Katalog

Cumhuriyet CUMARTESI PARASIZ EKI SAYI 6 02 3N I S A N 1 9 8 8 Cinsel istek azlığı Ülkemizde bıyoteknoloji destek bekliyor Sanat, depresyonu tedavi ediyor Evren, negatif madde ıle dolu Denizlerimiz Dosyası'na yanıta yanıt Şok tedavısı şızofrenler için çözum değil den ve tamamen değışmez Gerçekte pek çok ozellık, farklı göruş açılarından buyuk ölçude aynı kalır Bır goruntunun çeşıtlı değışmeyen özellıklerın kombınasyonları belırll bır nesnenın butun mumkun goruş açılarından tanınmasını sağlar Değışmez özellıklerın tanınmasına en temel örnek, görüntunun "kenarlan"nın bulunmasıdır Kenarlar, ışığın, tonu anıden değıştırdığı bır göruntuyu gosterır Kenarlar çok sayıda farklı ışık koşullarında görunur kalırlar Beyındekı görme ışlemınm ılk aşamaları hakkındakı çalışmalar, görme olayının kenarın her yanından yansıyan ışıktan çok, kenarda yansıyan ışık koyuluğundakı değışım den yararlanıldığını da gösterıyor Çok sayıdakı koyuluk değışımlerını ve kenar benzerı yapıların bıçımını saptayan computer teknıklerının hıçbırı, ınsanların bır fotoğraftakı kenarları tanıma yeteneğıyle kıyaslanamaz Bununla bırlıkte, kenarların saptanması, bır goruntunun başlıca ozellıklermın tanımlanmasında en yaygın yontemdır Kenarların saptanması yöntemı bılgısayar gorme olayının ılk gunlerınden berı kullanılıyor, ama henuz kenarların daha karmaşık yapılan nasıl bıçımlendırdıklerı hakkında değışık goruşler var Oevamı 2. Sayfada Robotlar insan gibi görebilir mi? Diş çürümesiyle tatlı mücadele ınlandıyalı bıyokımya profesöru Kauko Makıren'ın bulduğu diş çuruklerını yenı tedavi yöntemı özelhkle çocukların bayılacağı bır buluş Makınen'ın tedavi yöntemı, dışı çuruk olanlara beş karbonlu bır şeker alkolu olan xylıtol yedırmek Xylıtolun fızıksel ozellıklerı şekerın aynısı Ancak bu madde şekerın aksıne var olan çuruklerı lyıleştırıyor Xylıtol huş ağacından, hındıstan cevızı kabuğundan, ya da mısır koçanlarından elde edılebılıyor Ayrıca erık ç < lek, ahududu, karnabahar, mantar ve soğan başta olmak uzere meyve ve sebzelerde de az mıktarda bulunuyor Kauko Makınen xylıtolun diş çurumesını yavaşlattığını daha 1970'lerde Fınlandıya'nın Turku Unıversıtesı'nde yönettığı bır araştırmada saptamıştı Fakat bu yıl 1113 yaşlarındakı çocuklar uzerınde yapılan bır araştırmada, xylıtollu cıkletten gunde ıkı uç kez çığnenırse, normal diş temızlığı halınde diş çurumesinın gıderıldığı, göruldu Xylıtolün üstunluğu, dığer şekerlerden farklı olarak bakterılerın bu maddeyı fermente ederek asıde dönuşturemeyıŞ) (DH New Sclentlst) Fabrikalarda çalışan sanayi robotları, sanki insanlarla . aynı görevleri becerebilir gibi görünüyorlar. Gerçekteyse pek çok sanayi robotu, dokunma duyusundan yoksun, tek elle ayakkabı bağlayan kör ve çolak bir insan kadar işe yarar. ır robot sadece programlanmış hareketlerı yapar Dünyanınçeşitlı yerlerındearaştırmacılar, robotları bu kısırlıktan kurtarma çalışmaları yapıyor Bılımadar.ıları dokunma duyusu olçme ve denetleme gucu ve çok parmaklı elleri olan makıneler yapmak ıstıyorlar Robotbılımdekı en dramatık ılerleme ıse robotların görme duyusu kazanması olacak Bır televızyon kamerasının kaydet tığı goruntulerı yorumlama yeteneğıne kavuştuğu zaman robot, daha da insan gıbı çalışabılecek Robotun karışık bır yığındakı bılınen nesnelerı bulması "parçalardan butune" ulaşabılmesı, parçalan butunde bulması gerekır Bılgısayar göz araştırmaları yırmı yıldır parçalardanbutune problemınde odaklanmış durumdadır Son yıllarda sadece genel aplıkasyonları olan çozumler elde edılebıldı Bu çozumlerın buyuk kısmı da insan gozu uzerındekı bılgılerımızden esınlendı F B kı kısımlarından daha fazla şey bılıyoruz Yıne de beynın, nesnenın bıçımı ıle ılgılı bılgıyı, nesnenın goruntusuyle nasıl karşılaştırdığı henuz bılınmıyor Temel sorun uç boyutlu bır nesnenın her bakış açısından, ayrı bır ıkı boyutlu goruntu vermesıdır Mesela pek çok nesne arkadan, onden gorunduğunden tamamen farklı göruntu verır Her bakış açısından gorunen ve nesneyı tanıtan tek bır ozellığın bulunması pek enderdır Öte yandan nesnelerın goruntulerı, bakış açısındakı her kuçuk değışıklıkle ani Biyolojik miras İnsan gözu ve görme olayı biyolojik evrım sırasında beyınde lyıce uzmanlaşmış çok sayıda modul sayesınde gerçekleşır Bu biyolojik mırasa ek olarak her insan, ortak nesnelere bakış hakkında buyuk mıktarda bılgı toplamıştır Gorsel olarak nesnelerı tanımanın guç olmasının nedenlerınden bırı her nesnenın bakış açısına, yere ve ışık kaynağının nıtelıklertne gore değışen sonsuz sayıda farklı goruntusunun bulunmasıdır Ustelık nesnenın bır kısmı saklı kalabılır, boylece bız nesneyı kısmen tanımak zorunda kalırız Neyse kı, bu guçluklerın başa çıkılmaz olmadığını bılıyoruz Bız genellıkle, nesnelerı rastgele bır bakış açısından hızla ve doğru olarak tanıyabılıyoruz Gorme olayı, görme aygıtımızı harekete geçırır Görme, psıkolojık ve nöropsıkolojık araştırmanın başlıca konularından bırı Bılgılerımız bu konuda mukemmel olmaktan uzaktır, ama gorsel sıstemin yapısı hakkında insan beynının öte 1) Nesnenın uç boyutlu konumunu ve oryantasyonunu altı parametre belırler Başlangıçta bılgısayar sadece, çızgılerın ıkı boyutlu göruntudekı yerleşımını bılir 2) Bır görme sıstemı göruntudekı kenarlar ve uç boyutlu modeldekı kenarlar arasında deneysel denklıkler kurar Denklık ve goruntunun bakış açısını tahmın edecek model arasındakı farklılıkları ölçer 3) Newton yöntemı denen matematıksel yöntem denklıktekı hataları en aza ındırır ve nesnenın pozısyonu ıçın yenı parametreler onerır 4) Sonuç olarak, görme sıstemı, nesnenın tanınmasını kolaylaştıran doğru bakış açısını bulur Alarmlı duvar kâğıdı ır Amerıkan fırmasının araştırmacıları, yangın çıkması durumunda erken alarrn verebılecek bır duvar kâğıdı gelıştırdıler Koku dedektorlerıyle bırlıkte çalışan, sıcaklığa duyarlı duvar kâğıdı, duvar sıcaklığı 150°C'a erışınce kokusuz, renksız bır buhar çıkartıyor Gazete kâğıdı 230°C'ta yanmaktadır Bu duvar kâğıtları, özelhkle duvar ıçıne yanlış doşenmış elektrık tellerınden çıkabılecek yangınların onlenmesınde yararlı olabılır (M.A Omnl) İnsan ve makine nasıl görür? sıkologlar ınsanların bır göruntudekı yalıtık özellıklerden gruplar oluştur mayı kendılığınden yaptıklarını bılıyorlar 1920 ler ve 1930 larda ortaya çıkan Ges talt psıkolojı okulu, yaygın olarak algının na sıl organıze edıldığı konusu uzerınde çalış tı Gestaltçılar gerçı bu grupların karakterıs tıklerını ya da onemlerını tamamen açıklayamamışlardır ama örneğın bır dızı çızgıyı ve ya noktayı nasıl duzenledığımıze daır pek çok model oluşturdular Eğer bu gruplandırmaların nesnenın tanınmasında oynadığı rolu duşunursek bır ekranda bir nesnenın pek çok geçerlı özellığı nın nasıl turedığını bulabılırız Uç boyutlu bır nesneye farklı bakış açıla rından bakıldığında bır goruntunun sadece belırlı ozellıklerı değişmez kalır Bu özellık B P ler arasında aynı doğru uzennde yer alma bırleşme ve paralellık yer alır Bununla bırlıkte her gerçek goruntunun böyle tam bağlantıları yoktur Ayrıca tahmını bağlantıları da değerlendırecek bır yola ıhtı yacımız var Goruntunun ozellıklerı arasındakı her bağlantı rastlantıyla ortaya çıkmış olabı lır, bu nedenle rastlantıyla meydana gelme olasılığını hesaplamamız gerekır AncaK rast lantı olması muhtemel olmadığı durumda grup, ekrandakı nesnenın bır özellığınden or taya çıkmıştır Bu nedenle belırli bağlantılar ıçın kenarların taranmasıyla ve rastlantıyla or taya çıkmış olması muhtemel olmayanların elde tutulmasıyta goruntunun kenarlarından alınan belırlı yapılar kullanışlı olabılır Bılgı sayar bu nedenle bu grupları, belleğındekı özel nesne gruplarıyla karşılaştırabılır