Katalog

PSİKOLOJ f GÖKBİLİM Hasta liderlerin yönetimi ve tehlikeleri Baştarafı 1. Sayfada fedakârlıkta bulunan böyle bır anlaşmayı Roosevelt'ın nasıl ımzaladığına kımse akıl erdıremıyordu Oysa başkanın kontrol edılemeyen hıpertansıyonunun yanı sıra yaygın damar serüığı, oksıjen yetersızlığıne yol açan bır akcığer hastalığı ve kalp yetmezlığı de vardı Bılıncınde zarnan zaman sıslenmeler oluyor, cumlenın ortasında neden soz ettığını unutuyor, kelımelerı bulmakta guçluk çekıyor, toplantılarda uyukluyordu Ouebec'tekı anlaşmadan Ingilız Dışışlerı de memnun kalmamıştı Churchıll'ın depresıf bır dönem geçırıyor olması nedenıyle ışlerın bozuk gıttığı duşunuldu Bu donemde, antıdepresıf ılaçların henuz olmadığını hatıflarsak, Churchıll'ın aslında ne kadar zorluk çektığını anlayabılirız Fakat Churchıll'ın asıl trajedısı savaş sonrasında Bırleşık Krallık'ın dunya uzerındekı belırleyıcı rolunu yıtırme surecıyle paralel cereyan eder Ikı ayrı ınme ve bırçok kez tekrarlayan beyın kan akımı yetmezlıklerı Churchıll'ı gıtgıde sıhkleştırır Buna, kendısine verılen amfetamın vb uyarıcı ılaçların tahrıpkâr etkılerını de eklersek, çöküşu anlamak kolaylaşır Başbakan olmadan önce ulkesınin en saygın ve usta dıplomatlarından blrl olan Anthony Eden, Suveyş krızı sırasındakı tutumuyla herkesı şaşırtmıştı Adeta bır gecede karakter değışıkhğıne uğramış gıbı davranan Eden, kabıne uyelerının haberı bıle olmadan Fransa ve Israıl'le bırtakım anlaşmalara gırışmış, bunu gerçekleştırmek ıçın pek çok karmaşık yol kullanmıştı Bu anı değışıklığın altından, Eden'ın o sıralarda amfetamıne bağımlı hale gelmış olması çıktı "Benzedrın'le yaşıyor" hale gelmıştı Kaybolan guven duygusunu ve fızıksel guçsuzleşmeyı ortadan kaldırma amaçlı bu kullanım başbakanın muhakeme yetısını olumsuz yönde etkılemış, Suveyş krızındekı Ingilız polıtikası "super guç" konumunu yıtırme surecını sonuna yaklaştırmıştı Bastarafı 1. Sayfada kalarda oluşan olaylara, özelllkle de Guneş lekelerıne değınmek ıstıyoruz Guneş'ın astronomlar ıçın özel bır anlamı vardır Guneş, yuzeyı bölge bölge ve yüzeyını kuşatan tabakaları ayrı ayrı ıncelenebılen tek yıldızdır. (Yakınlığı nedeni ıle) Guneş'ten kat kat fazla enerji yayınlayan yıldızlar da Guneş'ten bınlerce defa buyuk yıldızlar da en buyuk teleskoplarla bile bır ışık noktası olarak gözlenır Halbukı, Guneş yuzeyının değışık bölgelerınde oluşan olaylar ayrıntılı bır şekılde ıncelenebılır Güneş yüzeyi üzerınde meydana gelen olaylardan, en uzun sureden berı bılınenı Guneş lekelerıdır Bu lekeler ılk olarak durbunun keşfının hemen ardından, 1610 yılında gözlenmış ve son 200 yılı aşkın bır sureden berı sıstemlı olarak gözlenegelmektedır Bır leke bazen sadece koyu renklı bır nokta, bazen de daha açık koyulukta bır bölge ıle çevrılmış şekıldedir Koyu renklı nokta şeklındekıne "umbra", açık renklı bölgeye penumbra denır Bu şekılde lekelerden, yanı penubralı, ya da penubrasız lekelerden oluşmuş bır bölge ıse, bır ni, Guneş'ın içindekı koşullarla ilgılidir Kromosfer tabakası, bu ış ıçın özel olarak yapılmış fıltrelerle ve tek dalga boylu (monukromatık) ışıkla gözlenebılır örneğın hıdrojenın H0 denılen 6563 A° (Angstron*) dalga boylu ışıkla işte H# dalga boylu ışıkla ıncelenen bu tabakada leke gruplarının, özellıkle de gelışmekte olan leke gruplarının ıçınde, bazen bır bölge bırdenbıre olağanustu parlar, kısa zamanda parlak bölge hem alan hem parlaklık bakımından maksımum bır evreye erışır, sonra yavaş yavaş kuçulmeye, parlaklığı azalmaya başlar ve yaklaşık 1 saat ıçınde kaybolur Ancak her parlama aynı buyuklukte olmadığı gıbı, suresı de aynı değıldır Kuçuk olanların ömurlerı 520 dakıka, buyuk olanların ıse 11 5 saattır Dunya atmosferının tyonosfer tabakası radyo dalgalarının yansıtıldığı tabakadır Radyo dalgalarının bır tabakadan yansıtılması ıçın o tabakada bırım hacımdekı elektron sayısının yeter sayıda olması gereklıdır Başka bır deyışle, tabakada elektron yoğunluğu yeterlı olmalıdır Ayrıca bu yoğunluk yansıtılacak dalga boyuna göre değışır En uzun dalgalar (frekansı kuçuk) elektron yoğunluğu en kuçuk olan, en kısa dalgalar ise (frekansı büyük) en büyük yoğunluktakı tabakalardan yansıtılır lyonosfer tabakası ıse, aşağıdan yukarıya doğru sıralanmak uzere E, Fl ve F2 dlye üç tabakadan oluşup, bu tabakalardan en alttaki E tabakasında elektron yoğunluğu en kuçuktur, yukanya çıktıkça yoğunluk artar Bazen herhangı bır teknık arıza olmamasına rağmen alıcılarda kısa dalga boylu yayın bırdenbıre kesılır Böyle bır olay meydana geidığınde, mutlaka Guneş'ın kromosfer tabakasında bır parlama olayı olmuştur Her parlama olayında kısa radyo yayınlarında kesılme olmayabılır, fakat yayın kesılmışse, mutlaka parlama olmuştur Her ıkı olay arasında sıkı bır ılışkı olduğu kesındır, zıra, parlamanın gözlenmesı ve yayının kesılmesı aynı zamanda meydana gelır 1020 dakıka, bazen de bır saat sonra yayın normale döner Bu etkı, parlama suresınde bu bölgeden yüksek enerjılı (kısa dalga boyu) ışınım yayınlanması ve bu ışınımın lyonosfer tabakalarında iyonlaşmayı arttırıp, E, F1 ve F2 tabakalarında elektron yoğunluğunun değışmesı ıle oluşmaktadır Böyle bır olayda en kısa dalga boylu yayın en geç normale döner Dunyamız'ın bır manyetık alana sahlp olduğu ve bu nedenle pusula ıbresının daima guneykuzey yönunde olduğu bılınmektedir Pusula ıbresının bırdenbıre salınım yapması olayına "manyetık fırtına" adı verılır Hıç kuşkusuz, Dunya'nın manyetık alanını etkileyen bır olayın varlığını gösterır Bır manyetık fırtına meydana geidığınde, daıma, manyetık fırtınadan yaklaşık 1 52 gun evvel, Guneş'ın gorunen merkezine yakın bölgesınde buyuk bır parlama olmuştur Bu ıse, parlama bölgesınden, ışık hızına göre çok daha kuçuk bır hızla, bır maddenın fırlatılmış olduğunu gösterır, öyle kı, bu madde Dünya'ya 1 52 gunde ulaşabılmekte ve manyetık alanını etkıleyebılmektedır Fakat bu etkı sadece pusula ıbrelerınde fark edılen bır etkıdir Güneş yuzeyı uzerındekı leke gruplarının bolluğu her zaman aynı değıldır, ortalaması 11 yıl olan bır sure ıçınde artıp eksilmektedir Bu sureye bır leke çevrımı adı verilir Bu sure ıçınde leke bolluğunun çok az olduğu evre mınımum zamanı, çok fazla olduğu evre ıse maksımum zamanıdır En mınımum zamanı 1986 yılı olmak üzere 19858687 yıllan mınımum zamanı ıdı 1987 yılından ıtıbaren leke gruplan yavaş yavaş artmaya başladı ve artma sörmektedir • Parlamaların Dünya'ya etkisi (Ustte) gunü saat 743 te (GZ) meydana gelen parlama Yanda ıse 8111979 tarıhınde unıversıte gözlemevınde yapılan gözlemde guneş yuzeyındekı leke gruplan 25 12 1982 Hastanız devlet başkanı ise Pekı, sız doktorsunuz ve önemlı konumda bır kışı olan hastanızda zıhınsel faalıyetı olumsuz etkıleyecek bır hastalık saptıyorsunuz Ne yapacaksınız? Bu soruyu soran Dr. B.E.Park'ın "Hastalığın Llderler Uzerlndeki Etklsl" adlı kıtabında bırtakım örnekler sıralandıktan sonra söz Reagan'a getırılıyor Zıra örneklerde sözu geçen, çeşıtlı hastalıklar nedenıyle zıhınsel bakımdan yetersızleşen lıderlerın hepsınden yaşlı, kontrol ettığı guç bakımından da hepsınden çok daha buy jk bır guç Reagan'ın elınde Hayatlarımızı, dunyayı cehenneme çevırebılecek nukleer güç kıme teslım edıldıyse, teslım alan kışının bu görevı yerıne getırebılmesını her yönden denetlemek Amerıkan yurttaşının hakkı ve talebı olarak dıle getırılıyor Dr Park, halk adına hareket edecek bır sağlık komısyonu kurulmasını önerıyor Böylece başkanda ortaya çıkabilecek sağlık sorunları yakından ızlenecek ve zıhınsel faalıyetını bozucu bır durum ortaya çıktığında, dunyayı kıyametın eşığıne getırebılecek kışının kararlarının geçerlılığı tartışılabılecek, hatta geçersız sayılabılecek Kanımca, aynı sorun sosyahst ulkelerdekı yönetıcıler ıçın de geçerlı Tam bır yaşlılar egemenlığındekı partı merkez komıtelerı ve yaşlı genel sekreterler, zıhınsel yönden yetersızleştırıcı hastalıklara tutulduklarında neler olur? Bu arada "zıhınsel yönden yetersızleşme" rahatlıkla kötuye kullanılabilecek bir etıket Etkisızleştirilmek istenen bır yöneticıye, "Hastalığı nedenıyle gorevını yerıne getırmesı mumkun değıldır" tu runden duzmece raporları önleyebılecek tek şey açık saydam, halktan bır şey gızleme alışkanhğı olmayan yönetım bıçımlerl Aksı takdlrde bu sağlık meselesı, ıktıdar mucadelelerı ıçın kaynatılan kazanların ateşı olmaktan başka bır ışe yaramayabılır Yazının başından bu yana çeşıtlı dunya olayları ıle liderlerin bırey olarak yaşantıları (hastahkları ve sonuçları) arasında bir ılışkı kurulması rahatsız edıcı ya da yanlış gözukebılır Örneğın Yalta'da, Stalln pek çok ısteğını gerçekleştırdıyse bu Roosevelt hasta olduğundan öturu mu sorusu herhalde bır yanlış anlamalar dızısının başlangıcı olur Toplumsal (ve hatta bıreysel) olayların tek tek kışılerın seçımlerıyle ya da seçımlerı olmaksızın yaşadıkları tarafından belırlendığını söylemek çok anlamsız Bırey ıradesınden bağımsız bırtakım toplumsal dınamık yasalarının varlığını da tartışmıyoruz Ama bıreylerın hastalanmalarının da ıradelerınden bağımsız olduğunu araya sıkıştırmama ızın verın Hastalığın sonuçlarını yaşama biçımi ıse bıreyın Iradesınden ve seçımlerınden etkılenebılır Dığer yandan, bıreyın soz sahıbı olduğu karar mekanızmasının dığer belırleyıcllerı (yanı "toplumsal yasalar") de etkılerlnı ortaya koyacaktır Sonuçta, ortaya çıkan ve çeşıtlı ölçeklerde (bırey, aıle. ulus gıbı) yaşanan olaylar bırçok etken tarafından "alttan, ustten veya yandan" belırlenıyor olabılır Ama şu önemlı kışılerın hastalanıp, bırtakım noktalarda takılıyor olmaları da en azından bu belırleyıcılerden bırı olacaktır Eğer bu takılmaları önlemek, hastalıkların önune geçmek toplum yapısına ılışkın nedenlerle mumkun değılse, "Allah baştakılere sıhhat atıyet versın" dıleğı en gerçek belırleyıcı olabılır D . "leke grubu" adını alır Her leke grubunun bır yaşamı vardır doğar, gelışır ve kaybolur Bugun, bır taraftan bır leke grubunun oluşumu, gelışımı ve kaybolması, dığer taraftan leke gruplarının Guneş yuzeyı uzerındekı bolluklannın nasıl değıştığı çok lyı bılınmektedır Bır leke grubunun gelışimi şöyle özetlenebılır Leke grubu genellikle koyu renklı bır nokta (küçuk bir umbra) olarak başlar Bunu diğer lekeler ızler ve lekeler Guneş ekvatoruna paralel uzanmış bır görunum oluştururlar Oaha sonra, leke grubunun, genellikle Guneş'ın dönme yönundekı ucunda penumbralı bır leke oluşur, bunu dığer penubralı lekeler ızler ve leke grubu maksımum evresıne ulaşır Bu evreden sonra kuçulme başlar, grup kuçulür ve sonunda kaybolur Her doğan leke tam olarak bu gelışımı ızlemeyebılır Bazen sadece doğduğu gıbı kalıp, bırkaç saat ya da bırkaç gun ıçınde kaybolur Bazen de belırtilen gelişımi ızlerken, maksımum evreye varmadan, gelışımın herhangı bır evresınden sonra kuçulmeye başlar Bır leke grubu oluşması, sadece Guneş yuzeyının o bölgesınde bır görunum değışıkhğı değıldır Başka oiaylar da ıçerır, leke grubu bölgesı bır manyetık alana sahiptır Leke grubu ne kadar buyuk ıse, manyetık alan şıddetı de o derece buyuktur Ayrıca, leke grubunu çevreleyen bölge, Guneş yuzeyının dığer bölgelerıne gcre daha parlaktır Hatta leke grubu oluşmadan evvel o bölgedekı parlaklık artar Buradan şu sonuç çıkar Guneş yuzeyı üzerınde leke gruplarının bulunduğu bölgeler değll, bazı olayların oluştuğu bölgeler vardır Bu nedenle her leke grubu bölgesı, bır "aktıvıte bölgesı" olarak ele alınır Bu aktıvıte bölgesı etkınlığını, Guneş yuzeyı uzerındekı dığer tabakalarda da gösterır ve bu aktıvıte bölgelerının köke