve dusuk Net Proteın Kullammı değerıne sahıptır Ekonomık nedenlerle bitkisel proteınlerle beslenmek zorunda kalanlar veya çeşıtlı nedenlerle bu yolu seçenler (vejetaryenler) mutlaka sut veya yumurta yemelı veya bırkaç bitkisel proteın ıle çeşıtlılık yapmalıdır Temel amino asıt gereksınımı açısından ın sanlara çok benzeyen deney hayvanları ıle yapılan çalışmalarda şu bulgular gozlenmış tır Lızın açısından yeter«Sız dıyetle beslenen genç deney hayvanlarında anı olumler kansızlık, Metıyonın açısından yetersız besınle beslenen genç deney hayvanlarında kansızlık, kanamalı bobrek yağlı karacığer sıroz yetışkın deney hayvanlarında ıse kansızlık vağlı karacığer ve sıroz, Trıptofan açısından yetersız dıyetle beslenen deney hayvanlarında ıse katarakt korneada vaskularızasyon testıkuler atrofi gıbı durumlar gozlenmıştır Te mel amino asıtlerden bırısımn sureklı yetersızlığı sonucu ıştah azalması ve bazı bozuk lukların ortaya çıkması kaçınılmazdır Eğer bu konuda onerıler getıren uzman ların amacı halkımıza sağlıklı yeterlı ve yararlı proteınle beslenmeyı aşılamaksa, mer cımek, nohut yerine bıyolojık değer ve net proteın kullammı açısından hayvansal proteınlere gerçekten eşdeğer olan soya bıtkısını önermektır n 1 Nutrltlonal Blochemistry and Metabollsm wlth Cllnical Applıcatıons Ed Marla C Llnder Elsevler Sclence Pub 1985 2. Textbook of Blochemistry wlth Cllnical Correlation Ed ThomasM Devlln, Wll«y Mad Pub. 1988 Hayvanlar ve ınsanlar amino asıtlerı vucutlarında depo etmezler ve gereklı butun amino asitler ortamda aynı anda mevcut değıl