Katalog

AMATÖR BİLİM HAFTANIN G Ü N D E M İ Sadece 500'ü keşfedildi Türkiye'de 40 bin mağara var B Murat Arın oğaziçi Üniversitesi Mağara Araştırma Kolu (BÜMAK) Başkanı Osman Tunalı, etkinlikleri üzerinfle sorularımızı yanıtladı. Soru: BÜMAK ne zaman kuruldu? Yanıt: 1973yılında. Türkiye'nin ikinci olarak kurulan mağarabilim kuruluşu. BÜMAK'tan önce, 1963'teTürkiye Mağaraları Araştırma Kurumu kurulmuş. • Başka mağaracılık kuruluşu var mı? Yanıt: MTA'nın bir araştırma kurumu var. Yaz aylarında, turistik amaçla kullamlabilecek mağara arıyorlar. Uygun olanlarının haritalannı çıkartıp tanıtımını yapmaya çalışıyorlar. • Mağaracıhk Türkiye'de pek tanınmıyor. Once glrdlğlnlz mağaraları biraz anlatır mısınız? Yanıt: Mağaralar yatay ve dikey olarak ikıye ayrılıyorlar. Dikey mağaraların derinliği girişten itibaren 300 m.'yi bulabiliyor. Yatay mağaralarda ise tıpkı bir labirentteymiş gibi yüzlerce metre odacıklar arasında ilerliyorsunuz. Karşınıza yeraltı gölleri çıkabiliyor. • Etkinllkleriniz nelerdir? Yanıt: Kışın günübirlik geziler yapıyoruz. Dia gösterileri, seminerler ve yayınlarla (bültenler ve mağara ya da yöre hakkında özel araştırma raporları) çalışmalarımızı tanıtıyoruz. Yazın ise uzun süreli kamplar düzenliyoruz. Kışın, istanbul'a yakın olan mağaraları geziyoruz. Orneğin geçen yıl İznik, Çatalca ve Şile, yazın ise Kastamonu, Yatağan ve Toroslar'daki mağaralar araştırıldı. • Mağaralarda blllmsel amaçlı çalışma yapıyor musunuz? Yanıt: Girdiğimiz mağaraları tümüyle gezip ölçümlerini yapıyoruz; yeraltı topografisini çıkartıyoruz. Türkiye'de tahminen kırk bin mağara bulunuyor. Fakat mağaracılık açısından bunların yalnızca 500'ü hakkında bilgi var. Biz Türkiye Mağaraları Kartoteksi hazırlamaya çalışıyoruz. Arşivirnizde çoğunluğu yabancı mağara araştırma grupları tarafından hazırlanmış yaklaşık iki yüz mağara planı bulunuyor. Bu sayıyı arttırmak için daha önce bilimsel amaçlı olarak hiç girilmemiş mağaraları araştırıyoruz. Öte yandan, mağaralarda bulunan suyun sulama ya da içme suyu gereksinimini karşılamak amacıyia kullanılıp kulanılamayacağını inceliyoruz. • Mağaraların planlarını hazırlarken özel gereçler kullanıyor musunuz? Yanıt: Komplike aletlerimiz yok. Uzuniuğu ölçmek için çelik metre kullanıyoruz. Eğimi ölçen basit gereçlerimiz var. • Mağaralarda ilginç buluntular oluyor mu? Yanıt: Mineral örnekleri topluyoruz. Mağaralar ışık almadıklarından yaşam için uygun ortam yok. Yarasalar, birkaç böcek türü ve tek tük bitki türleriyle karşılaşıyoruz. Ancak dış ortama uyum iBÎTAK'ın her yıl düzenlediği Liselerarası Proje Yarışması, genç araştırmaaların bilimsel çalışmalannı duyurabilmeleri için iyi bir fırsat oluyor. Böylece kamuoyu, genç araştırmaaların varlığından ve yaptıkları önemli bilimsel çalışmalardan haberdar olabiliyor. Son yarışmada ödüllendirilen gençlerin çoğu, ilgisizlikten ve çalışmalarının sürckliliği için olanaksızlıklardan yakındılar, haklı olarak.. ^ ^ Mercanköşk bitkisinin kanserlî farelerde etkisini araştıran Alparslan Acarsoy, ortaokul döneminde, radyoda bir genç araştırmacıyla yapılan röportajı dinledikten sonra bilimsel çalışmalara merak sarmış... Kanîaron otunun bakteriler, mantarlar ve tümörler üzehndeki etkilerini araştıran Serpil Kuyucu, daha ilkokuldayken bilgi yariitnalannda, sonra da ortaokul döneminde matematik yanşmalarında başarı göstermiş, doğal gelişimi ve yetenekleri sonucu bilimsel çalışmalara başlamış... Fizik dalı birincisi Aykut Cantürk, ortaokul sıralarında teleskopuyla gökyüzünü araştırmaya girişmiş... Biyoloji dalında ödiil kazanan Can özbal, bilim adamı olan babasından etkilenmiş... * • • özetle, genç bilimcilerimizin hemen hiçbiri, eğitim sislemimiz tarafından yönlendirilmiş değil. ttici güçleri, kendi meraklan ve doğal yetenekleri olmuş... Daha derinlemesine araştırıldığında, eğitim sisteminin, gençlerin bilime meraklarını, çalışmalannı engelleyici olduğunu da söyleyebiliriz. Eğitim sistemi üzerinde çalışmalar yapan bakanlığm gündeminde, acaba gençleri araştırmaya yöneltecek ve teşvik edecek değişiklikler var mı? Daha ilkokuldan başlayarak, genç öğrencileri, gözlem yapmaya, küçük ve basit deneylerden, özgün araştırmalara yöneltmek, devletin temel eğitim felsefesi olmalıdır. Gelecek cumartesi buluşmak üzere... Kastamontı'da, BUMAK tarafından bulunan Döngelyanı Mağarası'nın girişi. sağlayamayacaklarından bunların fotoğraflarını çekmekle yetiniyoruz. • Dünya mağaracılarıyla ilişkilerlnlz var mı? Yanıt: Gelişmiş ülkelerde mağaracılık çok ilerlemiş durumda. Örneğin Fransa'da haritası çizilmemiş hiçbir mağara kalmamış. Gezmek isteyenler, tanıtıcı yayınlardan mağaraya nasıl ineceklerini, hangi gereçleri kullanacaklarını, nelerle karşılaşacaklarını öğreniyorlar. Artık yeni bir şeyler yapmak için Paris'teki kanalizasyonların çizimlerini yapmaya başlamışlar. Bu yüzden, Türkiye onlara çok ilginç geliyor. Daha önce hiç kimsenin araştırmad'ğı bir mağaraya girdikleri zaman neredeyse çıldırıyorlar. Avrupa'daki mağara kulüpleri bize mektup yollayarak rehberlik yapmamızı istiyorlar. Ancak zarıan sorunu nedeniyle bu isteklerin tümunü yanıtlayamıyoruz. • Mağaracılık tehllkell bir spor. Üyelerlnizi bir eğitlmder geçlrlyor musunuz? Yanıt: Evet. ilk defa mağaraya girecekler kısa bir eğitimdeı geçip gereçleri nasıl kullanacaklarır öğrenıyorlar. • iniş sırasında çökr s ya da mağaranın ağzının kapanm J3I gibi olaylar yaşadınız mı? Yanıt: Hayır. Mağf alar milyonlarca yılda oluştukları için cok sağlam bir yapıya sahipler. öme'ıin bu yaz, Yatağan'da, biz mağaraüayken deprem olmuş. Burası birincı deprem bölgesinin içinde kalıyor. Köylüler mağaranın çöktüğünü düşünmüşler. Çıktığımızda şaşırdılar. Biz ise içsride hiçbir şey duymadık. • Son olarak eklemek Istediğlniz bir şey var mı? Yanıt: Doğayla iç içe yaşamaktan hoşlananlara mağaracılığı öneririm. Uzun süreli gezilerde, mağaranın dışında olduğumuz zamanlarda her şeyden uzak kamp yaşamı sürdürüyoruz. Ayrıca yöreyi ve insanlarını tanıma olanağını da buluvoruz.n <QJL, OKURDANBİZE Bilim Teknik okurlara hlzmet veriyor /nson bir kez ve de tabii yürekten isfemeye görsün, yapamayacağı bir şey yok! Bunun en çarpıa örneğini Bilim Teknik'fe görüyoruz. Hem öy/e görüyoruz ki; olanaklannın kıtlığına raömen Bilim Teknik, hekim ve dişnekimi odalannın, SSY Bakanlığı ve üniversitelerin, ne nikmetiir bilinmez (aslında bilinir de haydi biz öyle diyelim) bir fürlö halka inip yapamadıklannı yapıyor, hiç aeğilie okurlanna bilim ve teknik, tıp ve sağlık konularında, gerçekten büyük hizmetler veriyor. En öneml'ni de Çumhuriyet eki "Bilim Teknik"in yukanda adlarım sıraladığım meslek ve kamu kuruluşlanna mutlaka bir ders, her ieyden önce örnek olmasını diliyorum. H.E. ANKARA Bilim adamı olmak isfiyorum 15 yaşındayım. Lise 1. sınıfa gidiyorum. Devamlı bir Çumhuriyet okuru değilim ama Çumhuriyet Bilim ve Teknik'i arc sıro okuyorum. Bilim hakkında çok güzel seyler yazıyorsunuz. Bunun yanında bizi düşünmeye iten bulmacalarınız var. Bunların çoğunu yapabiliyorum. Ama devamlı bir Çumhuriyet okuyucusu olamadığım için bunlardan biraz geride kalıyorum. Bilimle ilgili daha ilginç buluşlan yayımlamanızı iitiyorum. Ben de bilim adamlarına çok imreniyorum. lleride onlar gibi bir bilim adamı olmak istiyorum. Yeni buluslar yapmak istiyorum. TÜBITAK'ın açtığ, projeler yarısmasına katrimak istiyorum. Ayfer BEYİllSTANBUL Katkı için Derginizi her hafta ilgiyle izliyorum. Benim de dergiye bir katkım olsun istiyorum ve sızlere ilişikte sunduğum, bilgisayarlarla ilgili üç adet çeviri yazı yolluyorum. ilginizi çekeceğini umanm. Gerekirse ileride yine yollayabilirim. Derginizde yer verirseniz memnun olurum. Dr. İsmail KILINÇ TRABZON Cumhurlyct Bilim Teknik • Sahıbı Cumhu riyet Matbaacılık ve Gazetecilik Türk Anonım Şirketi adına Nadlr Nadl • Genel Yayın Müdürü: Hasan C«mal • Müessese Müduru. Emln* UsaMıgll • Yazı işleri Müdürü: Okay Oönanaln • Yayın Yönetmenı: Orhan Bur•alı. Grafik Yönelmen: Tület Hasdemlr Ek bilgi Derginiz Bilim Teknik'in, (26.3.1988) tarinli sayısının "Sorun, Yanıtlayalım" sütununda, ''Gürültüyü önleyen kulakltk var mı ?" diye soran, Ankara'dan Sayın Eihem Özçalışkan'a verilen yanıia ek bilgi: "Kulağa gelen gürültüyü Uesi) tamamen önleyecek özel bir kulaklık henüz bulunmuf değil" bu çok doğru, ama vanayalım bu tür bir kulaklık keşfedilmiş olsun, sesi ona rağmen tam olarak keiemezsiniz, çünkü sadece kulak değil kafafası da belli oranlarda ses geçırir. Halil ERDAL ANKARA