Katalog

S O R U N Y A N I T L A Y A L I M B İ L İ M KÜLTÜR Gemlık'ten Hasan Ceylan, "ABD ve Sovyetler Bırlığı, yaptıkları sevındırıcı anlaşmalarla bazı nukleer başlıklı fuzelerın kaldırılması kararını aldılar" dıyerek soruyor "Nukleer başlıklı fuzelerln imhası sırasında, açığa çıkacak olan ısı ve ışık enerjisi doğanın dengeslnl olumsuz yonde etkllemeyecek ml?" Bu soruyu Prof Dr Tolga Yarman yanıtlıyor Bır defa şunu anlamak gerek Fuzelerın imhası, bunların ustundekı nukleer başlıkların herhangı bır şekılde patlatılması anlamına gelmez Nukleer başlıklardakı nukleer malzeme, uranyum ya da plutonyum alınıp daha sonra barışçıl amaçlarla nukleer reaktörlerde yakıt malzemesı olarak değerlendırılmek ıstenır Kaldı kı bu başlıklar herhangı bır şekılde ımha edılecek dahı olsa, burada bunların nukleer olarak patlatılması halınde hasıl olacak so nuçlar meydana gelmez Çunku başlıkların imhası, sözunu ettığımız çerçevede, on Füzeler nasıl imha edilir? ların nukleer dışı bır yolla ortadan kaldırılması demek olur Konuya nıspeten yabancı okurlar ıçın "nukleer başlık" kavramını bıraz açalım Nukleer başlıklar, dev fuzelerın uzerınde, vurucu nukleer kuvvet olarak duşman topraklarına taşınan atom bombalarıdır Nukleer fuzeler, gerçekte başlıkları dışında nukleer değıldırler Nukleer fuzelerın gorevı, başlarındakı nukleer başlıkları, yarım saat gıbı çok kısa bır sure zarfında kıtalararası menzıllere, uzaydan geçerek "şandelleme" taşımaktır Dolayısıyla nuk leer başlıklarla, bunları taşıyan fuzelerı blrbırlerınden konu açısından ayırmak gerekır Imha edılenler, taşıyıcı fuzeler olmaktadır Gerçı nukleer başlıklar da atom bombası nıtelığınden uzaklaştırılmaktadırlar Şu var kı demın de söyledığımız gıbı, bunların ıçındekı nukleer malzemenın, daha sonra başka bır şekılde değerlendırılmek uzere ayırılması yerınde olacaktır Bır noktayı daha ılave etmekte yarar var, halen ımha edılen nukleer fuzeler, kıtalararası balıstık fuzeler olmaktan zıyade karşılıklı olarak Avrupa'da konuşlandırılmış, nıspeten orta menzıllı Amerıkan ve Sovyet fuzelerıdır D Uzayda ikinci devre Vehbi Belgıl merlka, uzayı ıhmal etmenın kefaretlni ağır ödedı Yıldız Savaşları projesi için uzay çalışmalarına en çok gereksinme duyduğu bır sırada 32 aylık başarısızlıklar donemı yaşama bıçımınde Şımdı açığı kapamaya çalışıyor Eskı bır özdeyışımızde belırtıldığı gıbı "Bflde harab'ın Basra" (Basra harab olduktan sonra) Gariptır, ıhmal, Ay başarısından hemen sonra başladı Sam Amca, Başkan Kennedy'nın vasıyetı gereğınce uydumuza ılk çıkarmayı yaptıktan sonra 400 000 dolayındakı uzmanlar kadrosunun buyuk çoğunluğuna yol verdı Bu tutum 0 zaman çok eleştırıldı ıse de Amcamız tınmadı ve duşmeye başladı Kuraldır, ınsan duşerken duştuğunu anlamaz, dıbı yere çarpınca anlar Yankı'nın dıbı 28 Ocak 1986'da çarptı yere Challenger faclasında Bu arada Sovyetler çalışmalarını, başarılarını surduruyor, başka devletler uzaya açılıyordu Son kez israıl'ın de uzay devletleri arasına katıldığına tanık olduk Böylece 32 ay boşa geçti Amerıka, bu surede uydu fıriatamadı, bozulan uydularmı onaramadı, hatta bu ışı en olmayacak devletlere yaptırtmaya kalktı Ama Amcamızın başarıları, şımdılık, tek'li diziye göre (aritmetık dızıye göre) artacağa, rakıplerln başarıları ıse kat'lı dızıye (geometrık dızıye) göre çoğalacağa benzıyor A DÜŞÜNBUL Kaç tren gellyor? Ikı kız, Haydarpaşa'dan Adapazarı'na tren yolculuğu yapıyorlardı Kızlardan bırı arkadaşına, "Her beş dakıkada bır, karşı yonden bır tren gelıyor ikı yondekı trenlerın de aym hızda ılerledıklerını kabul edersek, Haydarpaşa'ya bır saatte kaç tren gelır?" dıye sordu Acaba kaç tren gelıyor? Bılmeceyı kazanan 20 okurumuza, "Toplum ve Bllinç" kıtabını armağan edeceğız Geçen haftanın çözümü Uç haneli sayı Sayı 504'tur Çunku 7 8 ve 9'un ortak katları olan başka uç haneli sayı yoktur Kazanan okuyucular Sevım SarıKartal, Necdet KarÇanakkale Mehmet All AltunAdana, Srtkı TokerHatay, Şezgln Ertaşlstanbul Şemsettln YıldırımIstanbul H Tanay Ceylan Bursa, Huseyin FırtınaBoğazlıyan Halll OruçAnkara Serdar Eren Balıkesır Murat SurucuEskışehır Ahmet ÇavuşAnkara Senem AkbabaAnkara, Asım ErkanBursa, Sadettln GursözŞanlıurfa llgın Baran Istanbul Kemal Ates Ankara Can AktuHendek, Hüsnü Asıl Istanbul Savaş Satmaz Ceyhan Davut fırardaydı Alı, Bahn'yı suçlamış, Bahrl, Cavit'l, Cavıt ıse Davut'u suçlamıştı Yargıçla özel olarak göruşen ve yargıcın "gıdebllırsın" dedığı kışının All olduğunu varsayalım All 'ıyı" ıse, Bahrı suçlu Eğer Alı ' kötü" Ise, "dığer ıkısı yalan söyluyor" ıfadesl yanlıştı ve en azından bırısı yalan söylemıyordu Bu da, ya "Cavıt suçlu" ya da "Davut suçlu" anlamına gelır Her Ikl durum Kötü kaptan mahkemede da da All 9uçsuz Eğer yargıçla göruşen Alt ıse, "ıyı" veya "kötu", masum Dığer yandan Bahrı ya da Cavıt 0 göruşmeyı yaptılarsa, yargıç karar veremez Bahri konuştuysa, Bahri'nın "Iyı", Cavıt'ın suçlu oldugu, veya Bahri'nın kötu Cavıt'ın suçsuz olduğu anlaşılır Eğer Cavıt yargıçla konuştuysa, Cavlt'in lyl olduğu ve Davut'un suçlu olduğu ya da Cavıt'ın kötu olduğu ve Cavit veya Bahri'nin suçlu olduğu çıkar Ancak söylenenden yargıcın "veya" ıle karşı karşıya kalmadığı ve kımln suçsuz olduğuna kolayca karar verdığı duşunulurse, suçsuz Alı Gerıye Bahrı ve Cavıt kalıyor Eğer Bahrl son soruya cevap verdıyse, bu ıkısı de aynı, eğer Cavıt cevap verdıyse ıkısı farklı anlamına gelıyor Dıyelım kı Cavıt "ıyı" Öyleyse, Davut "hırsız", ya da Cavıt "kötü" Bahrı "iyl", öyleyse Cavıt "hırsız" (Çunku Bahrı öyle dıyor) Ama bu durumda yargıç karar veremezdı Ikısınden bırı son soruya "evet" dedı Yargıç ıkısının de aynı cinsten olduğuna karar verdı Ikısı bırden "ıyı" olamazdı, suçlamaları çelışıyordu Demek kı Ikisı de "kötu"ydu Ne Cavit ne de Davut hırsız değıldı Alı de suçsuzluğu ılk anlaşılandı Öy leyse atı Bahrı çaldı1 f l Uzay ışlerınde Amerıka'nın Sovyetler'e göre çok gerılerde kaldığını Amerıkalılar da söyluyor Aslını ararsak, Amerıka, uzayda baştan berı Sovyetler'ın dümen suyunda gıttı. Yaratıcı fıkırler hep Sovyetler'den gelıyor, sonradan Amerıka, bunlardan, daha Iyı bir bıçımde yararlanıyordu Ay'a ayak basmak bır "ılk" olduğu ıçın buyuk ılgı toplamıştı Bır uzay cısmınden başka btr uzay cısmıne ılk çıkarmayapılıyordu "Görkemyogun" bır ıştı bu OnemII olan, iştn teknolojık yanı ıdı Uç kışıyı Ay'a gönderıp sağ salım geri getirmedekı teknolojık başarı Sovyetler o zaman ıçın bunu yapacak durumda mıydılar bilemıyorum Ama onlar, Ay'a, ınsan yerine araç gönderdıler, bununla toprak getırıp dunyada ınceledıler Uzaydakı ılk Sovyet başarıları, Amerlka'da Önce şaşkınlık, sonra korku, sonra da kin yaratmıştı Bu üç tepkı, başlangıçta, "inanmama" bıçirnlnde somutlaştı 1960 nısanında Ay'ın arkayüzunun resımlerlne Amerıkalılar ınanmamıştı 1961 nısanında Gagarin, Dünya çevresınde 1 sa. at 48 dakıka dönüp geri gelmıştı ilk tepkı, astronotun delırdığı haberinın yayılması oldu Sovyetler buna, uzay adamını başka ulkelerde gezdırmekle cevap verdıler Gagarin'ın o kadar aklı başında ıdı kı gazetecilerln, "Tanrı'yı, meleklerı gördun mü?" sorusuna, gülerek böyle bır şey görmedığını söylemesı, Papa'nın sert tepkısıne yol açmıştı Kutsal Peder, kızgınlığını, "Gagarin, kahramanlığın doruğundan cınnetın uçurumuna duştu" sözu ıle dıle getırdı Ama ışın şaşkınlıkla, korkmakla, kin beslemekle geçıştırılecek bır olay olmadığı kısa zamanda anlaşıldı Sonunda, Başkan Kennedy, "Amerıkalılar, ılk hedefınız Ay'dır, ılerı!" komutunu vermek zorunda kaldı Kongre kesenın ağzını açtı Sonuç, bıldiğimız gibı oldu Sovyetler'ın uzay başarısı karşısında Amerıkalıların duyduğu şaşkınlık kuçumseme belırtısı ıdı Amerıka, her alanda kendı tuttuğu yolun doğruluğuna o kadar inanmıştı kı başka bir ulkenin başka bır yoldan glderek daha da büyuk bır başarı kazanabıleceğıne ınanamıyordu Göklerın açılması Amerıka'nın da gözunü açtı Tabıı, dıkkatler, önce ıkı ulkenin eğıtım sıstemlerine çevrildı 6O'lı yılların Amerıkan dergılerının çoğunda bu konuda genış tartışmalar yer aldı Hatta "Lıfe" resımlı dergisı Sovyet ve Amerikan okullarındakı öğrenci davranışlarından çarpıcı örnekler yayımladı Sovyet okullarında "modern matematik" dıye bır ders okutuluyordu Amerika'da bunun sadece nazarıyatı vardı Oerhal "modern"e geçildı Amerikatıların uzaya ikıncı tepkısı "korku" oldu Sam Amca atom ve hıdrojen bombalarının tekelinı elınde tuttuğunu sanıyordu Oysa, bu bombaların butün sırları günu günune Sovyetler'e sızdırılıyordu vatansever Amerıkalılarca Sonradan bunun yuzlerce örnegini gördük, bugün de görüyoruz Sırlar, bir öğle yemeği fıyatına satılıyordu Sonunda, Sovyetler de her ikı bombayı patlattı Olaylar, Amerika'da ılk korkuyu yarattı Fakat, asıl korku, uzay başarısı üzerlne yaşandı Yanki, o guvendığı bombaların bir gun uzaydan başına atılabıleceğinı anladı Kennedy'nın Ay'ı hedef göstermesının arkasında bu gerçek yatıyordu işin tuhafı, uzay başarısından sonra ınısıyatıf Sovyetler'e geçmiştl Yankı'nın aklı fıkrı Damokles'ın kılıcının hep kendı elınde olduğunu gösterecek yenı bır başarıdan sonra gene yan gelip yatmaktı Bu da Ay'a ayak basmakla gerçekleşebılırdı Işte, Amerıka'nın Ay çıkarmasından sonra Işlerin ucunu bırakmasımn başlıca nedenı bu oldu Ve Sam Amca 16 elıf miktarı yattı Bu yatış Ronald Reagan'a kadar surdu Başkan, ıpe un serıldığı, Sovyetler'e fazla yuz verılıp ulke savunmasının gevşetıldığı savı ıle ortaya atıldı Uzay, özellıkle elektronığı ışık sılahlarını, atmosfer ötesınde kıtadan kıtaya yarım saatte gıdebılme ımkânlarını gelıştırmıştı Başkan, bu yenı durumlara göre yenı bır savaş modelı oluşturup S'u ategıc Defens Inıtıatıve (Stratejık Savunma Gırışı mı) dıye adlandırdı Halk dılınde Yıldız Savaşları adı verılen bu yenı savaş modelınde puf noktası, duşman toprağını uydulardan sureklı gözetlemek, atılacak bombaları anında görup haber vermek, bunları daha duşman arazısı uzerınde bulundukları sırada karşılayıp lazer ışığı ıle patlatmaktır Ama aksılığe bakın ki tam bu sırada Challenger faciası her şeyi altust ettı ve Amerıka, 2,5 kusıır yıl elı, kolu, gözlerı bağlı kaldı AmerıkanSovyet yakınlaşmasında bu durumun etkısı oldı> sanıyorum Sovyetler ıçın olsun, Amerıka ıçın olsun uzayda ılk devre, bu yepyenı ortam hakkında genış bılgı toplamak oldu Bu arada, ınsan vucudunun ortam a tepkısi de ıncelendı Sonunda şu anlaşıldı Ay, Mars ve ıkı uydusu Phobos ıle Deımos, gerekli önlemler alınarak ınsan yerleşmesıne ımkân sağlayabılecek hale getırılebılır Başka bir ortam, Ay'ın arkasında "lıbratıon poınt" denen nokta Guneş'ın, Dunya'nın ve Ay'ın çekım guçleri bu noktada birbirinı yok edecek sakın bır ortam yaratıyor Şımdı Amerıkalılar da Sovyetler de dıkkatı bu noktalara çevırmış bulunuyor Işın bu aşamasında dev ıkı ulke arasında yarışma değıl, dayanışma söz konusu olacak Gelecek yazılarımızda bu konuları bırer bırer ele alacağız U ilk devre, İkinci devre