Katalog

BİLİM DÜNYASINDAN KISA K IS A BİLİM Y AYI N Beşinci kuvvetin varlığı kesinleşiyor mu? M aden ocağında yapılan ölçumler, beşıncı kuvvetin varlığını doğrular bıçımde sonuçlandı Avustralya Ûueensland Unıversıtesı'nden Frank Stacey ve arkadaşlan, kuçuk ve ıtıcı olarak olçulen beşıncı kuvvetin, bırı ıtıcı otekı çekıcı ıkı kuvvet arasındakı fark olabıleceğını öne suruyorlar Newton'ın çekım yasasına gore, ıkı nesne arasındakı çekım kuvvetı, aralarındakı uzaklığın karesıyle ters orantılıdır Bu kuram guneş sıstemınde mukemmel ışler Stacey'nın grubu, yasayı çok daha kısa uzaklıklarda, maden kuyusunun ağzından en alt bölumune kadar olan uzaklıklarda çekım kuvvetını ölçerek denedı Araştırmacılar, bu uzaklıklarda çekım kuvvetının Nevvton yasasının ıstedığınden çok daha az olduğunu gozledıler Beşıncı kuvvetin varlığı bu duruma bır açıklama olabılır (ötekı dört kuvvet Gravıtasyonel, elektromanyetık, guçlu ve zayıf etkıleşımler) Bu yaklaşım, gravıtasyonel etkıleşıme 'Yukavva terımlerını" eklıyor Bu terım, bırkaayuz metreden duşen bır nesnenın kuçuk ıtıcı kuvvetını tanımlıyor Stacey ve arkadaşlan, Yukawa terımlerının karşıt ışaretlerde çıft olarak geldıklerme ınanmaları ıçın kuramsal nedenlerının olduğunu belırtıyorlar Itıcı kuvvetı ve çekıcı kuvvetı tanımlayan ıkı Yukavva terımı ele alındığında, Stacey tarafından alınan olçumler Nevvton yasalarıyla koşutluk gosterıyor Ikı terım arasındakı fark kuçuldukçe, bu kuvvetlerın her bırı yeterınce buyuk, Nevvton kuvvetı kadar buyuk olabılır Araştırma grubu, çekım kuvvetının bu yenı kuramsal tanımını guneş sıstemı ustundekı genış çaplı gozlemlerle, ken dı jeofızıksel verılerıyle ve laboratuvar testlerıyle karşılaştırdı Araştırmacılar, ıtıcı kuvvetin, Newton modelınde kullanılan gravıtasyonel sabıtı temel alındığında çekıcı kuvvetten % 1 daha kuvvetlı olduğunu buldular (M.A. New Sciantlst, 10.12.1987 Ani bebek ölümleri üzerine yeni teoriler îsmail Murat RITISH MEDICAL JOURNAL'de Rf Kasım 1987 ve LITERA(28 TUR Aylık Tıp Çevırı Dergısı nde yer alan bır habere gore anı bebek olumu, butun bebek olumlerı arasında gıderek daha fazla onem kazanmakta dır Bunun nedenı enfeksıyon, beslenme yetersızlığı gıbı dığer ölum sebeplerının gerılemesı ve anı olumlerı n ön plana çıkmasıdır Ingıltere'de 1985 yılında 1480 bebek bu şekılde kaybedılmıştır Uykuda çocuk olumu sendromu (Bkz Bılım ve Teknık, s50) bu nedenlerden bırıdır Oığer önemlı bır anı olum nedenı 'sıcak çarpması'dır Bebeğın uyuduğu odanın sıcaklığının gereğınden fazla olması bebeğın vucut ısısının artmasına ve aşırı ısı sonucunda bebeğın şok ve konvulsıyon (havale) nedenıyle ölmesıne yol açmaktadır Konuyla ılgılı araştırmacılara gore annebabalar soğuk kış aylarında bebeğın gıysı ve örtulerını odanın değıl de dışarının sıcaklığına gore seçmekte ve bebeğın aşırı ısıya maruz kalmasına neden olmaktadırlar Nıtekım anı ölumlerden sonra vücut sıcaklıkları ölçulen 24 bebekten 10 tanesınde vucut ısısı 38°C'nın 5'ınde ıse 40°C'nın ustunde bulunmuştur Bu nedenle sıcak bır odada bebeğın fazla sa/ıp sarmalanması anı bebek olumunu davet eden bır faktordur Anı bebek ölumlerınden sorumlu bır başka neden ıse Clostrıdıum botulınum adlı bakterının toksınının yol açtığı 'bebek botulızmı' adı verılen zehırlenme tablosudıır Beslenmeyle alınan bu toksın, bebekte anı ve yaygın felçlere neden olmaktadır Isveç'tekı anı bebek ölumlerının % 16'sından bu hastalık sorumlu tutulmaktadır Son zamanlaroa, gece karanlık bır odada yalnız kalan bebeğın, ıçıne duştuğu korku durumuna refleks olarak solunum ve kalp durmasıyla olebıleceğı anlaşılmıstır 'Korku felcı' denen bu Dilbilim ve Göstergebilim Terimleri Dılbılım Gostergebılım Terımlprı B olay, özellıkle annesınden ayrı bır odada ve yabancı bır ortamda kalan bebeklerın başına gelmektedır Ayrıca bebeğın hareketlerını kısıtlayan kundaklar da korku refleksıne katkıda bulunmaktadır. Anı ölume yol açan dığer nedenler arasında ust solunum yolu enfeksıyonları, kalpdamar anormallıklerı, metabolızma bozuklukları ve solunum kontrol mekanızmasındakı bozukluklar sayılabılır D Kayak böfgelerinde çöpten kompost Ertuğrul Erdin Mehmet Rıfdt, Sema Rıfat Taçlan Boyat ve Yurdagul Gurpınar Sözce Yayınlan, Istanbul, 1988 124 s Dl|bllim ve Göstergebilim Terimleri, Sozce Yayınları'nın başlattığı Sozluk Dızısı'nde yayımlanan ılk çalışma Bır ortak çalışmayla gerçekleştırılen sozluktekı terımlerın seçımı, bu alanda Turkçe yayımlanan özgun yapıt ve çevırılerle konuyla ılgılı Fransızca, Ingılızce ve italyanca yapıtların ıncelenmesı sonucu belırlenmış Sozluk, bu uç yabancı dildekı dilbilim ve göstergebilim terımlerının yanı sıra, dılbılgısı, çevırı kuramı ve yazınsal eleştırıye ılışkın kımı terım lerın de Turkçe karşılıklarını sunmakta U Kaptan Kusto'nun değirmeni Yılmaz tdil K aptan Kusto'nun yelkendeğırmenı, ruzgâr ne yandan eserse essın durumunu hıç değıştırmeden çalışan ve aynı zamanda da yelken görevı yapan bır makıne Kanat profılı şeklı ıle yelken görevi yapıyor Ortasındakı bır kuyu ya da kule ıçine, bır yandan gıren hava karşı yandan çıkamadığı tçın, zorunlu olarak yukarı doğru esen guçlu bır ruzgâr oluşuyor va bu ruzgâr, tam kuyu eksenınde yataklanmış upuzun bır duşey şaft ustune monte edılmış değırmen kanatlarında bır kuvvet çıftı ya da tork momentı oluşturarak, buna eşlenmış alternatöru ya da gemı pervanesını çalıştırıyor Bu, değırmen olarak, duzgun olmayan ruzgârlar esen yerlerde kullanılabılır Kırsal alanda, tarım alanlarında çok yararlı olabılir Kuyulardan su çekmek ıçın çok ucuz bır sıstem vaat eder Çunku, kuyu ustune monte ettığinız değırmenın şaftı, ta suyun ıçıne ıner ve orada, döner kanatlı bır su pompasına doğrudan eşlenır Ne dışlı duzenlerı, pahalı yataklar, v b gerekır, ne de pahalı kaplınler Böyle bır kanatlı pompayı köy demırcisı kolayca yapar. Kısaca, pek çok şeyi köy yerın de yapılabılen böyle bir sıstem, az gelışmış ve ruzgârlı ulkeler ıçın son derece yararlı olabılır Kanımca, ıncelenmesı, araştırılması ve denenmesı elzem bır konu Önce basıt ve kolay teknıkler gelıştırılmeli, bunların proje ve perspektıf goruntulerl çoğaltılarak, "ToprakSu" gıbı devlet kurumlarınca, köylu gençlere kurslarda öğretılmelı ve köy yerlerinde bunları yapmaları ıçın kışkırtılmalı Bu sıstem, balıkçı teknelerınde de kullanılabılır Mazot fıyatı arttıkça balıkçıların derdı de artmaktadır Her zaman balık olmaz Seferden elı boş dönmek de olabılır Kuçuk balıkçılar ıçın bu sıstem ıle donanmış tekne tıplerı, onların uzun sure denizde kalabılmelerını sağlayan sureklı enerjı ıle çok yararlı olabılır Ruzgârın, duşman yerıne dost olması sağlanır Doğalhkla bu tekneler, alışılmış tıplerden haylı tarklı olacaktır lyı bır ınceleme gerekiyor Kısaca, ıhtıyar denız kurdunun mukemmel ve mukemmellığı oranında basıt bır buluş yaptığını anlamalı. bundan yararlanmak ıçın daha fazla beklememeliylz lkemızın nadıde, guzel kayak bölge lerınde çöp ve katı artıkların bır sorun olduğu gorulmektedır Dağları karı, çam ağaçlarını ve kayağı sevenler, bunu derın derın soluyarak yaşamak ısteyenler gelışı guzel atılmış, bırıktırılmış çop ve katı artıklardan rahatsız olmaktadırlar Kayak pıstı olarak seçılen yerın bellrlı blr toprağı ve bunun ustunde de bıtkı örtusu bulunması gerekır Orneğın Avusturya da ka yak bölgelerınde yapılan çalışmalarda bu bıtkılerın gelışmesının sağlanması, sağlam kok sıstemının oluşturulması ıçın yapay gubre ler yerıne doğal hayvan gubrelerı tercıh edılmektedır Aynı şekılde kayak sezonu boyunca aşırı yuklenen bu yerler kayak dışı za manlarda bakıma alınmaktadır Burada ya pay ve / veya hayvan gubresı yerıne kompost kullanılması mumkundur Boylece çöp ve ka tı artıklar kompostlaştırılarak (organık gub re) pıst ve yeşıl alan bakımı yapımında kullanılabılır Dolayısıyla kayak yapılan beldelerımızın çöp ve katı artıkları oluştuğu kay nakta yaşçöp"ve kuru çöp" şeklınde ayrı bırıktırme toplama ve taşıma ıle ele alarak her ıkı soruna çözum getırmek mumkundur Yaş çop genelde organık maddelerden oluştuğu ıçın bundan gubre yapılıp, hatta buna fosseptık çamurları da katılabılır beraberce kayak pıstlerının ve ormanın bakımından humus materyalı olarak kullanılmalıdır Orman bakımı sırasında oluşan çalı çırpılar, dal par çaları da kompost yığınları ıçın değırmenlerde parçalandıktan sonra havalandırıcı altlık veya ara tabaka malzemesı olarak değerlendırılebılır Boylece hem temız ve duzenlı kayak merkezlerının oluşmasına ımkan hazırlamış hem de yapay gubreye veya hayvan gubresıne para ödeme zorunluğunda kalmadan, artıkların değerlendırılmesı ıle hem çevre tömız lığını hem de pıstlerın bakımını sağlamış olacağız Bu örnekte de olduğu gıbı çöp ve katı artıkların kaynağında ayrı ayrı toplanması ve bunların değerlendırılmesı, bu olayın yaygınlaştırılması bu örnekte de görulduğu gıbı, hem ekonomık estetık ve hem de çevre sağlığı açısından buyuk yararlar sağlayacaktır Ust kotlardakı kırletıcı kaynaklar kontrol al tına alınmış olacaktır Boylece kayak merkezlerınde pıl (nıkel kadmıyum, çınko, kurşun, mangen, bakır), ılaç, boya, cıla, ahşap koruyucu, mıneral yağı v b gıbı artıkların teh lıkelı çöp ve katı artıklar olarak, cam, kâğıt, karton ve metal gıbılerın gerı kazanılabılır ıkıncıl hammadde olarak, sebze, meyve, çı çek, bıtkı artıklarının da organık gubre olarak ele alınması sağlanmış olacaktır LJ Sistem Dönemlı Yayıncılık, Istanbul 114 s Sistem, geçen ocak ayında yayına gıren yenı bır bılgısayar dergısı Alt başlığında "bılgısayar kulturu dergısı" nıtelığı vurgulanan yayın, belırlı bılgısayar uretıcılerının kendı urunlerının tanıtımına ağırlık veren dergılerıyle, bu alanda ış dunyasına yonelık yayınlardan farklı bır nıtelık taşımakta Bılgısayara daha genış bır açıdan yaklaşan dergıde, her ay bır konu "Dosya" başlığı altında aynntılı bır bıçımde ışlenırken, bılgısayar sıstem, dıl ve yazılımlarıyla bu alandakı gelışmelere de yer verılmekte YABANCI YAYIN From Paradox to Reality. Our Basic Concepts of the Physical World F Rohrlıch Cambridge Unıversıty Press, 1988 228 s Molecular Evolution of Life H Baitsche ffsky Cambridge Universıty Press, 1988 Space Resources. John ve Ruth Lewıs. Columbıa Unıversity Press, 1988. 418 s.