Katalog

ARKEOLOJI Tarih içinde bir göktaşı Çeviri: Eren Soley yuzyıl boyunca unutulmuş bir uygarlık, çağdaş kulturde buyuk bir yer tutuyor. Anadolu toprakların da yeşermış olan Hıtıt uygarlığının ortaya çıkışı, neredeyse rastlantılara dayalı 1800'lu yıllardan bu gune dek surdurulen Hıtıt uygarlığı araştırmaları ıçın Istanbul Unıversıtesı de dahıl olmak uzere pek çok unıversıtede ozel enstıtuler kuruldu Isa'dan ıkıbın yıl once güçlü bir devlet olan Hıtıtler, Babıl'ı ışgal ettıler, II Ramses'e kafa tuttular ve Anadolu'nun ıçlerınden Surıye'ye dek yayıldılar Ama bu tarıhı olay nedense araştırmacıların gözunden uzun sure kaçtı Heredot bıle onları tam olarak tanıyamamış, onların bir heykelinı gorduğunde, fıravunlardan bırıne aıt sanmıştı 19 yuzyıla dek Hıtıtler hakkında tek bılgı kaynağı Incıl'dı Hz Ibrahım'ın karısı Sara, 127yaşındaölduğunde, ibrahım Hıtıtoğullarından 400 gumuş paraya bir mezar satın almıştı Onun torunu ıse gene Hıtıtlerden ıkı kadınla evlenmıştı Elon'un kızı Basemat ve Beerı'nın kızı Judıt Hıtitlı ışçıler, başka gruplarla bırlıkte Kudus tapınağının ınşaatına yardım etmışlerdı Bu bılgılere dayanarak, Hıtıtlerın Fırat ve Nıl arasında herhangı bir yerde yaşadıkları sanılmıştı 1880 yılında Ingılız arkeolog Hanry Sayce, bırkaç yuzyıldır Doğu Anadolu ve Ortadoğu ulkelerınde ele geçen hıyeroglıflerın aynı kaynağa aıt olabıleceğını duşundu ve bunun uzerıne eğıldı Şeyh Ibrahım dıye tanınan ve uzun yıllar Surıye'de^yaşayan bir seruvencı, Basellı Johann Ludvvıg Burkhardt, bir kıtabında (Surıye ve Kutsal Topraklarda Yolculuk Londra 1822) Surıye'nın Hamat pazarında görduğu bir tabletten soz eder Buradakı yazıları Mısır hıyeroglıflerıne benzetır Yarım yuzyıl sonra bu tabletler Hamat duvarından sökulerek Istanbul muzelerıne getınlır Arkeolog Sayce, ınancını Mısır'da ortaya çıkan bir yazıtla da pekıştırır Hıtıtler, Mısır ve Asurlularla bırlıkte, Roma oncesı donemde Doğunun uç buyuk gucunden bırıdır Ankara'ya 150 km uzaklıktakı Hattuşaş kentı bir Fransız arkeolog tarafından bulunur Fransız arkeolog, 1830 yılında burada Romalılara aıt Tavıum kentını aramaktadır Yazılıköy'de ortaya çıkan duvarlarda, blr Roma kentını andı Hitit İmparatorluğu'nun izinde Anadolu'da geniş blr imparatorluk kurmuş, firavunlarla savaşmış Hitit Uygarlığı ancak bu yüzyılın başında, biraz da tesadüfen ortaya çıkartılmış... Kadınların, dlğer uygarlıklara kıyasla daha fazla söz hakkına sahip oıduğu Hititler, tüm Doğu'yu birleştirmek istediklerl bir dönemde yıkıldılar. ran hıçbır şey bulamayınca, utanca kapılır En lyımser bakış bile, duvarlara kazılı 64 fıguru, Roma ve Grek tanrılarına benzetemezdı Bugun, Hıtıtler hakkında ne kadar bılgı sahıbryız? Acaba hâlâ gızlı bir şeyler var mı 9 Scienze e Vita dergısı bu konuda Roma Unıversıtesınden Hıtıtolojı uzmanı Ordınaryus Profesor Alfonso Archi ıle konuştu Soru: Hititler hakkında bildiklerlmiz nelerdlr. Daha çozmemiz gereken sorular var mıdır? Cevap: Tarıhlerını, eğıtım yapılarını, toplum yaşantılarını ve devletçılık anlayışlarını bılıyoruz Onlardan kalan hernangı bir metnı deşıfre edıp çozebılıyoruz Hıtıt dunyasının gızını çozebılmek ıçın bıze ozellıkle ıkı arşıvın bulunması yardımcı oldu Amarna Mektupları ve ımparatorluğun başkentınde bulunan Hattuşaş kıtabelerı Soru: Amarna mektupları nasıl, ne zaman bulundular ve nelerden soz ederler? C«vap: Uluslararası ılışkılerden, Anadolu ve Asya'dakı dığer uygarlıklarla surdurulen ılışkılerden soz edılır burada Mısırlılarınkı ıle hıç ılgısı olmayan bir hıyeroglıf yazı kullanırlar Mektuplardan bırı Imparator Hattuşaş'a aıttır Soru: Hattuşaş kenti yeni bir buluş sayılır değıl mı? Cevap: Tabıı Amarna mektupları 1888'debulundu Boğazkoyden bir kaç km uzaklıktakı Hattuşaş ın yıkıntılan 50 yıl once Fransız Texler tarafından bulunmuştu, ama o, Roma kentı Tavium u arıyordu Ikı bınıncıyılınAnadolusu o kadar bılınmeyen bir dunya ıdı kı arkeloglar, akıllarına Hıtıtlerı getıremedıler bıle Hıtıtlerın çok daha guneyde oturdukları sanılırdı Bu duvarların Hıtıtlere aıt olduğunu anlayan Alman Hugh VVİnkler oldu 1905 yılında Osmanlı Sultanından ızın alarak kazılara başladı ve butun imparatorluk arşıvlerıne el koydu Soru: Hıtıtlerın ılk yerleşım bolgelerinln neresi olduğu bllinlyor mu? Bazıları onların Kuzey Cermen ırkına bağlı oldukların savunuyor, klml de onları Saksonlara bağlıyor. Cevap: Herkes kendı savını yurutebılır Değışık ulkelerden geldıklerı kesındır Hitit devletının doğmasından önce, bu topraklarda Hattı'ler adında, değışık bir sıyası yapıya sahıp ınsanlar yaşardı Hıtıtler buraya uç bınıncı yılın sonunda geldıler Kıtlesei bir ışgal söz konusu değıldı Yenı gelenler yavaş yavaş , l Akdttnı * Şam eskı dokuya katıldılar, onlarla butunleştıler ve gucu ıçerden ele geçırdıler Soru: Boylece antik donemin en güçlü uygarhklarından biri doğdu. Hitit etkısı ne zamana kadar sürdü? Cevap: O donemdekı dığer uygarlıkların tersıne Hıtıtler, yonetımlerı altındakı dığer eyaletlerı doğrudan kendılerıne bağlamıyorlardı Asıl merkez Hattuşaş ve Akdenız arasıydı Dığer bolgeler, uydu kentlerdı Sıyası guçlerı pekıştırmek ıçın gerçekleştırılen evlılıkler azımsanmayacak kadar çoktu Bıraz da bu yöntemle Hıtıtler sonunda bugun Surıye'nın guneyınde kalan topraklara kadar ılerlemışlerdı Soru: Bu genişleme ve etkileme Akdenız deki diğer halkları korkuttu mu? Karnak tapınağında yazılı olan Mısırlılarla savaş bunun sonunda mı çıktı? Cevap: Hıtıtler ıkı kez Mısır'd saldırdı Ilk kez M Ö 1500'lerdegerçekleştı, ama başarısız oldular Gerı çekılmek zorunda kaldılar 1380'de kral Suplılulımas ıle bir kez daha denedıler Pek çok çarpışma oldu Arada verılen molalarla, Mısırlılarla Hıtıtler bir yuzyıl boyunca çarpıştılar Sonunda bir barış ımzalandı Bu barış belgesı, Karnak tapınağında da Hattuşaş'ta da bulundu Her ıkı taraf da kendı bolgesınde, kendı tanrılarına şukredıyordu Soru: Hititler, dinlerine bağlı biı ulus muydular? Cevap: O dönemın tum halkları kadar Bir dızı tanrıları vardı Ama sadece bellı başlı tanrıların tapınakları vardı Hıtıt Panteonun'da doğa ve yıldız olayları hakkında bılgılere rastlanır Guneş tanrısı Arınna'nın bir kentı vardı Soru: Alle yapısı nasttdı? Polıgami geçerli miydi? Cevap: Bu konuda kesın bılgı sahlbı değılız Ama anladığımız kadarı ıle çok eşlı evlılık, yuksek sosyal yapıdakı aılelerde geçerli ıdı Ya da belkı sadece kral böyle bir hakka sahıptı Saray dışında gelın hep bırtaneydı Ama Hıtıtlerde kadınlar, dığer uluslara oranla daha çok hak sahıbı ıdıler Örneğın Babıl yazıtla rında bir kız evladın evlenmesıne baba karışırken, Hıtıtlerde anababa karışırdı Soru: Hitit imparatorluğu ne zaman ve nasıl sona erdi? Cevap: O yörelerde yaşayan halkların çatışmaları sonucu yıkıldı Asurların gucu yukseldı ve ıçte çozulmeler başladı Hıtıtlerın kesın olarak yıkılması 1200 yılında gerçekleştı Soru: Hititler hakkında yeni kazılar, yenı buluşlar yapılıyor mu? Cevap: Hattuşaş'ta Alman ekıbın yuruttuğu kazılar bu son yıllarda 20 kadar tapınak ortaya çıkardı Kentın guneyınde yer alıyor bu yapılar ve sondan uçuncu krala, IV Tuthalıya'ya aıtler Bu öncekı krallar gıbı polıtıka ıle ılgılenmektense, kultur değerlerıne oMem veren bir kraldı Son bir kazıda da 25 cm yukseklıkte hıç bozulmamış bir bakır yazıt bulundu Kral Tuthalıya ve guney eyaletlerını yöneten bir kuzenı arasındakı bir yazışmaya aıt bu kıtabeden tum Doğuyu birleştirmek ıstedıklerını anlıyoruz Demek kı son yıllarda değışık eyaletler aıleden uyelerın elındeymış Son çökuşu hazırlayan çatlaklar belırmeye başlamış. U