Katalog

YES İL S A Y F A Yamyamlık mı, vejetaryenlik mi? Kırmızı eti azaltırken, sebzeyi, meyveyl çoğaltmak 8ağlıklı bir beslenme dengesi için gereklldlr. Buket Uzuner u yakınlarda yayıncım, Yeşil Sayfa için ilgınç olacağını düşündüğü bir kitap tutuşturdu elime. Bu, kitaptan çok broşür gibi görünen incecık, eski bir yayındı. Dr.Hasan Ferid Cansever'in 1952'de yazdığı kitabın adı: YAMYAMLIK. Kitap Gorki'den alınmış şu cümleyle başlıyor: "Açlık v« aşk dünyanın yegane haklm kuvvetidlr." Dİha sonra, birinci sınıf dahiliye müteahassısı Dr.Cansever "Aziz okur" dlye başladığı uzun bir önsözde şöyle diyor: "Bu küçük kitap ve onun rlsalecik hallnde çıkmasına neden olan yazarının hiçbir bilgiçlik ve kusursuzluk ıddiası yoktur. (...) Ben de bu küçük eserimle binlerce yıl önce Mısır'da Firavunlar uygarlığı zamanından başlayarak, Hazretı isa'nın belirmesine kadar geçen süreçte Israil'in geçirdiği beslenme sistemlerini ve bu sistemlerle çok yakın ilişkisi olan düşünce, mantık, ahlak ve din sistemlerinde olusan yapay değişiklikleri sunacağım. Çevrebilimci gözüyle: Soğutucularda enerji tasarrufu Soğutucunuzda tereyağı taş gibiyse, fazla çalışıyor demektir. Derleyen: Halit Aydın B yun, sığır, balık, tavuk eti diyerek yiyoruz." Dr.Hasan Ferid Cansever'in bü (çten ve ciddi çalışması her ne kadar çok uç bir bakış açısı geliştirse de, en azından toplum sağlığı tarihı araştırmalarındaki önemli yeriyle saygı duyulacak bir emek, bir belgedir. Kitabın daha fazla yorumuna girmeden, hayvansal besinlerin tümünü veya bir kısmını dini ya da felsefi nedenlerle reddeden vejetaryenlere bir göz atalım şimdi de. Dünyadaki açlık sorununu veya, hayvan katllnl göz önüne alarak vejetaryan olanlar kadar, aafilık nedenlerlyle bu gruba giren ler de bulunmaktadır. vejetaryenler (etımolojik olarak vegetable: Sebze kellmesine dayanmaktadır) hiç et yemeyenler: V>J«tary«nler süt ürünleri ve yumurta yiyenler: Lactoovolar ya da balık etine tolerans gösterenler gibi değişik gruplara ayrılıyorlar. Açıkça anlaşıldığı gibi etyemezleri (otoburların), çok iyi gelişmiş bir besin kültürüne sahip olmaları gerekmektedir. Çünkü hayvansal besinlerle birlikte, canlılann en önemli besin grubu proteinlere sırt çevirmiş oluyorlar. S oğutucu ve dondurucular da saatler gibi her an çalışma içindedırler. Normal koşullar altında bir soğutucunun motoru günün üçte biri kadar çalışır, böylelikle sekiz saatlik bir çalışma günü yasar. Gücü oldukça az olmasına rağmen (soğutucu 150 wat, dondurucu 200 wat, soğutucudor.durucu birlikte 250 wat) bu gereçlerin her biri çok yüksek güçteki gereçler kadar elektrik kullanırlar. Bu şimdilik böyle, ancak tekniğe ayak uyduran geleceğin gereç nesli bugün harcadıkları enerjinin dörtte birini harcayacak. C«mi»,( makmaı, Bugunun va du'uculan Souuıucuıar »ogulucu ctonduruc hofflbın«ayo<iu (bu gunun v« y ısaarrufu gualafygrı Kakyıtef ve »tc*l< au pompataft • Soğutucunun iç ısısıyla çevresi arasındaki sıcaklık farkı ne kadar büyükse soğutucu o kadar fazla çalışmak zorunda kalır. Bu sıcaklık farkı yalnızca bir derece indirilse bile % 10'a varan bir enerji tasarrufu sağlanır. Bundan dolayı soğutucu, ocak yanına, radyatör yanına veya güneşli yere konmamalı. • Soğutucular genellikle çok soğuğa ayarlanır. Oysa 48 derecelik bir sıcaklık yiyecekleri taze tutmak için yeterlidir. Taşlaşmış bir yağ, soğutucunun derecesini düşürmek için bir göstergedir. • Dolabın arka kısmındaki soğutucu motorunun etrafında hava sirkülasyonu sağlanmalı. Aksi halde motorun etkisini azaltan bir ısı birikimi oluşur. • Eritme otomatiği olmaksızın soğutucuyu düzenii olarak eritmek, iç sıcak değiştiricideki conta takımını korur. Bu conta takımı tıpkı koruyucu bir tabaka gibi etki eder ve kompresörün uzun yıllar dayanmasını sağlar. Gereç alırken dlkkate alınacak diğer önemli noktalar şunlardır: • iki soğutucu almak yerine bir büyük soğutucu tercih edilmelidir. İki dolabın kullanma hacmine eşit büyüklükteki tek soğutucu daha az enerji harcayacaktır. • Aynı motorla çalışan soğutucudondurucu kombinasyonu aynı büyüklükteki iki tek dolaptan daha çok enerji yakar. Zira bunlar tek tek ayarlanamazlar, ayrtca dondurucu da soğutucu ile birlikte evde durur. • Eğer bir evde dondurucu varsa daha az enerji gerektiren dondurucusuz bir soğutucu alınması daha akıllıca olur. Bu modellerde genellikle eritme otomatiği olmaz. Kompresör durduğu zaman buhariaştırıcı (dolabın içindeki ısı değiştirme birimi) elektrikle ısınır. D Yamyamlığın tarlhçesi Kitapta yamyamlığın tarihçesi ve insanlığı yamyamhktan (bağlı olarak "ahlaki bozulmadan") kurtaran ermışler anılıyor. Kitabın llginç yanı ellilerin başında bir tıp doktorunun ülkemizde karnivorluk (etoburluk) ya da karşıtt ve vejetaryenliğin (otoburluk/herbivor) ahlaki araştırmasına gırmesidir Alkol, çay, kahve, tütün, uyuşturucu maddelerin keyif veren ve alışkanlık yapan yanları anlatıldıktan sonra tıp dilinde bu insanlara 'toksikomanik' (zehir müptelası) adı verildiği ve Paris 'Yüksek Etüt Mektebi Müdürü' Prol Lasabller'in yazdığı 'Gıda ve Perhiz' kitabından referansla etle alkol arasındaki iliski üç noktada: Uyarıcı (münebbih), vücudu ekşitici ve zehirleyicı olarak toplanıyor. EW>tro radyatnı Oengeli bir diet Dengeli bir diet beş temel besin maddesi ve sudan oluşmaktadır. Bunlar; karbonhidratlar, yağlar, proteın, yıtamınler ve mınerallerdir. Vejetaryenler için karbonhidrat ve yağları yetorlı mıktarda almak sorun oluşturmasa da, bazı vitamin, mineral, ama özellikle proteın kaynakları konusunda özel özen gostermeleri gerekmektedir. Mevcut 22 amino asitten (protein yapı taşları), 8 tanesi vücut taratından yapılamadığı için, mutlaka yiyeceklerle alınmalıdır. En yüksek protein kalitesine sahip yumurtayı, sonra sırasıyla süt ve süt ürünleri, balık ve eti yemeyi reddeden ve vejetaryenlerin bunlann yerine hububatları, fındık, soya fasulyesi ve kabuklu/kuru yemlşi koyarak, bu boşluğu dengeledıklerı bilinmektedir. »yah lxMum taaarrul oouna>y**> Soğutucudondurucu komblnasyonu ve donduruculann kullandığı enerji miktannın diğer ev aletleriyle ktyaslanması. Soğutucu ve dondurucularda gereçlerin (beyaz olarak gösterilmtş) teknlk açndan iyileştlrılmesiyie % 7488 enerji tasarrufu potansıyelı elde ediliyor. ölü hayvanı yemek Kasaptan, marketten bütçemizin yettiğı sıklıkta, özellikle kırmızı, taze taze olmasına özen göstererek aldığımız etin, zengin, zevkll ulusal mutfağımıza kattığı lezzet. Dr Cansever'in Yamyamlık kltabının sayfaları arasında ilerierken kanlı bir katilin sadist doyumuna dönüşüveriyor. Bakın ıleri sayfalarda etoburluğa şöyle bir yaklaşım izleniyor: "Eğer bugün bizler birbirimizi pişirerek veya çlğ olarak yemıyorsak, bir misafirimiz gelince şimdi yaptığımız gibı kümesten bırtavuk, hindi veya anneslnln koynundan bir yavru kuzuyu alıp kestlgımiz glbi, çocuklarımızdan birini kesip pışırerek, misafirimize ikram etmiyorsak, bu ancak Tevrat'ın bize naklettiği, ölümden korkmadan yamyamlıkla mücadele eden ermlşlerin sayesindedir. (...) Belki, bu satırların yazarı ben de şimdı herhangi bir yamyamm midesinde bulunabilir ya da başkalarını hırs ve iştahla yiyen bir yamyam olabllirdim..." Dahası var, bekleyin hele: "Bütün hayvanlarda ve onlarla birlikte insanlarda ortak bir his vardır ki, o da ölüden lörenmek hissidir. Başı kesilen her hayvan öldüğü gibi, her insan da böyle bir cinayete kurban giderse ölür, ölü bir hayvanla, bir insan cesedi arasında analomik (teşrih), fizyolojık ve bıyolojik hiçbir fark olmadığı halde hayvan ölülerini , şapır şupur yerız. Bir tür kelime oyunuyla ölüyü yemek yerine, et yemış oluyor, koyun, sığır, balık, tavuk, hindl ölüsü demlyor, ko12 Bugün kullanılan gereçlerle % 1020 arası enerji tasarrufu sağlamak da olası: • Sıcak yemekler soğutucuya konmadan önce normal oda sıcaklığında soğumaya bırakılmalı. • Sofranın hazırlanması için soğutucunun uzun siire açık bırakılması önlenmeli. Etoburlar ve otoburlar Buraya kadar etoburlarla, otoburları okumayı sürdürenler (sabırla!) "yani o güzel salçalı bifteklerden, sebzeli köfte ve kebaplardan vaz mı geçeceğiz?" dlye feryadı basmadan hemcn belirtmeliyim: Elbette hayır, ama kırmızı et (tavuk ve balık: Beyaz et dışında kalan etler) miktarı yoğun dietlilerin en (azla mide hastalıklarına yakalanan grup olduğunu unutmadan. (Epidemiyolojik çalışmalar, mide kanserinin de, kırmızı et tüketimi fazla klşilerde daha sıklıkla görüldüğünü ortaya koyuyor). Bu durumda kırmızı eti yavaş yavaş azaltırken, sebzeyi, meyveyi çoğaltmak sağlıklı bir dengenin, aydın insanın billnçli beslenmesinin anahtarı olacaktır. Şimdi evde taze taze yapılmış, mis gibi sarmısak soslu mantımı, ama yanında bol salata, ardından meyve ile yemeye gidiyorum. Yanında kocaman bir bardak su. Yazımı "Afiyet olsun" yanı sıra, Yeşil Sayfa okurlannın toplum ve çevre sağlığı konularında ellerinde bulunan, ülkemizle ilgili ilginç belge ve bilgileri Dr.Hasan Ferid Cansever'in Yamyamlık kitabı gibi ılgiyle değerlendirebileceğim mosajıyla bitiriyorum. Az etli, bol sebze / meyveli bir hafia dileğiyte...U Bugün kullandığımız soğutucularda bir takım kurallara uyma koşuluyla % 10 ile 20 arasında enerji tasarrufu sağlamak mümkün.