Katalog

S O R U N Y A N I T L A Y A L I M BİLİM KÜLTÜR Uyku apne sendromu nasıl oluşur? Sıvas 48 PA Çvş Tlg Tb Kd Bl 'den Sezai Kutlu, "Blr suredlr uykum sırasında oluşan birtakım semptonlar uzerlne başvurduğum Iki hastanede uyku apne sendromu teşhlsl konuldu" dedıkten sonra soruyor "Bu sendromun oluşma nedenleri, tedavl olanakları ve önerllerlnlz nelerdir?" Sorunuzu Istanbul Unıversıtesı Cerrahpaşa Tıp Fakultesı Nörolojı Bölumu Uyku Merkezı'nden Doç Dr Erbil Gözukırmızı yanıthyor Uyku apne sendromu ıkı turlu oluşabılıyor Bırıncısı ust solunum yollarındakı lıkanıklıklar ıle ılgılı, ıkıncısı ıse merkezı sınır sıstemı ıle Ama merkezı sınır sıstemın den kaynaklanan uyku apne sendromla rına çok ender rastlanmaktadır Bu yuzden hastanın sorunu buyuk bır olasılıkla ust so lunum tıkamklıklarından kaynaklanmaktadır dıyebıhrız Hasta eğer normal kılosunun uzerındeyse, zayıflayarak şıkâ yetlerınden kuıiulma şansı yuksektır Ama bazı ılaçlarla, hatta çok gerektığıne ınanırsak bazı cerrahı yöntemlerle duzelmesı mumkun Bu yolla tedavı ettığımız hastalarımız var Oluşma mekanızmaları ıse uykuda kasların gevşemesıne bağlı olarak nefes alıp verırken solunum yollarının tıkanmasıyla ılgılı Bu yuzden vakıt geçırmeden bır uzmana başvurup tedavı olmakta fayda var Çunku uyku apne sendromu ılerıde kalp rahatsızlıkları, yuksek tansıyon gıbı cıddı komplıkasyonlara neden olabılıyor Bu konuda başvurulabılecek merkezler ıse Cerrahpaşa Tıp Fakultesı nörolofi Bölumu ıle Ankara'dakı Gulhane Askerı Tıp Akademısı n İnsanın yarattığı canlılar eşikte Vehbi Belgil merıkan Buluş (yenı buluş) Beratları Burosu'nda sıra bekleyen 3 600 dılekçeden 20'sı, bılım adamlarınca laboratuvarlarda uretılecek hayvanlar hakkında Uretıme geçılmesı ıçın buronun "olur"u gereklı Bu yazımda, başvurulardan sadece ıkısı uzerınde duracağım Ancak 19 yuzyıl Fransız matematıkçı ve fılozotu Auguste Comte'un (17981853) söyledığı, "Bır fikrm lyıce anlaşılabılmesı ıçın tarlhının ıncelenmesı gerekır" özdeyışıne uyarak, once konunun kısa geçmışıne dokunmak ıstiyorum A D Ü Ş Ü N BU L Mlras nasıl bölüşülür? Bır adamın dört çocuğu varmış Bu adamın tum servetının yanı sıra ayrıca 40 ineğı varmış ve bu ınekler Sayısına göre kg olarak sut verıyormuş (1 ınek. 1 kg 2 ınek 2 kg 3 ınek 3 kg gıbı ) Adam, gunluk yaşantımızın ayrılmaz parçası halıne gelen trafık kazalarından bırlnde hayatını kaybeder Çocuklar arasında, mıras boluşumu başlar Tum mıras pay edıldıkten sonra sıra ineklere gelır Uzun tartışmalar sonunda bır karara varırlar Bu karar şöyle 4 kardeşe böluşturulmesı gereken ıneklerın sayısı Ile vermış oldukları sjtün kg 'ı eşıt olacaktır (Bır okurumuzun gönderdığı bulmaca) Bılmeceyı doğru olarak bılen 20 okurumuza "Avrupa'da Çağdaş Kültürün Oluşumu" kıtabını armağan edeceğız Doğanın en önemli sırrı 13 ve 14 yuzyıllarda ucun ucun başlayan uyanış (Rönesans), çıraklık ve kalfalık dönemlerınden sonra, 19 yuzyılda ustalık aşa masına gelmıştı Bu donemde bırçok bılımlerın kurulduğuna mevcut bılımlerde de çok onemlı buluşların ortaya çıktığına tanık oluyoruz Buluşların onemlılerınden uçunu bı yolojıde göruyoruz 1838'de, 1859'da ve 1960'ta 1838 yılı Alman bıtkıbılımcı (botanıst) Schleıden (18041881) ıle yıne Alman fızyolojı bılgını Schwann'ın (18101882) tum can lıların hucrelerden oluştuğu gerçeğını buldukları yıl oldu Tabıı fıkır uzerınde kendıle rınden once de çalışanlar olmuştu Fakat konuyu butun açıklığı ıle bılım dunyasına bu ıkı bılgın mal ettı Sonradan Isvıçrelı bıtkıbılımcı Nagelı, Alman hayvanbılımcı (zoologıst) Sıebold, Isvıçrelı Köllıker, Alman Gegenbaur ve yıne Alman Wırchow, buluş uzerınde çalışmalarını surdurduler ve konunun daha da açıklık kazanmasına katkıda bulundular Bıyolojıde ıkıncı aşamada Ingılız Danvin'ın 1859 da yayımladığı Türlerln Kokenl adlı dev yapıtı göruyoruz Bılgın bunda, geçmış ve yaşayan butun canlıların Evrlm Kuramına göre gelıştıklerıno gelışmeyı sağla yanın da yaşam kavgasında guçlulerın ayakta kalabıldıklerı gerçeğıne dıkkatı çekıyordu Doğa acımasızdı, guçlu olmayanın, değışen çevre koşullarına kendılerım uyduramayanların yaşamlarını surdurmelerıne ızın vermıyordu Ama çevre koşullarına kendıleıını uydurarak yaşamlarını surdurenlerın bu ışı nasıl bır mekanızma ıle gerçekleştırdıkleıinın sırrının anlaşılması ıçın 90 yıl daha bedomek gerekecektı Tabıı Darvvın de kendısınden çok oncekı (Arıstot) ve oncekı bırçok bılgı nın göruşlerınden ve yıllar suren sabırlı çalışmalarından gelıştırmıştı fıkırlerını Bıyolojının 19 yuzyılda kaydettığı gelışmelerın ucuncusunun başında Fransız kımya bılgını Pasteur'u (18221895) göruyoruz Bılgının bıyolojıye katkısı hastalıkların mıkroplardan meydana geldığını kanıtlaması oldu Kanıtlaması dıyorum çunku bu fıkrın karşı sında olan pek çok bılım adamı vardı ve bunlar etkılı yerlerde oturuyorlardı Pasteur un buluşu mıkrop ve vıruslerın nasıl çoğalıp canlıları hasta ettıklerını gözler onune serdı Pasteur Bacterıology denen yenı bır bılımın babası oldu Fakat butun bu çalışmalara rağmen canlılık denen şeyın sırrı çozule memıştı Bu yuzden hucre hakkında 1950 ( BU \ KURALLA /[ 1 ^|rt(t)i,"BÜrU'J <MbÜ*tih! l i TlihJALAftl </A»İİA/ i u KUMUN DA »tfî. HTKr'ASl OLMHU y*NI, ISTıSNASı OLMAIAN Aıa nuUAl AMA 0 74/W4N,l*TıSNAJI 0 1 WP»İfm ^|D LUPAL OLABlU)0itf^ A ( J I Z İ N ^0/L^I6/(^l & 'buTuN tAı^((.i<4|Nj I$TI1U4 j » f c //L«J VAÎDIU' 6fcC« / V V I DR 7 A? / . 7 r başlarında butun bılınen "kromozom"lardı 1953'te bır bılım dergısınde yayımlanan çlft ımzalı bır yazı ıle bıyolojıde bılımsel bır bomba patladı Crlck ve Watson adlı ıkı bıl gın, kromozomların sırrını çozmuştu Bunlarda, canlı özellıklennı belırleyen genler, gemılerdekı ıp merdlvenler gıbı yer ycr çomak bıçıminde "basamak"larla bırleşmıştı Kalıtım şıfresı okunmuştu Yakında bu şıfreye göre yazı yazılabıhr doğada bulunmayan canlılar yaratılabılırdı Buluş gerçekten çok buyuktu Ama buluş sahıplerı o yılın değıl, 9 yıl sonrasının Nobel Odulu'nu aralarında paylaştılar Ödul komıtesı, buluşun doğrulu ğu ve buyukluğunu kanıtlamak ıçın 9 yıl çalışmıştı Evet genlerın şıfresı okunmuştu Fakat buna göre yazı yazılabılmesı ıçın hangı özellığı, hangı genın belırledığının bılınmesı de gereklı ıdı Tıpkı bır sokakta hangı evde kımın oturduğunun bılınmesı gıbl Bugun boyle bır harıta yapıldı Bılım adamları bundan böyle kalıtım hastalıklarına yol açan genlerı ellerıyle koymuşcasına bulup normal bır genle değıştırebılır ve sağlam bır bebeğın dunyaya gelmesını sağlayabılır Gen okuma, gen muhendıslığı ' dıye bır teknığın ortaya çıkmasma yol açtı Tabıı, bu tur muhendıslerın çalışacakları lırmalar da kuruldu Amerıka'da lnqıltere'de Isvıçre'de Işte Amerıkan Buluş Beratları Bu'osu na verıldığını soyledığımız 20 dılekçe bu fırmalarca qonderıldı Süperinekler, ınsan bünyeli hayvanlar • Dılekçelerden bırı ınok genlerı uzerınde oynanarak yaratılmış (ve yaratılacak) ınekler hakkında Bugun kalp hastalıklarının damar tıkanıklıklarının başlıca nedenı olarak za rarlı kolesteroller gosterıhyor Zararlı kolesterol ınek etınde lazla Bu nedenle kalp dok torları, hem hastalanna hem de herkese sı ( ğır etı yerıne balık ve tavuk etını yeğlemele ı rını önerıyor Zararlı kolesterolu az sığır etı yok m u 9 Gen muhendıslen böyle bır ınek yapmışlar patentını almak ıstıyorlar • Başka bır sorun ılaçların denendığı hayvanlar sorunu Bırçok ılaç, vucut yapıları ın sanınkıne benzeyen hayvanlaıda denendıklen sonra ınsanlara uygulanı, ı Maymun, fare gıbı Ama boyle hayvanların bunyelerı ıle ınsan bunyesı arasında gene de buyuk ayrıhk var Bu durum yenı ılaçların on ce hayvanlarda sonra ınsanlarda denenmesını gerektırıyor Bu hem çok zaman alıyor hem tehlıkelı sonuçlar verebılıyor Işte kabul ıçın sıra bekleyen 20 dılekçeden bırı de ınsan bunyesı ıle tıpatıp benzer lığı olan hayvdnlarırı yaratılmasına ızın verılmesı hakkında Buluş Beratları Burosu, şımdıye kadar sadeoe bazı bakterıler ıçın berat vermıştı Bılım adamlarınca hayvan ola rak kabul edılecek canlılar ırın buluş beratı bıraz gecıkecek Yenı ılaçlara ınsan bunye sının tepkısının aynını gösteıun hayvanlar laboratuvarla da kullanıhnca bunlar uzerın de denenıp olumlu sonuı, ılınan ılaçların doğrudan ınsana uygulanması mumkun ola cak ı 1 J. Çözümlerve kazananlar Kaç tren geliyor? Hareket halındekı trenın ıkıncı bır trenle karşılaşması beş dakıka alıyor, fakat ıkıncı trenın, kızların bırıncı trenı gorduklerı ye re ulaşması beş dakıka daha suruyor Do layısıyla, trenler arasındakı zaman 10 dakıka ve Haydarpaşa'ya blr saatte 6 tren geliyor. Nesrln Polat Denızlı Timur Bir Istanbul Serdar Eren Balıkesır Unal Batal Sıvas Melek Ozturk Istanbul Zeynel Çağıl Sıvas Osman Bostan Trabzon Tahsln Oğuz Acarturk Adına Turgay Avcı Ankara IsmaII özdemır Balıkesır Mustafa Elmacıgıl Is tanbul Murat Bıricık Dıyarbakır Nazım Gedlkler Antalyd Muge Abay Ordu Huseyln Inanan Van "Toplum ve Bilinç" kitabını kazanan 20 okurumuz Raffı Çalıkyan Istanbul Murat SurucuEskışehir Asım Erkan Bursa Kenan Karagul Denızlı Erdal Sonmez Ankara Kurallar ve kaldeler As (elsefe okuyanın verebıleceğı tek yanıt1 Istisnalar kaldeyl bozmazl Herhalde bu mantık paradoksu hakkında kafa yoranlardan B. Russell'ı çatlatırdı!