Katalog

ARKEOLOJI SAÖLIK mın ortaya çıktığını ılerı surmektedırler Insanlık bundan yaklaşık on bın yıl önce bu gerı dönulmez noktayı aştı ve bunu hızlı bır demografık gelışme ızledı Bu ınsanlar, dört bın yıl sonra ılk kentlerın doğuşuna kadar nasıl yaşadıiar, kentleşme, madenın ışlenmesı, daha sonra yazı, ta rıhın başlangıcını belırleyen hıyerarşık uygarlıklara ve sehır devletlerıne yol açıncaya kadar ne tur bır yaşam surdurduler? Uzun sure, M O dort bınlı yıllara kadar, ınsanların koylerın çevresınde merkezlenmış kuçuk eşıtlıkçı toplumlarda basıt ve sakın bır kırsal yaşam surdurduklerı duşunuldu Bu konuda da bır surprızle karşılaşıldı Bırçok sıtte on yıldır yapılan kazılar bunun doğru olmadığını gosterıyor Çıftçiler artı değerler elde ettller ve iş boluşumu gerçekleşti. Bazıları mucevher yaptı, çomlekçı oldu, bır kısmı derıyı ışledı, bazıları ıse madenlerı ısıtmaya ve ışletmeye başladılar Toplumsal hıyerarşıler ortaya çıktı, koy grupları bırlıkler oluşturdu, bazıları savaştı Kuruluşu M ö 6500'lere dayanan Çatalhoyuk kentının yırmı yıl once bulunmasından berı onemlı bır buluş olmadı Fakat, 80009000 yıl oncesıne uzanan daha basıt sıtlerdekı bırçok kazı, bu bolgede teknık ve toplumsal evrımın erken gelışmışlığını onaylıyor gıbı gozukmektedır • Çayönu nde, ığne çıvı kanca ve yaprak bıçımınde bırçok bakır nesne bulundu Koyun tum bır semtı, boncuk kolye uretımıne ayrılmıştı • Urdun'dekı Beyda'da, bır atölye boncuk ımalatçısı, bır dığerı taş yontucusu, bır uçuncusu kasaptı • Kuzey Iran'dakı Umm Dabagya'da, bölmelere ayrılmış depolarda bılye (taşatıcılar ıçın cephane), hayvan kemıklerı ve çakmaktaşından kazağılar bulundu • Irak'takı Yarım Tepe ve Tell elAsvvam'da, kuşkusuz dışsatım amaçlı, toplu ımalatı saglamak ıçın yeterlı çomlek fırınları bulundu Çozumlemeler, bolgede pışmış topraktan eşyaların tıcaretının varlığını göstermektedır Ayna bıçımınde parlatılabılen ya da ınce tabakalar halınde yontulabılen volkanık taş obsıdıyenın (doğalcamın) dağıtımı bolgede her yerde sağlanmıştı İş bolumu ve tıcaret bazılarını zengınleştırdı ve bunun sonucunda, toplumsal hıyerarşıler ve kalıtımsal tabakalann kurulmasına yol açtı örneğın, Tell elAswam'da bazı mezarlar daha zengınce suslenmıştı Gerıye butun bu ınsanların nasıl yaşadıklarını bılmek kalmıştır Muhakkak kı, sıtler, 800010000 yıl önce atalarımızın durumu hakkında fıkır veren duvar çızımlerı ve resımler ıçerıyorlar Bu ınsanlar az gıysı gıyıyorlardı, çunku hava sıcaktı Erkeklerın bır kısmı peştemal tıpınde bır gıysı gıyıyorlardı, ötekıler ıse yalnızca bır kolye, bır bılezık, bır kemer ve cınsıyetlerını orten bır kumaş, kadınlar bluz ya da bır yelek ve kısa bır eteklık gıyıyorlardı, saçları topuz şeklındeydt Fakat bu kadar bılgı yeterlı değıl Arkeologlar, uygarlıktan oncekı uygarlmların göruntusunu ayrıntılarıyla verecek bır bılmecenın parçalarını yavaş yavaş, fakat emın olarak bır araya getırmeyı surduruyorlar (Scıence at Vıe, Eylul 88) ıl öncesinin yaşamı ı'yı da kapsayan "verimli ın M.Ö. 4 bin yıjına kadar jrdükleri görüşünü çürüttü. iş bölümü gerçekleşti; »riciler, maden işçileri i üretim atölyeleri kuruldu. Ayrıca bu donemde av hayvanları, hayvan yetıştırmeyı gerektırmeyecek kadar boldu Kemıkkalıntıları, buradakı ınsanların tavşan, koyun, keçı ve yabaneşeğı, ayrıca Fırat'tan gelen mıdye ve balık yedıklerını gosterdı Ote yandan, Pers ceylanlarını, hayvanlar her yıl kuzeye goç ederlerken, avlıyorlardı Gorulduğu gıbı, yıyecek bulmak ıçın goçebelık zorunlu değıldı Yerleşılebılırdı Yıne bu Hureyra'da, eınkorn buğdayı (ılkel buğday), yaban çavdan ve baklagıller | gıbı bıtkılerın ızlerı bulundu, bu da burada yaşayanlann bu bıtkılerı ekmeye başladıklarını duşunduruyor Yalnızca başlaI dıklarını, çunku Moore, son verılerın bırıncı yerleşım donemı boyunca gerçek tarımın varlıöını yalanladığını soyluyor Koy, M O 8100 yılında nıçın terk edıldı? • ^.' de, orada bulunan besınler artık ye• <tf>ı\ olmadı ve tarım, bunların uretımıııı \ jağlamak ıçın yeterınce gelışmış değıldı \ 500 yıl sonra, M O 7600'de sıtte yenıden yerleşım olduğunda, gelenlerın hepsı tarımla uğraşıyordu Moore'a gore evcıl tahıllar ve baklagıller, bu ıkıncı yerleşımın başından ıtıbaren ekılmeyo başlandı En Her gün yoğurt yemeli mı? oğurt gunumuzun en gözde besınlerınden bın Kuçukbuyuk herkesın çekınmeden yıyebıleceğı bır besın Genellıkle tansıyon yukseklığı, damar sertlığı ve şışmanlık gıbı rahatsızlıklarda beslenme uzmanlarının onerısı, sağlıklı beslenme oluyor Uzun ömur, ancak bu sayede mumkun Elbette sağlığa yararlı besın turlerının seçımı de onemlı Yoğurt, ferahlatıcı, dınlendırıcı ozellık lerıyle doğal besınlerın en on sıralarında yer alıyor Bugun özellıkle Batı dunyasında uretılen yoğurtlar, ılerı duzeyde mıkrobıyolo|ik araşt'rmalarla, bu besının tomel maddelerının seçımı arasındakı teknolojılerın bır urunu Yoğurt yapımında kullanılan sutun nıtelıklı olması ön şart Mayalanma evresının uygun ısı koşulları altında denetımı de gereklı Aksı halde yoğurdun besleyıcı nıtelıklerı ortadan kalkar Memeden kesılme aşamasından ıtıbaren, bebekler yoğurda başlayabılır Aslında guzel tadı ıle bırkaç aylık bebekler ta rafından da rahatça sındırılmesı olasıdıı Yoğurt, gelışmede etken olan proteın, vıtamın, kalsıyum ve fosforun oluşumuna da katkıda bulunur Organızma bu maddelerden rahatça yararlanır Kuçukler ıçın yoğurda meyve ve bıskuvı katılarak, değışık tadlar da kazandırılabılır Okul çağı çocuklarının duzenlı beslenemedıklerı bır gerçek özellıkle acele geçıştırılen sabah kahvaltıları, az sut ıçme alışkanlığı, öğleden sonra az kalorıh yıyeceklerle ıdare etme gıbı kötu beslenme ahşkanlıklarından kurtulmada yoğurt kaçınılmaz bır besın olarak karşımıza çıkar Her çocuk gunde ıkı öğun yoğurt yıyebılır Hele yorgun oldukları donemlerde, çocuğönuza vereceğınız yoğurda, bal ya da reçel katabılırsınız Yoğurdun yalnız çocuklara, bebelere değıl, yetışkınlere de sınırsız yararları var Örneğın sabah kahvaltısında yenen yoğurt, bunyeye enerjı kazandırır Öğlenlerı yenırse, yıne sağlıklı bır besındır. Öğleden sonraları kahve yerıne ya da akşamyemeğınde tatlı yerıne yoğurt yemek, daha sağlıklı bır beslenme yöntemıdır Yoğurt sadece alternatıf bır besın turu olarak da algılanmamalı Yuksek kalorılı besınler, gundelık streslerın, tansıyon yukseklığının ve şışmanlığın sebep olduğu fızık bozukluklarda da dengeleyıcı bır urundur (A.K.) azından bın yıl daha evcıl hayvanlar, ozellıkle keçıler ve koyunlar ortaya çıkıncaya kadar avlanılmaya devam edıldı Abu Hureyra II, o zaman, gerçekten çıftçı bır topluluk oldu Çakmaktaşından kuçuk dılgıcikler ve orakdılgıler ve kemıkten bırçok alet bunu kanıtlamaktadır rarım bu bölgeden Batıya, Batı Avrupa: ya kadar yayıldı Bundan yıllar once Standford Universltesl'nden Prof Luigi CavallıSforza, tarımın Batıya doğru bu yonde yer değıştıren topluluklarla ılerledı ğını kanıtlamıştır Bu bölgeyle Fransa'nın batısını ayıran 2000 km, yılda ortalama 1 km'lık hızla tarıma açıldı Hızlı bır demografık buyumeyle bırlıkte yaşanan bu donuşumun, ınsanlar ıçın bır çeşıt altın çağ olabıleceğı duşunulebılır lik çıftçı toplulukların ınsan kemıklerını ınceleyen Dr. Theya Molleson, bırçok ınsanın tarımın neden olduğu ve daha once go rulmemış "meslekl hastalıklara" yakalan Y dığını gozlemıştır Ağır yuk taşınması ne denıyle bacakların ve ayakların deforme olması, omur kemıklerının yer değıştırmesı llk çıftçıler aynı zamanda ılk buyuk açlıkları da tanıdılar Önemlı bır nufusun başlıca besın kaynağından yoksun kalması ıçın bır kotu hasat yeterlı oluyordu Plattsburg Unıversitesi'nden antropolog M. N. Cohen, kotu beslenmenın tarımın ortaya çıkışıyla aynı zamana rastladığını gosteren verıler topladı Iklım değışımlerının, yerleşıklığın ve tarımın kokenınde olduğunu ılerı suren Moore'un varsayımı, herkesçe kabul edılmekter uzaktır Bazıları, tam tersıne, artan nufu; un "demografık baskısının" ılk neden ol'iuğunu duşunmektedırler Bır kısmı ıse, ılK olarak yaklaşık yuz bın yıl önce gorulen Homo sapiens sapiens, yanı "modern" ınsan tarımı ıcat etmek ıçın gereklı kulturel gelışmeye enştığınden tarı Akıllı otobüsler I layan bır bilgısayar yapıldı sveç'te otobuslerın tarıfeye uygun olarak çalışmasını, bılet dağıtmasını, yolculara durakları anons etmesını sağ Otobuslere yerleştırılen bılgısayartar otobus, guzergâhı, tarıfesı, duraklar arasındakı mesafe ıle programlandı Böylece bilgısayar otobusun duracağı zaman surucu ve yolculara uyarıda bulunuyor, bu marıfetlerıne ek olarak duraklara yerleştı rilen elektronık ışaretlerle yolculara otobusün yaklaştığı uyarısı yapıyor. U