Katalog

Cumhuriyet C U M A R T E S İ P A R A S I Z EKİ S A Y I : 8 5 1 5 EKİM 1 9 8 8 Rltm bozuklukları ve kalp pili. Bilgisayar mutfak yerleşimini planlıyor. Beyin araştırmalarında son ilerlemeler. 127 yılın en sıcak on yılı. Ay kervansarayı. Deniz kedileri. Mavi rengin esrarı Liz Taylor'un "menekşe gözleri" nasıl oluştu? Mavi renk, hangl doğa olayının sonucudur? Osman Gürel ömer Kuleli imdi bir referandum yapılsa, ulusal müzik kültürümüzün iktidar koltuğunu kapacağına kuşku duymadığımız arabesk müziğın fbu seçkin örneğı (Mavi Mavi Masmavi) şarkının ikincı dizesindeki "gözleri boncuk mavi" imgesiyle, yari bî vefanın gözünü, kendı gözündeki en değerli renge boyamayı da pek güzel becermiştir. Arabeskin "boncuk gözlü" dilberini bir yana bırakalım. Bir gönül adamı ve uyumsuzlar şahı olan Neyzen Tavilk, "Bir taraftan camı aşkın, biMaraftan neyle mey / Körkütük, zilzurnayım, saki fitil ettın beni / Sarhoşum, körkandilim, yandım o mavi gözlere / Kırkbeşinden sonra cânâ, bobstil ettin beni" dememiş miydi? Ya "Saçları saman sarısı, gözleri mavi"yi nazmeden Nazım'a ne buyurulur?.. Ulkemizde, toplumsal genetik istatlstığinin sonucu olarak görece az rastlanan ve bu yüzden kimilennce çok makbul sayılırken kimilerince "gök göz" deyimiyle uğursuz sayılan mavi gözleri daha yakından inceleyelim, ama önce doğadaki renklerin ve özellikle mavi rengin oluşumunda ışığın çoğunlukla hangi niteliğinin rol oynadığına göz atalım. Güneş ışığının insan gözünün "görebildiği" kesimi, dalgaboyu 400 nanometre 'Mavi mavi masmavi S olan mor renkli ışınlarla 700 nanometre olan kırmızı renkli ışınlar arasında kalan bölgedir. öbür renkli ışınlar bu iki sınır arasında yer alırlar. Hepsinın bileşimi de bildiğimiz beyaz güneş ışığıdır. Işık ışınlarının gerek çeşitli maddelerle, gerekse birbirleri ile etkileşmeleri birbirinden çok farklı özellikler gösteren çeşitli fiziksel ve kimyasal olaylara yol açar Yansıma, kırılma, soğurulma, girişim, kırınım, kutuplanma, saçılma gibi olaylar içinde bir tanesi, doğadaki mavi renklerin pek çoğunun nedenini oluşturur. Bu olay saçılmadır içi su dolu bir cam kaba bir çay kaşığı süt koyup karıştırın. Odanın ışıklarını söndürerek lyıce karanhk olmasını sağlayın. El fenerinızle cam kabın bir yanından yatay bir ışık demetını karışımdan geçirdiğinizde, ışık demetine karşıdan bakarsanız sarımsı, kaba tepeden bakarsanız mavi renk görürsünüz. El fenerinin beyaz ışığındaki mavi ışınlar, çok küçük süt damlacıkları tarafından saçılmışlardır. Doğada mavi renk Çok bilinen bir başka örnek, bulutsuz bir günde gökyüzünün mavi renginin oluşumudur. Her ne kadar Orhan Vell, "Dalgacı Mahmut" şiirinde henüz bız uyanmadan önce gökyüzünü kendisınin boyadığını söylüyorsa da bu renk,boya rengı değildir. Atmosferde her zaman gözle göremeyeceğimiz küçüklükte toz parçacıkları, su ve yağ damlacıkları bulunur. Ayrıca yoğunluk farklılıklarına ve gaz moleküllerinin çok kısa sürell kümeleşmelerine de rastlanır. Böyle çok küçük parçacıklar, güneş ışığında saçılmalara yol açarlar. Beyaz ışık içinde mavi ve mor ışınların saçılması kırmızı ve turuncununkinden on kat fazladır. Dolayısıyla öğleyin ışınlar atmosferde görece kısa yol alırlar, gökyüzü mavi, güneş sarımsı görünür. Gün batımında ıse ışık demetinin yolu daha uzundur. Atmosferin yere yakın katmanlarındaki toz parçacıkları kırmızı dışında hemen hemen tüm ışmları saçtıklarından gün batımında güneşi kırmızı görürüz. 1883'te Krakatau yanardağının patlamasıyla hava öylesine tozlanmıştır ki tüm üç yıl, olağanüstü güzellikte gün batımları gözlenmıştır Uzaklardaki "mor dağlar", "slsli ormanlar" hep aynı fiziksel olayın sonuçlarıdır. En iyi mavi saçılmaları, 300 nm ile 1 nm boyutundaki parçacıklar bolgesinde gözDevamı 2. Sayfada Tatlı tutkusunun nedeni kalıtımsal mı? Niçin olgun meyveler tatlıdır? Tatlı, dişlere zarar verir mi? "Ah ne tatlı bebek", "Ah o tatlı gençlik . yıllan", "La dolce vita" (tatlı yaşam) , 'Home, sweet home (evim, tatlı evim)". Evet, "tatlı"; tüm dünya dillerinde insanlar bu sıfatı beğendikleri, arzu ettikleri, hoşlandıkları şeylere yakıştırıyorlar. Niçin tatlı? Neden pastalar, çikolatalar, şekerler ınsanları, sevdikierinı ısırmak istermişçesine "tatlı" olarak nitelendirmelerine neden olacak kadar cezbederler? Tatlı tutkusu, insanlarda çok küçük yaşlarda başlar. Tatlı tutkusunun çok küçük çocuklarda da görülmesinin nedeni, bu tutkunun genlerimizde kayıtlı olması mı, yoksa bebeklerin daha meme çağında buna alıştırılması mı? Şeker, bitkiler tarafından uretilir ve doğada çok değişık şekillerde bulunur. Bizim çarşıdan aldığımız şeker, şeker pancarından rafine edılerek uretılen ve tropikal iklımlerde yetişen şeker kamışının şekerine benzeyen bir türdür. Şeker, doğadaki bütün türleri tatlı olmasa da (nışasta gibi), bitkilerin enerji deposudur. Aslında Niçin tatlı diye çıldırıyoruz? c tüm şeker türleri, üç ana türün çeşitli bileşimleridır: Glikoz, fruktoz ve galaktoz. Burada, adı geçen ana türlerin doğada bulundukları halleri kısaca açıklamakta yarar var! 1 glikoz + 1 fruktoz • 1 sakaroz (adi toz şeker). 1 glikoz + 1 galaktoz • 1 laktoz (süt şekeri). 1 glikoz + 1 glikoz • 1 maltoz (malt şekeri). Bunlardan başka doğada bulunan nişasta da art arda eklenmiş, glikoz moleküllerinden başka bir şey doğil. Nişasta molekülleri çok büyük olduklarından, nişastaları tatlı olarak algılamayız, ancak ağızda uzun süre çığnenirse, tükürük sıvısında bulunan enzımler, nişasta moleküllerini daha ağızdayken parçalayıp, ana yapıtaşlarına ayrıştıracağından, bu besinler de tatlı olarak algılanabilir. Bütün şeker ya da nişasta türleri, diğer adıyla karbonhldratlar sindirim sistemi içinde, ağızda, midede veya ince bağırsaklarda olsun, ana yapıtaşlarına aynştınlır ve kana glikoz, fruktoz ya da galaktoz olarak karışır. Devamı 2. Sayfada Çeviri: özgür Soy ok şeker kız", M i önce biraz kimya dersi Menekşe mngı gözlenn nedenl, iıistekikan damariannın yüzeye yakınlığı.